عصر ایران - مسابقات فوتبال جام ملت های آسیا از معتبرترین و قدیمی ترین رقابت های فوتبال جهان است که پیش از آن که اروپا جام ملت ها داشته باشد، برگزار می شد. در این مسابقات، ایران سه بار و آن هم پیاپی قهرمان آسیا شد ولی بعد از 1976 روی قهرمانی ندید!
آخرین باری که تیم ملی فوتبال ایران در آسیا کاپ قهرمانی را بالای سر برد، به سال 1976 (1355 خورشیدی) بر می گردد. در آن سال، ایران ، میزبان جام ملت های آسیا بود و جالب این که علاوه بر تهران، تبریز نیز این بازی ها را میزبانی می کرد.
در سال 1355 ، تبریز برای اولین و آخرین بار میزبان جام ملت های آسیا بود
در 1976 ، بازی فینال بین ایران و کویت برگزار شد و علی پروین در دقیقه 71 ، تک گل ایران را از روی یک ضریه آزاد مستقیم به ثمر رساند. ایران در آن دوره از بازی ها حتی یک گل هم نخورد. بازی فینال در استادیوم 100 هزار نفری آزادی که در آن زمان آریامهر نام داشت برگزار شد.
علی پروین کاپ قهرمانی آسیا را بالای سر برده است
قرار بود بازی های 1976 در لبنان برگزار شود ولی به دلیل شرایط جنگی، میزبانی را از دست داد و ایران که 1968 نیز میزبان مسابقات بود، بار دیگر امتیاز میزبانی را به دست آورد.
دور نهایی پنجمین دوره مسابقات جام ملت‌های آسیا در 7 مه سال ۱۹۷۲ میلادی در بانکوک پایتخت تایلند آغاز و در 19 مه همان سال با قهرمانی ایران به پایان رسید.
ابتدا قرار بود اسرائیل میزبان بازی ها شود ولی بعدا میزبانی به تایلند داده شد.
از اتفاقات بسیار جالب این دوره، مسابقه ایران و میزبان بود. چون تیم ملی ایران، صعود خود را قطعی کرده بود، در مقابل تایلند، ذخیره های خود را به میدان فرستاد. در آن بازی، 25 هزار تایلندی به ورزشگاه رفته بودند و تیم خود را بی امان تشویق می کردند. بازی تا دقیقه 80 با نتیجه 2 بر صفر به سود تایلند بود ولی در 10 دقیقه پایانی، علی جباری هافبک تیم ملی ایران سه پاس از حسین کلانی دریافت کرد و هر سه را به گل تبدیل کرد تا بازی به نتیجه سه بر دو به نفع ایران پایان یابد.
ترکیب تیم ملی فوتبال ایران در برابر تایلند - در این بازی دخیره های ایران به میدان رفتند
بازی فینال برابر کره جنوبی و در روز ۲۹ اردیبهشت سال ۱۳۵۱ خورشیدی در ورزشگاه ملی بانکوک برگزار شد. 15 هزار نفر این بازی را از نزدیک تماشا کردند و در نهایت تیم ملی ایران با نتیجه 2 بر یک پیروز میدان و فاتح جام شد. گل‌های ایران را علی جباری و حسین کلانی (در وقت اضافی) به ثمر رساندند.
علی جباری ستاره ایران در رقابت های تایلند
در آن دوره از رقابت ها، کره‌جنوبی دوم شد، تایلند به مقام سوم رسید و تیم کامبوج در رده چهارم جدول ایستاد.
در سال 1968 ، تهران میزبان بازی های آسیایی بود و همه بازی ها در امجدیه برگزار شد. مهم ترین بازی آن دوره، رقابت ایران و اسرائیل بود که با برتری 2 بر یک ایران به پایان رسید و محبوبیت تیم ملی ایران بعد از شکست دادن اسرائیل به اوج خود رسید. بعد از آن بازی بود که برای اولین بار در تاریخ فوتبال ایران، مردم برای برد تیم ملی جشن خیابانی برگزار کردند.
پایین: جشن خیابانی در تهران بعد از برد ایران در برابر اسرائیل
بعد از قهرمانی ایران در جام ملت های آسیا در 1976 ، فوتبال ایران دیگر جام قهرمانی آسیا را ندید و به جز چند مقام سومی، توفیقی در این رقابت ها نیافت و اینک، تمام امید ملت ایران به تیم کنونی است تا بلکه بعد از 48 سال، بار دیگر جام را به ایران بیاورد.
بازیکنان و کادر فنی تیم ملی فوتبال ایران در قطر
تونکو عبدالرحمان رئیس کنفدراسیون فوتبال آسیا طرحی به نام جام آسیایی را به اعضای اندک کنفدراسیون ارائه کرد. اولین دوره جام ملت‌های آسیا، در سال ۱۹۵۶ یعنی چهار سال زودتر از جام ملت‌های اروپا برگزار شد. هنگ‌کنگ نخستین میزبان این جام بود؛ تنها چهار کشور در دور پایانی شرکت کردند. کره جنوبی نخستین جام آسیا را به خانه برد و اولین قهرمان آسیا لقب گرفت.
دومین دوره جام ملت‌ها در سال ۱۹۶۰ بود که کره‌جنوبی میزبان جام شد و این بار هم در دومین دوره پیاپی جام را در خانه خود نگه داشت؛ ایران در مقدماتی این دوره شرکت کرد ولی به مرحله پایانی صعود نکرد.
دوره سوم این مسابقات در سال ۱۹۶۴ در اسرائیل برگزار شد و به دلیل تحریم مسابقات از سوی کشورهای مسلمان، تنها ۷ کشور حاضر به شرکت در مسابقات انتخابی شدند تا در نهایت از میانشان ۳ تیم به این جام صعود کنند. ایران در این دوره هم غایب بوده‌است.
ایران در ۱۹۶۸ در تهران میزبان جام آسیا شد. برای نخستین بار جام با حضور ۵ تیم اما همچنان به صورت دوره‌ای برگزار می‌شد. در این دوره بازی‌ها ایران در یک بازی شبه‌فینال در حالی که برای قهرمانی به یک مساوی احتیاج داشت، اسرائیل را شکست داد و اولین قهرمانی ایران در جام رقم خورد. برمه، تایوان و هنگ‌کنگ دیگر رقبای ایران در راه قهرمانی بودند.
جام ۱۹۷۲ در بانکوک تایلند برگزار شد. تیم ایران مسیر همواری تا فینال داشت. در این دوره برای نخستین بار مرحله حذفی به مسابقات اضافه شد. کره جنوبی و ایران به فینال رسیدند و دومین قهرمانی متوالی ایران رقم خورد.
تیم‌های عربی کم‌کم وارد مسابقات آسیایی شدند. کشور لبنان به عنوان ششمین میزبان جام ملت‌های آسیا انتخاب شد اما به دلیل جنگ داخلی محروم شد و ایران به دلیل نفوذ فراوانی که در کنفدراسیون فوتبال آسیا داشت، میزبانی دوره ششم را برعهده گرفت و در کمتر از هشت سال مجدداً میزبان شد و بازی‌ها در دو شهر تبریز و تهران برگزار شد.
تیم ایران در این دوره گلی دریافت نکرد و مقتدرانه به فینال جام صعود کرد. فینال در ورزشگاه صدهزار نفری آریامهر تهران (آزادی کنونی) میان ایران و کویت برگزار شد. بازی ایران و کویت نشانگر ظهور قدرت‌های جدید عربی بود. ایران به لطف یک ضربه آزاد از علی پروین برنده فینال شد و جام را در خانه نگه داشت. کاپیتان تیم ایران پرویز قلیچ‌خانی با سومین قهرمانی ایران به رکوردی جاودانه دست یافت. او تنها بازیکن آسیایی است که سه بار جام قهرمانی آسیا را بالا برده‌است. رکورد سه قهرمانی پیاپی و سیزده پیروزی متوالی (از ۱۹۶۸) رکوردی است که هنوز هیچ تیمی در آسیا به جز ایران به آن دست نیافته‌است.
پرویز قلیچ خانی
کویت میزبان این رقابت‌ها شد، نخستین میزبان عربی این مسابقات بهترین تیم تاریخ خود را به همراه داشت.
تیم ملی در ابتدا قصد تحریم بازی‌ها را داشت اما در نهایت به دلیل الزامات فیفا و کنفدراسیون فوتبال آسیا در مسابقات شرکت کرد. ایران باز هم بدون برگزاری اردوی تدارکاتی مناسب و تنها با انجام دو بازی دوستانه در مقابل تیم امارات متحده عربی راهی کویت شد. این دوره جام ملت‌های آسیا همزمان شد با حمله عراق به ایران و آغاز جنگ ایران و عراق. این امر بر روحیه بازیکنان تأثیر منفی گذاشت، میزبانی بد کویت نیز شرایط را برای تیم ملی سخت‌تر کرد و بازیکنان حتی قصد ترک مسابقات را داشتند اما در نهایت ایران به بازی‌ها ادامه داد ولی موفق به کسب عنوانی بهتر از سومی نشد.
در آن دوره، تیم ایران پس از ده سال بی شکستی در آسیا در مقابل کویت شکست خورد و از صعود به فینال بازماند. کویت در دومین حضور پیاپی خود در فینال کره‌جنوبی را سه بر صفر شکست داد و نخستین تیم عربی قهرمان رقابت‌ها نام گرفت.
هشتمین دوره ۱۹۸۴ در سنگاپور برگزار شد. تیم عربستان از این دوره به جمع تیم‌های جام ملت‌ها پیوست. تیم ایران در نیمه‌نهایی مقابل عربستان قرار گرفت. بازی در ضربات پنالتی به سود عربستان تمام شد و عربستان در فینال چین را شکست داد و در اولین حضورش نخستین جامش را بالای سر برد. ایران در این دوره از مسابقات چهارم شد.
نهمین دوره در کشور قطر و برای دومین بار در یک کشور عربی برگزار شد. عربستان در مرحله نیمه‌نهایی با شکست ایران راهی فینال شد. کره‌جنوبی با غلبه بر چین در فینال حاضر شد اما در ضربات پنالتی جام را به عربستان واگذار کرد. تیم ژاپن برای نخستین بار از این دوره وارد جام ملت‌های آسیا شد اما موفقیتی نداشت.
دوره دهم ۱۹۹۲ در کشور ژاپن برگزار شد. ایران برای نخستین بار در تاریخ جام ملت‌ها در مرحله گروهی حذف شد. عربستان بهترین فرصت برای قهرمانی سوم و شکستن رکورد ایران را پیدا کرد اما در فینال مقابل ژاپن تن به شکست داد تا دومین کشور شرقی بعد از کره جنوبی باشد که جام را برده‌است.
دوره یازدهم (۱۹۹۶) در کشور امارات متحده عربی برگزار شد. تعداد تیم‌های حاضر در جام به ۱۲ تیم افزایش یافت. جام یازدهم جام شگفتی‌ها بود. حذف ژاپن در یک چهارم نهایی، شکست ۶–۲ کره جنوبی برابر ایران و پیروزی عربستان در بازی مجدد مقابل ایران از جمله شگفتی‌های جام بودند.
در نیمه نهایی میان ایران و عربستان این تیم توانست ایران را در ضربات پنالتی شکست دهد. یک فینال کاملاً عربی بین امارات متحده عربی و عربستان برگزار شد. عربستان به سومین قهرمانی خود دست یافت و با رکورد ایران برابر شد.
ایران در بازی رده‌بندی، کویت را در ضربات پنالتی شکست داد و سوم شد. ایران جام قهرمانی را از دست داد ولی علی دایی با هشت گل آقای گل این دوره شد و خداداد عزیزی نیز به عنوان بهترین بازیکن این مسابقات انتخاب شد و همچنین جایزه بازی جوانمردانه نیز به تیم ملی ایران رسید.
علی دایی
بالاخره میزبانی به لبنان هم رسید. از نتایج جالب این دوره می‌توان به: شکست ۴–۱ عربستان مقابل ژاپن، شکست کره جنوبی برابر کویت و تساوی ایران و تایلند اشاره کرد. ژاپن و عربستان دوباره فینال را برابر هم برگزار کردند و ژاپن دومین جام خود را به خانه برد و قهرمان شد.
در سال ۲۰۰۴ میزبانی به چین رسید. بازی ایران و کره جنوبی در یک چهارم نهایی با نتیجه ۴–۳ به نفع ایران به اتمام رسید. در نیمه‌نهایی ایران نتوانست از سد چین بگذرد و چین میزبان به فینال رسید. ژاپن در بازی فینال پیروز شد و سومین تیمی نام گرفت که سه بار قهرمان جام ملت‌های آسیا شده‌است.
علی‌دایی با زدن چهاردهمین گلش در بازی رده‌بندی برترین گلزن تمام ادوار جام ملت‌ها نام گرفت. شونسوکی ناکامورا بهترین بازیکن جام و علی کریمی و علاء حبیل به صورت مشترک عنوان آقای گلی رقابت‌ها کسب کردند. علی کریمی در همان سال عنوان بازیکن سال آسیا را به دست آورد.
به تصمیم کنفدراسیون فوتبال آسیا برای تداخل نداشتن با بازی‌های المپیک و جام ملت‌های اروپا، این دوره با فاصله سه سال نسبت به دوره قبل برگزار شد. چهار کشور اندونزی، تایلند، مالزی و ویتنام میزبان مشترک جام چهاردهم (۲۰۰۷) شدند و در هر کشور یک گروه چهار تیمی به رقابت پرداختند.
برای نخستین بار تیم استرالیا هم در جام شرکت کرد. ایران در مرحله یک چهارم نهایی مجدداً برابر کره جنوبی قرار گرفت و در ضربات پنالتی بازی را واگذار کرد و از مسابقات حذف شد.
عراق تیم شگفتی‌ساز این دوره شد و در نیمه‌نهایی کره‌جنوبی را حذف کرد. ژاپن با پیروزی بر استرالیا یکی از مدعیان را حذف کرد ولی مقابل عربستان‌سعودی تن به شکست داد تا این تیم برای ششمین بار به فینال برسد. یک فینال کاملاً عربی بین عراق و عربستان و یک رده‌بندی شرقی بین کره‌جنوبی و ژاپن شکل گرفت. عراق با پیروزی بر عربستان در عین ناباوری قهرمان جام چهاردهم شد.
قطر برای دومین بار میزبان این تورنمنت بود. ایران در این دوره به سرمربی‌گری افشین قطبی در مرحلهٔ گروهی با امتیاز کامل به‌عنوان سرگروه صعود نمود. ازبکستان با غلبه بر اردن و استرالیا با شکست دادن عراق به نیمه‌نهایی رسیدند.
افشین قطبی
کره‌جنوبی و ایران برای پنجمین دوره متوالی در مرحله یک چهارم نهایی جام ملت‌ها به مصاف هم رفتند. کره توانست با یک گل در وقت‌اضافه پیروز شود تا در ۵ دیدار تکراری مرحله یک چهارم برابر ایران به ۳ برد رسیده باشد.
ژاپن مدعی هم قطر میزبان را شکست داد. در نیمه‌نهایی ژاپن پس از تساوی ۲ بر ۲ با کره‌جنوبی در ضربات پنالتی ۳ بر صفر پیروز شد. ژاپن در فینال با یک گل در وقتهای اضافه استرالیا را برد و با چهارمین قهرمانی پر افتخارترین تیم آسیا لقب گرفت.
استرالیا میزبان این دوره از مسابقات بود و این اولین بار بود که جام ملت‌های آسیا عملاً در خاک قاره اقیانوسیه برگزار می‌شد.
ایران با سه برد در مرحله گروهی مقابل بحرین، قطر و امارات به مرحله یک چهارم نهایی راه یافت. بازی ایران مقابل عراق در وقتهای عادی و اضافه ۳–۳ به پایان رسید و در ضربات پنالتی عراق موفق شد تا از سد ایران عبور کند.
از شگفتی‌های دیگر این دوره حذف ژاپن مدعی مقابل امارات در یک چهارم نهایی بود. در نهایت تیم‌های استرالیا، عراق، کره‌جنوبی و امارات به نیمه نهایی راه یافتند. کره جنوبی با پیروزی ۲–۰ مقابل عراق به فینال راه یافت. در دیگر بازی مرحله نیمه‌نهایی استرالیای میزبان امارات را شکست داد و به این ترتیب تیم‌های استرالیا و کره‌جنوبی بازی فینال را برگزار کردند. کره‌جنوبی که تا فینال گلی دریافت نکرده بود و این خود رکوردی تقریباً دست‌نیافتنی محسوب می‌گردید در وقتهای اضافه در نهایت با نتیجهٔ ۲–۱ مغلوب کشور میزبان گردید؛ استرالیا اولین قهرمانی‌اش را پس ۳ دوره حضور در جام ملت‌های آسیا جشن گرفت.
اولین دوره که رقابت جام ملت‌های آسیا با حضور ۲۴ تیم برگزار شد. جام قدیمی قهرمانی نیز بازنشسته شد و یک جام جدید مورد استفاده قرار گرفت که به شکل گل لوتوس است و دارای پنج گلبرگ به نشانه پنج منطقه فوتبالی قاره آسیا.
بالا: جام قدیمی و پایین جام جدید که که برنده رقابت ها اعطا می شود
تیم‌های حاضر در این تورنمنت در شش گروه چهار تیمی با یک دیگر به رقابت پرداختند و تیم‌های اول و دوم هر گروه به همراه چهار تیم سوم برتر تمام گروه‌ها به مرحله حذفی اول (یک‌هشتم نهایی) صعود کردند (از سال ۲۰۱۹ به علت اضافه شدن تیم‌ها یک مرحله حذفی دیگر هم اضافه شد).
ایران در گروه D رقابت‌ها با تیم‌های یمن، ویتنام و عراق دیدار کرد و در پایان با ۷ امتیاز به عنوان صدرنشین از این گروه صعود کرد. در این دوره عربستان در مرحله یک‌هشتم نهایی به دست ژاپن حذف شد. حذف کره جنوبی و استرالیا (فینالیست‌های دوره قبل) در یک چهارم نهایی از دیگر شگفتی‌های جام بود.
ایران با غلبه بر عمان و چین پس از ۱۵سال به نیمه نهایی رسید، ژاپن، قطر و امارات میزبان هم دیگر راه یافتگان به نیمه نهایی لقب گرفتند. در مرحله نیمه نهایی ژاپن با شکست ایران برای پنجمین بار فینالیست شد و ایران باز هم نتوانست طلسم راهیابی به فینال را بشکند.
در دیدار دوم مرحله نیمه نهایی نیز تیم قطر تیم امارات متحده عربی میزبان بازی‌ها را با چهار گل شکست داد و برای اولین بار در تاریخ فوتبال ملی خود به فینال جام ملت‌های آسیا ۲۰۱۹ صعود کرد و حریف تیم ژاپن شد و تیم‌های امارات متحده عربی و ایران بازنده‌های مرحله نیمه نهایی در حسرت رسیدن به فینال ناکام ماندند و براساس قانون جدید AFC برای جام ملت‌های آسیا بدون انجام بازی رده‌بندی با جام هفدهم وداع کردند.
تیم‌های ملی ژاپن و قطر از ساعت ۱۷:۳۰ روز جمعه ۱۲ بهمن ۱۳۹۷ در فینال این رقابت‌ها مقابل هم قرار گرفتند. در پایان دوره هفدهم جام ملت‌های آسیا ۲۰۱۹ تیم ملی فوتبال قطر قهرمان شد و ژاپن به نایب قهرمانی بسنده کرد.
المعز علی عبدالله جایزه بهترین گلزن جام با ۹ گل زده و بهترین بازیکن جام را کسب کرد، اکرم عفیف بهترین پاس دهنده گل با ده پاس گل، سعد الشیب با شش کلین شیت و فقط یک گل خورده بهترین دروازه‌بان جام، تیم قطر با ۱۹ گل زده بهترین خط حمله و فقط یک گل خورده بهترین خط دفاع جام هفدهم را از آن خود کرد، تیم ژاپن جایزه بازی جوانمردانه را کسب کرد.
از سال ۲۰۱۹دیگر رده بندی نداشته و تیم سوم ندارد.
جام ملت‌های آسیا ۲۰۲۳ هجدهمین دوره جام ملت‌های آسیا است که به میزبانی قطر درحال برگزاری می‌باشد. تعداد تیم‌های شرکت‌کننده در این دوره از رقابت‌ها ۲۴ تیم است.تیم ملی فوتبال قطر با قهرمانی در دوره قبلی مسابقات مدافع عنوان قهرمانی در این رقابت‌ها است.
ترکیب تیم ملی ایران در برابر ژاپن - جام ملت های آسیا در قطر
درابتدا قرار بود این دوره از مسابقات به میزبانی چین برگزار شود اما به علت شیوع دوباره ویروس کرونا در چین، کنفدراسیون فوتبال آسیا به‌صورت رسمی خبر انصراف چین از میزبانی این مسابقات را اعلام کرد و پس بررسی‌های ای‌اف‌سی میزبانی این مسابقات (برای سومین بار) به قطر رسید. همچنین این دوره از مسابقات که قرار بود در اواخر بهار و اوایل تابستان برگزار شود به دلیل گرمای قطر در این بازه زمانی از سال و شرکت قطر در جام طلایی کونکاکاف به زمستان موکول شد.