عصر ایران- اسپاسم همی فاسیال یا نیمه صورت زمانی اتفاق می افتد که ماهیچه های سمت چپ یا راست صورت به طور غیر عادی منقبض شوند. این اختلال به دلیل آسیب یا تحریک عصب صورت ایجاد می شود. عصب مورد نظر تحت عنوان عصب هفتم مغزی یا عصب چهره ای نیز شناخته شده است.
اسپاسم صورت زمانی رخ می دهد که عضلات به دلیل تحریک عصبی به طور غیرارادی منقبض شوند. علاوه بر این اسپاسم های همی فاسیال به تیک نیز شباهت زیادی دارند. این اختلال ممکن است در ابتدا صرفا به صورت تیک های کوچک و محدود که به سختی قابل تشخیص هستند، در اطراف پلک، گونه یا دهان ظاهر شود. در ادامه و با گذشت زمان این احتمال وجود دارد که تیک ها به سایر قسمت های صورت فرد گسترش یابند. تمامی نکاتی که در ادامه مورد بحث قرار می گیرند، از طریق وب سایت کتابخانه ملی پزشکی آمریکا قابل دسترسی هستند.
اسپاسم نیمه صورت می تواند هر دو جنس مرد و زن را درگیر کند، اما در زنان بالای 40 سال شایع تر است. این اختلال همچنین بیشتر در سمت چپ صورت رخ می دهد. لازم به ذکر است که اسپاسم نیمه صورت به خودی خود خطرناک نیست. با این حال تنش مداوم در ماهیچه های صورت می تواند بسیار آزار دهنده باشد. در موارد شدید، این اسپاسم ها به دلیل بسته شدن غیرارادی چشم یا تاثیری که بر صحبت کردن دارند عملکرد فرد را محدود می کنند.
اولین علامت اسپاسم نیمه صورت گرفتگی غیر ارادی تنها در یک طرف صورت بیمار است. اختلالات عضلانی مذکور اغلب از پلک به صورت انقباض خفیف شروع می شوند که ممکن است چندان هم ناراحت کننده نباشند. این وضعیت با نام بلفارواسپاسم شناخته می شناخته شود. گفتنی است زمانی که فرد مضطرب یا خسته باشد، انقباضات شدیدتر می شوند. گاهی اوقات این اسپاسم پلک می تواند باعث بسته شدن کامل چشم یا حتی پارگی آن شود.
با گذشت زمان، انقباضات ممکن است در نواحی از صورت که پیش تر تحت تاثیر قرار گرفته اند محسوس تر شوند. آنها همچنین می توانند به سایر قسمت های همان سمت صورت و بدن نیز سرایت کنند، از جمله:
- ابرو
- گونه
- ناحیه اطراف دهان مانند لب ها
- چانه
- فک
- بالای گردن
در برخی موارد اسپاسم نیمه صورت می تواند به هر ماهیچه ای در یک سمت صورت بیمار گسترش یابد. این حالت همچنین می تواند هنگام خواب نیز رخ دهد. با انتشار اسپاسم، بیمار ممکن است علائم دیگری را نیز تجربه کند، مانند:
- تغییر در قدرت شنوایی
- احساس صدای زنگ در گوش (وزوز گوش)
- گوش درد به خصوص در قسمت پشتی گوش
- اسپاسم هایی که در تمام نواحی صورت پخش می شوند
در بسیاری از موارد پزشک ممکن است نتواند علت دقیق اسپاسم نیمه صورت را تشخیص دهد. در این حالت به اختلال پیش آمده اسپاسم ایدیوپاتیک گفته می شود.
اسپاسم نیمه صورت اغلب به دلیل تحریک یا آسیب به عصب صورت ایجاد می شود. در واقع چنین مشکلی می تواند به طور معمول در اثر فشار یک رگ خونی به عصب صورت در نزدیکی محل اتصال عصب به ساقه مغز رخ دهد. هنگامی که این اتفاق می افتد، عصب صورت ممکن است خود به خود وارد عمل شده و سیگنال های عصبی مشخصی را ارسال کند که در نهایت منجر به انقباض عضلات می شوند. به این رخداد انتقال افاپتیک می گویند و یکی از دلایل اصلی این اسپاسم ها محسوب می شود.
آسیب به سر یا صورت نیز می تواند باعث اسپاسم نیمه صورت به دلیل فشرده شدن عصب صورت شود. علل غیر معمول تر اسپاسم همی فاسیال شامل موارد زیر هستند:
- حضور یک یا چند تومور که به عصب صورت فشار می آورند
- عوارض جانبی ابتلا به فلج بل؛ وضعیتی که می تواند باعث فلج شدن موقت بخشی از صورت شود
گاهی ممکن است بیمار بتواند علائم خود را در خانه و به سادگی تنها با استراحت زیاد و محدود کردن مقدار کافئین دریافتی تسکین دهد. این رویکرد واضحا به آرامش اعصاب یاری می رساند. مصرف برخی مواد مغذی نیز می تواند به کاهش اسپاسم کمک کند، از جمله:
- ویتامین دی که علاوه بر مکمل های دارویی از طریق مصرف تخم مرغ، شیر و نور کافی خورشید قابل دریافت است
- منیزیم که می تواند از بادام و موز تامین شود
- بابونه که به صورت چای یا قرص در دسترس است
- بلوبری که حاوی آنتی اکسیدان های شل کننده عضلات است
رایج ترین درمان برای این دسته از اسپاسم ها شل کننده های عضلانی خوراکی هستند که از انقباض عضلات جلوگیری می کنند. پزشک ممکن است یک یا چند داروی زیر را به منظور شل کردن عضلات صورت بیمار تجویز کند:
- باکلوفن
- کلونازپام
- کاربامازپین
معمولا تزریق سم بوتولینوم نوع A (بوتاکس) نیز برای درمان اسپاسم نیمه صورت استفاده می شود. در این روش درمانی پزشک از یک سوزن برای تزریق مقادیر کمی از مواد شیمیایی بوتاکس به صورت بیمار در نزدیکی عضلاتی که در حال انقباض هستند، بهره می برد. بوتاکس ماهیچه ها را ضعیف می کند و می تواند اسپاسم را برای سه تا شش ماه قبل از نیاز به تزریق مجدد کاهش دهد.
در مجموع پیش از مصرف هر یک از این داروها با پزشک خود در مورد عوارض جانبی احتمالی یا تداخلات مطرح با سایر داروهایی که ممکن است قبلا مصرف کرده باشید، صحبت کنید.
اگر مصرف داروها و یا تزریق بوتاکس موفقیت آمیز نباشد، پزشک به احتمال زیاد گزینه جراحی را برای کاهش فشار روی عصب صورت که ممکن است توسط تومور یا رگ خونی ایجاد شده باشد، توصیه می کند.
یک روش جراحی رایج که برای درمان اسپاسم نیمه صورت استفاده می شود، رفع فشار میکروواسکولار (MVD) نام دارد. در این روش، پزشک یک سوراخ کوچک در جمجمه در قسمت پشت گوش ایجاد می کند و یک بالشتک تک لایه را بین عصب و رگ های خونی که روی آن فشار می آورند قرار می دهد. این جراحی حداکثر چند ساعت طول می کشد و بیمار پس از چند روز بهبودی می تواند به خانه بازگردد.