عصر ایران - سداب با نام علمی Ruta graveolens گیاهی سرشار از خواص متنوع است. لازم به ذکر است که از قسمت هایی که در بالای زمین رشد می کنند برای مقاصد درمانی به طور سنتی استفاده می شود. البته باید مراقب باشیم که این گیاه را با نمونه های مشابه نظیر Galega officinali و گونه Thalictrum اشتباه نکنیم.
با وجود نگرانی هایی در ارتباط با ایمنی این گیاه، سداب به عنوان ترکیب کمک درمانی برای فهرستی طولانی از انواع ناخوشی ها و مشکلات سلامتی استفاده می شود و در این راستا قدمت محلی و سنتی قابل توجهی دارد.
گیاه مذکور برای طیف وسیعی از مشکلات گوارشی مانند بی اشتهایی، ناراحتی معده و اسهال استفاده می شود. علاوه بر این برای مشکلات قلب و گردش خون از جمله تپش قلب و "سخت شدن شریان ها" (تصلب شرایین) هم کاربرد دارد. برخی از افراد برای مشکلات تنفسی از جمله درد و سرفه به دلیل تورم اطراف ریه ها (جنب) از این گیاه استفاده می کنند.
گفتنی است تمامی اطلاعات مرتبط با گیاه سداب از طریق وب سایت RxList قابل دسترسی هستند. این وب سایت یک منبع پزشکی آنلاین از لیست داروهای تجویزی در آمریکا است که اطلاعات کامل مانند ترکیبات، فواید، تداخلات و بخش آموزش بیمار را شامل می شود. امروزه این گیاه مفید را می توان از عطاری های سراسر کشور تهیه کرد.
علاوه بر مشکلات گوارشی و قلبی- عروقی، سداب برای سایر شرایط دردناک از جمله سردرد، آرتریت، گرفتگی عضلات و اسپاسم عضلانی نیز استفاده می شود. همچنین به نظر می رسد که این گیاه برای مشکلات سیستم عصبی از جمله اضطراب و ضعف اعصاب، صرع، ام اس و فلج بل هم مفید باشد.
کاربردهای دیگر عبارت اند از درمان تب، خونریزی، هپاتیت، ضعف چشم، احتباس آب، آلودگی به کرم روده و سرطان دهان. سداب برای از بین بردن باکتری ها و قارچ ها نیز فواید متعددی از خود نشان داده است.
گاها بانوان به صورت محلی از سداب برای رفع مشکلات قاعدگی و تحریک رحم استفاده می کنند. با این حال باید توجه داشت که احتمال سقط جنین به دنبال مصرف خودسرانه این گیاه وجود دارد و بدین ترتیب خانم های باردار باید از مصرف آن اجتناب کنند.
سداب در درمان آرتریت، دررفتگی، رگ به رگ شدن، صدمات استخوانی، تورم پوستی، گوش درد، دندان درد، سردرد و زگیل به صورت استفاده مستقیم روی پوست سابقه طولانی دارد. این گیاه در عین حال می تواند در قالب ترکیب دافع حشرات مصرف شود.
در غذاها و آشامیدنی ها از عصاره سداب و یا روغن آن به عنوان طعم دهنده استفاده می شود. در صنعت نیز روغن سداب به عنوان عطر دهنده به صابون ها و لوازم آرایشی کاربرد دارد.
ترکیبات شیمیایی موجود در سداب به عنوان آنتی اکسیدان عمل کرده و به کاهش تورم (التهاب) کمک می کنند.
به طور کلی به منظور تایید موارد زیر و ارزیابی دقیق اثربخشی گیاه سداب، به شواهد بیشتری نیاز است:
- اختلالات قاعدگی
- سوء هاضمه
- تپش قلب
- حالات عصبی
- تب
- اسهال
- مشکلات تنفسی
- ام اس
- فلج بل
- آرتروز
- رگ به رگ شدن
- گوش درد
- دندان درد
- زگیل
- سردرد
در مجموع فواید مطرح برای این گیاه بیشتر حالت سنتی و حکایتی دارند تا آن که توسط مطالعات علمی معتبر تایید شده باشند.
هنگامی که سداب در مقادیر غذایی مصرف شود، ایمن در نظر گرفته می شود. با این حال مصرف بی رویه و در مقادیر نامشخص می تواند با آسیب های مختلفی همراه باشد. علاوه بر این با وجود فواید متنوع، مصرف سداب توسط برخی از گروه ها و یا بیماران با امراض خاص ممنوع است:
- بانوان باردار و شیرده: مصرف سداب در دوران بارداری یا شیردهی برای مادر و جنین غیرایمن است. این گیاه باعث انقباضات رحمی و در ادامه سقط جنین می شود. این عوارض تنها محدود به جنین نیستند و می توانند برای مادر نیز عوارض جدی داشته باشند. گزارش شده برخی از زنانی که سعی کرده اند برای سقط جنین از این گیاه استفاده کنند، فوت شده اند.
- افراد مبتلا به مشکلات معده و روده: مصرف بی رویه سداب و در مقادیر بالا می تواند ناراحتی و مشکلات دستگاه گوارش را تشدید کند. به همین دلیل در صورت وجود چنین مشکلی باید پیش از مصرف حتما با پزشک معالج خود مشورت کنید.
- بیماران مبتلا به مشکلات کلیه و مجاری ادراری و بیماری های کبدی: سداب می تواند به کلیه ها آسیب برساند و مجاری ادراری را تحریک کند. اگر مشکل کلیه یا مجاری ادراری دارید، بهتر است استفاده از این گیاه را به کلی فراموش کنید. این گیاه همچنین تاثیری مشابه بر مشکلات کبدی دارد.
با توجه به موارد مذکور، مصرف سداب باید صرفا در مقادیر بسیار کم و به طور کنترل شده انجام شود. توصیه می شود بیماران مبتلا به امراض زمینه ای نیز پیش از اقدام به مصرف این گیاه با پزشک معالج یا داروساز خود مشورت کنند.
این گیاه با داروهایی که حساسیت به نور خورشید را افزایش می دهند، تداخل با شدت متوسط دارد. به این معنا که باید در مصرف همزمان این ترکیبات محتاط باشید و با پزشک خود مشورت کنید.
برخی از داروها می توانند حساسیت پوست به نور خورشید را افزایش دهند. سداب نیز ممکن است همین عملکرد را از خود نشان دهد. بدین ترتیب مصرف سداب همراه با داروهایی که حساسیت به نور خورشید را افزایش می دهند، احتمال آفتاب سوختگی، تاول یا بثورات پوستی را در مناطقی از پوست که در معرض نور خورشید قرار دارند، افزایش می دهد. از این رو در صورت قرارگیری در معرض آفتاب حتما از ضد آفتاب و لباس محافظ استفاده کنید.
برخی از داروهایی که باعث حساسیت به نور می شوند عبارت اند از: آمی تریپتیلین، سیپروفلوکساسین، افلوکساسین، لووفلوکساسین، تری متوپریم/سولفامتوکسازول و تتراسایکلین.