عصر ایران - با توجه به ادامه حیات اینترنت که اکنون تقریبا 40 سال قدمت دارد، ذخیره حجم عظیمی از داده ها در دنیای مدرن بسیار پیچیده تر و پر هزینه تر از آن چیزی است که به نظر می رسد.
درایوهای دیسک سخت (هارد دیسک) در صورت استفاده منظم می توانند به راحتی دچار مشکل شده و طول عمر متوسط آنها پنج سال است. پیش از آن که غیر قابل استفاده شوند، باید اطلاعات به دیسک جدیدی منتقل شود زیرا با خرابی دیسک سخت، اطلاعات ذخیره شده در آن نیز برای همیشه از بین می روند.
زنده نگه داشتن اینترنت طی سالیان متمادی به برق بسیار زیادی نیاز دارد. تنها کار با تعداد بسیار زیادی از کامپیوترها که داده ها در آنها ذخیره شده اند، ردپای کربن فوق العاده ای ایجاد می کند و می تواند نقش چشمگیری در آسیب رساندن به شرایط آب و هوایی سیاره زمین داشته باشد.
پروژه سیلیکا (Project Silica) مایکروسافت قصد دارد بخشی از این پازل را حل کند و آن بایگانی داده ها است. تیمی که در پس پروژه سیلیکا قرار دارد مشغول کشف چگونگی بایگانی مقادیر قابل توجهی از داده ها در یک بایگانی فیزیکی هستند که به حداقل مقدار برق برای آن نیاز است.
در این بایگانی خودکار، قفسه هایی از صفحه های شیشه ای جداگانه وجود دارند که هر کدام از این تکه شیشه ها می توانند تا هفت ترابایت داده (به گفته مایکروسافت، بیش از 1.75 میلیون آهنگ) را در خود ذخیره کنند. دسترسی به صفحه های شیشه ای از طریق سرووهای رباتیک (Robotic Servos) که توانایی ردیابی یک صفحه شیشه ای را دارند، انجام می گیرد.
تنها نکته ای که وجود دارد این است که پس از نوشتن داده ها روی یک صفحه شیشه ای، دیگر امکان نوشتن مجدد روی آن وجود ندارد.
یک لیزر فمتوثانیه فوق سریع شکل صفحه های شیشه ای را هنگام نوشتن تغییر می دهد و اطلاعات را در وکسل ها (Voxel) ذخیره می کند. وکسل ها پیکسل هایی سه بعدی هستند که می توانند اطلاعات حجمی را ذخیره کنند. این وکسل ها در بدنه شیشه کدگذاری می شوند و فقط با یک میکروسکوپ حرکت سریع که شبیه به یک دستگاه خواننده سی دی یا دی وی دی کار می کند، می توان آنها را خواند. سرووهای رباتیک نیز وظیفه جابجایی و ذخیره این صفحه های شیشه ای را بر عهده دارند.
کل فرایند از هوش مصنوعی مایکروسافت آزور نیرو می گیرد که با توجه به پیچیدگی ساخت یک سامانه خودکار بدون خطا که تعاملات دیجیتالی و فیزیکی را ادغام می کند، استفاده از آن منطقی به نظر می رسد. صفحه های شیشه ای در کتابخانه پروژه سیلیکا نگهداری می شوند. سرووهای رباتیک بین قفسه ها حرکت کرده، صفحه شیشه ای را خارج کرده و آن را به بخش خواننده انتقال می دهند.
هر صفحه شیشه ای برای این که 10 هزار سال دوام بیاورد، طراحی شده است. شیشه نسبت به دیسک های مغناطیسی مقاوم تر است و در برابر خطرات محیطی و خراش های سطحی مقاومت می کند.
این فناوری هنوز برای استفاده در مقیاس گسترده آماده نیست. به گفته مایکروسافت، پیش از تبدیل شدن این کتابخانه های شیشه ای به یک هنجار برای ذخیره بلند مدت داده ها در سطح تجاری، سه تا چهار مرحله توسعه دیگر باید پشت سر گذاشته شود، اما مزایای این فناوری آشکار است. پروژه سیلیکا می تواند یک گام بزرگ رو به جلو در به حداقل رساندن ردپای کربن بشریت باشد، در شرایطی که حفظ ایمن دستاوردهای ما در طول اعصار را نیز تضمین می کند.