درد معده شامل هرگونه دردی است که از ناحیه قفسه سینه تا لگن شما را در بر می‌گیرد. اصطلاحاتی مانند درد شکمی و دل‌درد نیز برای اشاره به این نوع درد‌ها استفاده می‌شوند. این منطقه از بدن اندام‌ها و ارگان‌های زیادی مانند معده، کبد، پانکراس، روده کوچک و بزرگ و اندام‌های تناسلی را شامل می‌شود. اغلب موارد، درد معده به‌طور خودبخود بهبود می‌یابد و علت آن مشخص نمی‌شود.
اما گاهی‌اوقات ممکن است به درد مزمن یا حاد تبدیل شود. اما قبل از اینکه به سراغ مصرف داروهای شیمیایی بروید، می‌توانید چند راهکار خانگی را امتحان کنید. در ادامه این مقاله با ما همراه باشید تا به معرفی این راهکارهای خانگی پرداخته و در مورد این عارضه توضیحات بیشتری ارائه دهیم.
همه افراد در زندگی خود، اغلب با دردهای ناحیه شکمی روبه‌رو می‌شوند که جزو مشکلات رایج پزشکی است. اما وقتی فردی برای معده درد به پزشک مراجعه می‌کند، این درد معمولاً مربوط به عضو خاصی به نام معده نیست و ممکن است علت و منشأ دیگری داشته باشد. از جمله علل جدی معده درد می‌توان به التهاب آپاندیس و مشکلات مربوط به بارداری اشاره کرد. بااین‌حال، در اکثر موارد، درد معده بدون نیاز به اقدامات خاص پزشکی، مانند جراحی، بهبود می‌یابد.
تشخیص علت معده درد با استفاده از ترکیبی از سوابق پزشکی و گذشته بیمار، معاینات فیزیکی و انجام آزمایشات مختلف انجام می‌شود. بسته به علت، معده درد، ممکن است شامل زخم معده، بیماری کیسه صفرا، مسمومیت غذایی، مشکلات آپاندیس، سرطان، مشکلات زنان و مربوط به زایمان و مشکلات عروقی و عصبی باشد.
برای درمان معده درد، روش‌های مختلفی وجود دارد، از جمله درمان دارویی، ترکیبی از روش‌های طب سنتی و درمان‌های خانگی ساده. یکی از متداول‌ترین راه‌های درمان، درمان دارویی است که پزشکان متخصص گوارش به آن روی می‌آورند.
به گزارش مثبت سبز، مشکلات گوارشی شایع‌ترین علت معده درد درنظر گرفته می‌شود. ناراحتی یا اختلال در عملکرد هر اندام یا قسمتی از شکم می‌تواند باعث دردی شود که در کل ناحیه شکمی بازتاب می‌یابد. علل شایع‌تر معده درد می‌تواند شامل گاز، سوء هاضمه، یبوست و اسهال، و بیماری‌های عفونی مانند آنفولانزا باشد. علل غیرمعمول‌تر عبارتند از:
مشکلات دستگاه گوارشی معمولاً به دو دسته تقسیم می‌شوند. معمولاً دردهای معده در قسمت بالای شکم و نزدیک به دنده‌ها (مری، معده و روده کوچک) احساس می‌شود. اگر درد در قسمت پایین شکم احساس شود، باید آن را مرتبط با دستگاه گوارش تحتانی مانند روده بزرگ، رکتوم و مقعد در نظر گرفت. در ادامه، علت معده درد در قسمت فوقانی دستگاه گوارش را بررسی می‌کنیم:
اگر معده یا اثنی‌عشر باز شوند، به آن زخم معده گفته می‌شود. افراد ممکن است علائم مختلفی را تجربه کنند، اما شایع‌ترین آنها شامل سوزش معده، سوء‌هاضمه، حالت تهوع، استفراغ، نفخ و دفع گاز است. درد در قسمت بالای شکم که ناشی از این عارضه است، ممکن است به دلیل باکتری هلیکوباکتر پیلوری یا مصرف داروهای ضد التهابی ایجاد شود. مصرف داروی ضد سوزش معده می‌تواند برای کاهش علائم زخم معده موثر باشد.
برگشت اسید معده به مری که به آن رفلاکس اسید می‌گویند، ناشی از عملکرد نادرست دریچه مابین مری و معده (کاردیا) است. افراد مبتلا به این بیماری علاوه‌بر سوزش و درد در قسمت بالای شکم، دچار اختلال در هضم غذا، مشکل در بلع، سرفه، گرفتگی صدا و احساس وجود توده در گلو می‌شوند. اگر با تیر کشیدن معده ناشی از برگشت اسید به مری مواجه هستید، بهتر است برای درمان این مشکل به دکتر متخصص گوارش مراجعه کنید.
اگر پوشش داخلی مری (لوله انتقال‌دهنده غذا از دهان به معده) دچار تحریک یا التهاب شود، شما با سوزش در قسمت سردل، درد بالای شکم و مشکل در بلع مواجه می‌شوید. درواقع، می‌توان علت معده درد شدید و ناگهانی را به التهاب مری (اوفاژیت) ناشی از عفونت ویروسی (مانند ویروس هرپس سیمپلکس)، مصرف مداوم داروها (مانند آسپرین) یا آلرژی‌های غذایی نسبت داد.
یکی از دلایل شایع معده‌درد، سوزش در قسمت سردل است. سوزش معده می‌تواند بسیار دردناک و مشکل‌ساز باشد که قسمت بالای معده یا همان سر معده را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. این مشکل ممکن است با درد در قفسه‌سینه یا درد قلب اشتباه گرفته شود. اما نگران نباشید، زیرا در برخی از موارد، سوزش معده ناشی از مصرف برخی از مواد غذایی است. مصرف غذاهای اسیدی می‌تواند معده را تحریک کرده و باعث احساس سوزش شود. در اکثر موارد، بعد از چند روز یا کوتاه مدت، بهبودی حاصل می‌شود.
گاستریت باعث تحریک و تورم مخاط معده می‌شود که دلیل آن ممکن است عفونت باکتریایی مانند هلیکوباکتر پیلوری در معده باشد. این مشکل با مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها معمولاً برطرف می‌شود. ورم معده ممکن است با فشار آوردن به قفسه سینه و سایر اجزای دستگاه گوارش همراه باشد که برخی بیماری‌های دیگر مانند بیماری کرون و آلرژی نیز می‌توانند در بروز آن تأثیرگذار باشند.
رشد غیرطبیعی سلول‌های معده ممکن است منجر به ایجاد تومور در این بخش از بدن شود. فرد مبتلا به این وضعیت ممکن است از علائمی مانند نفخ، مشکل در بلع، درد، سیری زودرس، حالت تهوع و کاهش وزن بدون دلیل رنج ببرد.
درمان درد معده ناشی از بروز تومور در این منطقه ممکن است شامل جراحی جزئی یا کلی معده باشد. اگر مبتلا به بیماری زخم معده یا عفونت با باکتری هلیکوباکتر پیلوری هستید، با اعمال درمان‌های مناسب و به‌موقع می‌توانید از احتمال ایجاد تومور در معده پیشگیری کنید.
تشخیص دادن اینکه آیا درد در ناحیه شکم مربوط به آخرین وعده غذایی است که مصرف کرده‌اید یا به علت استرس و اضطرابی که با آن مواجه هستید، ممکن است کمی دشوار باشد. اما واقعیت این است که سلامت روانی ما و مشکلات معده به‌طور مستقیم با یکدیگر در ارتباط هستند. اگر قبل از بروز ناراحتی درگیر مشاجره بودید یا به دلیل استرس و نگرانی بسیار، ممکن است علایم درد عصبی معده را تجربه کنید. در این صورت، برای بهبود حالت جسمی خود، مناسب است به یک روان‌شناس مراجعه کنید.
راهکارهای خانگی که برای درمان معده درد توصیه می‌شود عبارتند از:
برای هضم و جذب مؤثر مواد مغذی موجود در غذاها و نوشیدنی‌ها، بدن به آب نیاز دارد. کمبود آب می‌تواند هضم غذا را دشوارتر کند و احتمال ابتلا به ناراحتی معده را افزایش دهد. حفظ هیدراتاسیون بدن، به خصوص در مواقعی که معده درد همراه با اسهال و استفراغ است، بسیار اهمیت دارد. چرا که این مشکلات گوارشی به سرعت باعث کمبود آب در بدن می‌شوند.
وقتی بلافاصله بعد از خوردن غذا دراز می‌کشید، اسید معده به سمت مری برمی‌گردد و می‌تواند سبب سوء‌هاضمه و سوزش در قسمت سر دل شود. بنابراین، توصیه می‌شود برای چند ساعت پس از وعده غذایی از دراز کشیدن یا خوابیدن خودداری کنید. این راهکار بهترین درمان برای جلوگیری از مشکلات معده ناشی از پرخوری است.
در زنان باردار یا افرادی که تحت شیمی‌درمانی هستند، زنجبیل می‌تواند به درمان معده درد و حالت تهوع کمک کند. افرادی که با مشکلات معده مواجه هستند، می‌توانند زنجبیل را به غذای خود اضافه کنند یا آن را به صورت دمنوش مصرف کنند. هرچند که زیاده‌روی در مصرف زنجبیل ممکن است منجر به عوارض جانبی مانند سوزش سردل و اسهال شود. اگر از داروهای ضدانعقاد خون (مانند وارفارین) استفاده می‌کنید، قبل از مصرف زنجبیل یا قرص زنجبیل حتماً با پزشک خود مشورت کنید.
اگر به دنبال راهی برای درمان معده درد با دارو گیاهی هستید، می‌توانید دمنوش ریشه شیرین را امتحان کنید. برای تهیه این دمنوش، یک یا دو قاشق چای‌خوری شیرین بیان را با آب جوش مخلوط کرده و سپس آن را مصرف کنید. به یاد داشته باشید که زیاده‌روی در مصرف شیرین بیان ممکن است عوارض جانبی مانند افزایش فشار خون و کاهش سطح پتاسیم ایجاد کند. این مشکل به خصوص برای افرادی خطرناک است که فشار خون بالا، بیماری کلیوی یا بیماری قلبی دارند.
از دمنوش بابونه به عنوان یکی از بهترین درمان‌های معده در طب سنتی یاد می‌شود. بابونه دارای خواص ضدالتهابی است و می‌تواند به تسکین علائم ناشی از گاستریت (ورم معده)، گاستروانتریت، بیماری رفلاکس معده به مری و سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) کمک کند. علاوه‌براین، بابونه حاوی ترکیبات گیاهی به نام پلی‌فنول است که سیستم گوارشی را آرام می‌کنند و علائمی مانند سوء هاضمه و استفراغ را کاهش می‌دهند.
استفاده از نعناع می‌تواند به تسکین درد معده کمک کند. این گیاه حاوی ترکیبات فعال منتول و متیل سالیسیلات است که هر دو دارای اثرات ضداسپاسم هستند و می‌توانند ناراحتی معده، حالت تهوع و کرامپ را برطرف کنند. بااین‌حال، برای کسانی که از بیماری رفلاکس معده به مری یا سوزش سردل رنج می‌برند، استفاده از این گیاه مناسب نیست.
از گیاهان مؤثر برای کاهش درد معده می‌توانیم به میخک اشاره کنیم. این گیاه ترشحات معده را زیاد می‌کند و منجر به کاهش گاز آن می‌شود. همچنین، در افرادی که اسهال و استفراغ دارند، استفاده از میخک می‌تواند بیماری را رفع کند.
همچنین ترکیب میخک پودر شده با یک قاشق غذاخوری عسل و مصرف آن قبل از خواب می‌تواند به‌عنوان درمان قطعی درد معده مؤثر باشد. ازطرفی باتوجه‌به اینکه میخک تأثیر منفی در بارداری ندارد، می‌تواند به عنوان یک راه‌حل خانگی برای درمان درد معده در اوایل بارداری استفاده شود.
یکی دیگر از روش‌های استفاده از میخک، تهیه دمنوش آن است. برای این کار می‌توانید چند عدد میخک را درون یک لیوان آب جوش بریزید و روی آن را به مدت ۱۵ دقیقه بگذارید. سپس می‌توانید این دمنوش را مصرف کنید.
دارچین حاوی چندین آنتی‌اکسیدان است که هضم غذا را سریع‌تر می‌کند و از درد و آسیب معده می‌کاهد. همچنین، با مصرف دارچین می‌توان سوزش سر دل و سوء هاضمه را کاهش داد. ترکیب پودر دارچین به صورت ادویه در غذاها یا استفاده از چای دارچین برای درمان خانگی درد معده مفید است. دارچین به‌عنوان تقویت‌کننده معده در طب سنتی بسیار توصیه می‌شود. بااین‌حال، اگر فرد با مصرف روزانه‌ی دارچین احساس ناراحتی کند یا دچار یبوست شود، می‌تواند میزان مصرف را به دو یا سه بار در روز کاهش دهد.
زیره یکی دیگر از گیاهان مؤثر در درمان خانگی معده درد شدید است. این گیاه مواد فعالی دارد که منجر به کاهش سوء هضم، اسید معده، تولید گاز در معده و کاهش التهاب در روده می‌شود. با توجه به تاثیر ضد میکروبی که زیره دارد، استفاده از آن برای درمان معده درد بسیار مفید است. برای استفاده از زیره، می‌توانید از پودر زیره در غذاها استفاده کنید، یا دمنوش زیره را تهیه کرده و روزانه به صورت جرعه جرعه از آن بنوشید. همچنین، می‌توانید به صورت روزانه از عرق زیره نیز استفاده کنید.
آلوئه ورا در کاهش علائم سندرم روده تحریک‌پذیر و کولیت تقش بسزایی ایفا می‌کند. مطالعات نشان داده است که مصرف روزانه ۱۰ میلی‌لیتر شربت آلوئه‌ورا به‌مدت ۴ هفته می‌تواند سوزش سردل، نفخ، آروغ زدن، حالت تهوع و استفراغ را برطرف کند. بااین‌حال، مصرف آلوئه‌ورا ممکن است باعث کرامپ و درد شکم شود و برای تأیید اثرات آن به تحقیقات بیشتری نیاز است.
پد حرارتی یا بطری آب گرم می‌توانند با شل کردن عضلات معده، درد را تسکین دهند. این روش برای افرادی که از درد قاعدگی رنج می‌برند هم می‌تواند مؤثر باشد. مطالعات نشان داده است که دمای ۴۰ تا ۴۵ درجه‌ی سانتی‌گراد می‌تواند درد و ناراحتی در ناحیه‌ی لگن را کاهش دهد.
استفاده از پد حرارتی برای افرادی که دچار سندرم روده‌ی تحریک‌پذیر هستند نیز موثر است و به کاهش اسپاسم و کرامپ عضلانی کمک می‌کند. در صورتی که پد حرارتی در دسترس نباشد، می‌توانید از دوش آب گرم استفاده کنید یا در وانی پر از آب گرم نشسته و استراحت کنید.
مصرف دخانیات و نوشیدنی‌های الکلی می‌تواند منجر به سوء‌هاضمه و بیماری‌های گوارشی مانند رفلاکس معده به مری شود. از سوی دیگر، ترک سیگار و الکل می‌تواند بهبودی قابل توجهی در کیفیت زندگی ایجاد کند و خطر ابتلا به برخی از بیماری‌ها از جمله سرطان را کاهش دهد. البته ممکن است کنار گذاشتن آنها سخت باشد و برای این کار به حمایت نیاز داشته باشید.
در صورت تجربه درد معده که مداوم باشد یا با علائم دیگری همراه باشد، بهتر است به پزشک متخصص مراجعه کنید. پزشک متخصص ابتدا علت درد معده را تشخیص داده و درمانی متناسب با نوع بیماری را آغاز خواهد کرد. افراد در صورت تجربه معده درد همراه با موارد زیر باید فوراً به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشند:
درد معده یکی از بیماری‌هایی است که رایج و ناخوشایند بوده و اکثر افراد در زندگی خود با آن مواجه می‌شوند. این مشکل در بسیاری از موارد جدی نیست، مگر اینکه با علائم دیگری از جمله مدفوع خونی، استفراغ شدید یا مشکلات تنفسی همراه باشد. خوشبختانه، در اغلب موارد می‌توان با استفاده از روش‌های درمان خانگی معده درد را کنترل کرد. اما ازآنجا‌که ممکن است برخی از بیماری‌ها مواردی مانند درد معده و مشکلات گوارشی را بروز دهند، توصیه می‌کنیم قبل از هرگونه اقدام خانگی برای درمان با پزشک متخصص مشورت کنید.