عصر ایران؛ ترنم تهرانی - مطابق یک تحقیق علمی، افرادی كه در طول 24 ساعت استراحتی دارند كه با فعاليت منقطع می‌شود در معرض تجربۀ اختلالات خلقی قرار می‌گيرند و سطوح پايين شادی و حس فزايندۀ انزوا را تجربه می‌كنند. محققان می‌گويند اين يافته‌ها بر اهميت چگونگی متعادل كردن استراحت و فعاليت تاكيد دارند.
دانيل اسميت، پروفسور روانكاوی دانشگاه گلاسگو و پژوهشگر ارشد اين تحقيق می‌گويد: «از آنجا كه انسان امروز براساس الگوی 24 ساعته زندگی می‌كند و از آنجا كه تا سال 2050 دو سوم جمعيت جهان در شهرهايی ساكن خواهند بود كه اختلال شبانه‌روزی در آن‌ها بسيار محتمل است، اين امر مسئله‌ای كاملا جدی در مورد سلامت جمعی به شمار می‌رود. اینکه چگونه الگوهای طبيعی خواب و فعاليت را مورد ملاحظه قرار می‌دهيم و چطور شهرها يا مشاغل را برای حمايت از سلامت روانی افراد طراحی می‌كنيم از مقوله‌های مهم محسوب می‌شوند.»
گروهی از محققان اهل اسكاتلند، ايرلند و سوئد كه گزارش تحقيق خود را به مجلهۀ «Lancet Psychiatry» سپرده‌اند، دربارۀ چگونگی انجام اين تحقيق كه با واكاوی داده‌های «UK BioBank» از سال 2006 به بعد صورت گرفته، توضیح داده‌اند.
اين تحقيق كه بزرگ‌ترين پژوهش در نوع خود است با همكاری كمپانی تحقيقاتی UK BioBank صورت گرفته است كه اطلاعات سلامت 500 هزار شركت‌كننده را كه بين 37 تا 73 سال سن داشتند جمع‌آوری كرده است.
برای كشف ارتباط ميان سلامت روانی و چرخۀ 24 ساعتۀ خواب و فعاليت كه با عنوان "ريتم شبانه‌روزی" شناخته می‌شود، اين تيم اطلاعات بيش از 91 هزار شركت‌كننده‌ای را كه در سال‌های 2013 تا 2015 مچ‌بند ردياب فعاليت را به مدت يك هفته به دست‌شان بسته بودند، بررسی كرده است.
اسميت می‌گويد: «اين مچ‌بند نقاط داده‌ای 100 حركت را در سه بعد بر ثانيه طی یک بازۀ زمانی هفت روزه جمع‌آوری كرد.» سپس اين تيم عملكرد افرادی را كه به طور ميانگين فعال بودند طی 10 ساعتی كه بيشترين فعاليت روزانه را داشتند با 5 ساعتی كه كمترين فعاليت را داشتند، مقايسه كرد تا رقمی را كه با عنوان "دامنۀ نسبی" می‌شناسيم، به دست آورَد.
اسميت می‌گويد: «دامنۀ نسبی از ناهماهنگی يا اختلال در نظم روتين خواب و فعاليت، اطلاعاتی به ما می‌دهد. افرادی كه طی روز فعال هستند و در شب راحت می‌خوابند، زندگی سالمي دارند. امتياز دامنۀ نسبي آن‌ها معمولا بالا خواهد بود. از طرفی كسانی كه به اختلال در خواب‌شان عادت دارند يا چند ساعتی را شب زنده‌داری می‌كنند و تمايل دارند در روز فعاليتي نداشته باشند، دامنۀ نسبی‌شان پايين است.»
محققان نگاهی به نتايج پرسشنامه‌هايی كردند كه شركت‌كنندگان هنگام ثبت همكاري با UK BioBank پر كرده بودند. آن‌ها در اين نظرسنجی‌ها عواملی مانند تنهايی، زمان‌های واكنش و روان‌رنجوری را مشاهده كردند.
همچنين پاسخ‌های شركت‌كنندگان به پرسشنامۀ بعدی را كه به واكاوی وجود افسردگی يا اختلال دوقطبی در آن‌ها می‌پرداخت، بررسی كردند. هر چند تمامی افرادی كه مچ‌بند به دست كرده بودند به سؤال‌ها پاسخ ندادند اما محققان باور داشتند تعداد شركت‌كنندگان برای تحليل رابطه‌ها كافی است.
شركت‌كننده‌ها پس از تكميل پرسشنامه، براساس دامنۀ نسبی و تحليل نتايج به پنج گروه تقريبا مساوی تقسيم شدند.
يافته‌ها حاكی از آن بود كه زمانی كه عواملی مانند سن، جنسيت، فصلی كه فرد مچ‌بند را دست كرده، موقعيت اقتصادی-اجتماعی، سيگار كشيدن و تجربۀ بحران در كودكی مورد توجه قرار می‌گيرند دامنۀ نسبی پايينی پديدار می‌شود كه با فقدان سلامت روانی در ارتباط است.
درصد تنهايی در گروه بعدی، كه دامنۀ نسبی پايين‌تری داشتند تا 9 درصد افزايش داشت و داشتن سابقۀ افسردگی و اختلال دوقطبی به ترتيب تا 6 درصد و 11 درصد افزايش يافت. اين در حالی است كه ميزان شادی و رضايت از سلامتی كاهش می‌يابد و زمان‌های واكنش كندتر می‌شود.
اسميت ناچيزی اين ارقام را تاييد می‌كند اما از طرفي به اهميت آن‌ها معتقد است. او می‌گويد: «اين آمار مهم است چراكه به نظر می‌رسد می‌توان آن را به همه تعميم داد. از طرفی يافته‌ای محكم و مستدل برای فقدان سلامت روانی و پيامدهای شناختی است.»
اسميت در ادامه می‌گويد جالب است كه در زمانی كه بسياری از عوامل را مورد ملاحظه قرار داديم اين ارتباط ثابت ماند. هرچند اين مطالعه كاستي‌هايی داشت؛ دادۀ فعاليت افراد فقط طی يك هفته گردآوری شده بود. نوجوانان نيز در اين مطالعه مورد بررسی قرار نگرفتند و همۀ ما می‌دانيم نوجوانی دوره‌ای مهم در شكل‌گيری سلامت روانی و ساعت بدن است.
اسميت توصيه می‌كند افراد پس از ساعت 10 شب از انجام فعاليت‌هايی مانند استفاده از موبايل يا برخاستن از رختخواب برای درست كردن نوشيدنی اجتناب كنند چراكه ريتم شبانه‌روزی را مختل می‌كنند.
كسانی كه در طول شب فعاليت بيشتری نسبت به روز دارند با مشكلات بيشتری مواجه می‌شوند در حقيقت افرادی هستند كه "بهداشت خواب" ضعيفی دارند.
هرچند او اضافه می‌كند فعاليتی كه افراد در طول روز مشغولش می‌شوند مهم است و بايد طی روشنايی روز فعال باشند و طی شب فعاليتی نداشته باشند: «به خصوص در زمستان دانستن اينكه صبح بيرون از خانه و به هوای آزاد می‌رويد به اندازۀ داشتن خوابی آرام در شب و استفاده نكردن از موبايل مهم است.»
دكتر پاول كلی از دانشگاه باز انگلستان معتقد است اين يافته‌ها به رشد پژوهش‌های مرتبط با ريتم شبانه‌روزی و سلامت روانی كمك كرده است؛ اما می‌گويد يادآوری اين نكته مهم است كه ساعت بدن افراد با يكديگر متفاوت است؛ به اين معنی كه انعطاف در محل كار و مدارس امری قابل توجه است و نمی‌توان برای همۀ انسان‌ها يك نوع زمان‌بندی را در نظر گرفت.