یک لوح گلی با قدمت ۳۳۰۰ سال که در مرکز ترکیه کشف شده، روایتی از یک تهاجم فاجعه‌بار خارجی به امپراتوری هیتی‌ها را توصیف می‌کند. با توجه به ترجمه متن حک‌شده روی لوح، این تهاجم در طول جنگ داخلی هیتی‌ها، در تلاش برای کمک به یکی از جناح‌های متخاصم رخ داده است.
به گزارش فرادید، این لوح که به اندازه کف دست است در ماه می۲۰۲۳ توسط کیمیوشی ماتسومورا، باستان‌شناس میان ویرانه‌های هیتی در بوکلوکاله، حدود ۶۰ کیلومتری جنوب شرقی آنکارا، پایتخت ترکیه، پیدا شد.
باستان‌شناسان گمان می‌کنند بوکلوکاله یکی از شهرهای بزرگ هیتی‌ها بوده است. کشف جدید نشان می‌دهد این مکان یک اقامتگاه سلطنتی نیز بوده، شاید همتراز با اقامتگاه سلطنتی در پایتخت هیتی‌ها یعنی هاتوشا که در ۱۱۲ کیلومتری شمال شرقی این منطقه واقع است.
بر اساس ترجمه مارک ویدن، دانشیار زبان‌های خاورمیانه باستان، شش سطر نخست متن خط میخی روی لوح به زبان هیتی می‌گوید: «چهار شهر، از جمله پایتخت، هاتوسا، دچار مصیبت شده‌اند»؛ در حالی که ۶۴ سطر باقیمانده دعایی به زبان هوری در طلب پیروزی است.
ماتسومورا می‌گوید هیتی‌ها از زبان هوری برای مراسم مذهبی استفاده می‌کردند و به نظر می‌رسد این لوح نیز از مراسم مقدسی که توسط پادشاه هیتی انجام شده، ثبت شده است: «یافتن این لوح هوری به این معناست که مراسم مذهبی در بوکلوکاله توسط پادشاه هیتی انجام میشده، یعنی حداقل پادشاه هیتی به بوکلوکاله آمده و این مراسم را انجام داده.»
باستان‌شناسان معتقدند بوکلوکاله در مرکز ترکیه، حدود ۶۰ کیلومتری جنوب شرقی شهر مدرن آنکارا، بیش از ۳۰۰۰ سال پیش یکی از شهرهای اصلی امپراتوری هیتی‌ها بوده است
باستان‌شناسان معتقدند نخستین پادشاهی هیتی در آناتولی مرکزی (ترکیه کنونی) در حدود ۲۱۰۰ قبل از میلاد تشکیل شد و هیتی‌ها تا سال ۱۴۵۰ قبل از میلاد به یک قدرت بزرگ منطقه‌ای تبدیل شده بودند. نام هیتی‌ها در کتاب مقدس عبری ذکر شده و کتیبه‌های مصر باستان نشان می‌دهند امپراتوری هیتی‌ها سال ۱۲۷۴ قبل از میلاد در نبرد کادش، یکی از نخستین نبردهای تاریخ، با مصریان جنگیده است (کادش شهری باستانی نزدیک حمص امروزی، سوریه).
ماتسومورا و همکارانش حدود ۱۵ سال است در حال حفاری ویرانه‌های بوکلوکاله هستند. آن‌ها پیش از این فقط لوح‌های گلی شکسته یافته بودند، اما این یکی در وضعیت تقریباً عالی است.
زبان هوری در اصل زبان پادشاهی میتانی منطقه بود که در نهایت به یک دولت تابعه هیتی تبدیل شد. ماتسومورا می‌گوید این زبان هنوز به خوبی درک نشده و کارشناسان چندین ماه تلاش کرده‌اند تا معنای کتیبه را درک کنند.
به نظر می‌رسد، این نوشته به زبان هوری دعایی است خطاب به Teššob، نام هوری خدای طوفان که رئیس زیارتگاه هیتی‌ها و هوری‌ها بود. این دعا خدا و اجداد الهی او را می‌ستاید و مکرراً به مشکلات ارتباطی بین خدایان و انسان‌ها اشاره می‌کند.
ماتسومورا می‌گوید در این دعا نام چندین نفر فهرست شده که به نظر می‌رسد پادشاهان دشمن بوده‌اند و با درخواست خیر الهی به پایان می‌رسد.
این لوح در سمت شمالی خرابه‌های هیتی در بوکلوکاله پیدا شد
امپراتوری هیتی در آغاز قرن دوازدهم قبل از میلاد ناپدید شد. این ناپدیدی مصادف با فروپاشی اواخر عصر برنز بود، زمانی که بسیاری از تمدن‌های باستانی اطراف دریای مدیترانه ناآرام شدند.
آنطور که اریک کلین مورخ در کتاب «۱۱۷۷ قبل از میلاد: سال فروپاشی تمدن» توضیح داده، دلایل فروپاشی مشخص نیست، اما شاید قحطی ناشی از تغییرات آب و هوایی یکی از دلایل باشد.
ماتسومورا می‌گوید این لوح مربوط به دوران سلطنت پادشاه هیتی، تودهالیای دوم، بین سال‌های ۱۳۸۰ تا ۱۳۷۰ قبل از میلاد است (تقریباً ۲۰۰ سال قبل از فروپاشی اواخر عصر برنز): «به نظر می‌رسد این لوح مربوط به دوره‌ای از جنگ داخلی است که ما از سایر متون [هیتی] از آن باخبریم. در خلال این مدت، به مرکز هیتی‌ها از جهات مختلف حمله شد و بسیاری از شهرها به طور موقت ویران شدند.»
دانیل شومر، رئیس مطالعات خاور نزدیک باستانی می‌گوید: «کشف جدید نقش محوری سنت‌های مذهبی هوری را در دربار سلطنتی هیتی در دوره امپراتوری اولیه تأیید می‌کند.» شومر که در این کشف نقشی نداشته خاطرنشان می‌کند که این یافته هنوز به طور رسمی در یک مجله معتبر منتشر نشده اما: «لوح جدید به دانش ما از ادبیات مذهبی زبان هوری افزوده است.»