صفحه نخست

عصرايران دو

فیلم

ورزشی

بین الملل

فرهنگ و هنر

علم و دانش

گوناگون

صفحات داخلی

کد خبر ۸۷۱۶۴۴
تعداد نظرات: ۲۵ نظر
تاریخ انتشار: ۱۱:۳۰ - ۰۶ دی ۱۴۰۱ - 27 December 2022
به بهانۀ پانزدهمین سالگرد ترور و قتل نخست‌وزیر فقید پاکستان

بی‌نظیر بوتو؛ خون زن شرقی در میدان سیاست/ همۀ فرضیه‌های معمای ترور

لطیفه‌هایی دربارۀ سفر او به ایران هم ساخته شد / در تهران به فروشگاه لوستر هم رفت و چلچراغ‌های گران‌قیمتی خرید و با خود برد.

  عصر ایران؛ مهرداد خدیر- در پانزدهمین سالگرد ترور بی‌نظیر بوتو نخست‌وزیر فقید پاکستان همچنان می‌توان به داستان زندگی و مرگ زنی پرداخت که از شناخته‌شده‌ترین و شاید محبوب‌ترین شخصیت‌های خارجی نزد ایرانیان بود چندان که ترور و قتل او در 7 دی 1386 خورشیدی (‌27 دسامبر 2007) در ایران هم بازتاب گسترده‌ای داشت در حالی که هنگام واقعه نخست‌وزیر نبود بلکه برای موفقیت در انتخاباتی می‌کوشید که می‌توانست به سومین نخست‌وزیری او بینجامد اما مصداق دیگری از شعر حافظ شد:

  شکوهِ تاجِ سلطانی که بیمِ جان، در او درج است
  کلاهی دل‌کش است اما به ترکِ سر نمی‌ارزد

   در باور بی‌نظیر اما گویی این کلاه به ترکِ سر می‌ارزیده چون سرنوشتِ پدر و برادر را دیده بود که در این راه "سر" دادند اما سودای بازگشت به قدرت را از سر دور نکرد و زندگیِ مرفه در لندن و دوبی را ترک گفت و به پاکستان بازگشت تا بار دیگر ردای صدارت بپوشد.

    شهرت و محبوبیتِ بی‌نظیر بوتو در ایران - که تجدید چاپ کتاب «دختر شرق» یکی از نمادهای آن است - سه وجه داشت: نخست این که زن بود. اولین زنِ مسلمان که به نخست‌وزیری در کشوری اسلامی رسیده بود. دوم این که شیعه بود البته سکولار. (در دیدارهای خود با رهبری و رییس جمهوریِ وقت ایران به صراحت گفته بود شیعه است و سفرِ زیارتی او به مشهد هم تعلق خاطر او را نشان داد حال آن که به لحاظ دیپلماتیک هیچ ضرورتی نداشت).  

 وجه سوم هم نسبِ ایرانی او از مادر بود: بانو نصرت اسپهانی یا اصفهانی که چهار سال بعد از ترور دخترش در دوبی درگذشت*. بی‌نظیر، سیاست‌پیشگی را تنها از پدر به ارث نبرده بود. مادر هم سابقۀ نمایندگیِ پارلمان و رهبری موقت حزب مردم را داشت. این سه ویژگی از خانم بوتو تصویر یک زن خارجیِ ناآشنا را را در نِ ایرانیان، ترسیم نمی‌کرد. 

  پاکستان از هند جدا شده اما بی‌نظیر بوتو در همان مسیری گام نهاد که نخست‌وزیر فقید هند پیموده بود. ایندیرا گاندی دختر جواهر لعل نهرو -نخست‌وزیر فقید هند- بود و خود، نخست‌وزیر شد و به قتل رسید. بی‌نظیر بوتو هم دختر ذوالفقار علی بوتو -نخست وزیر فقید پاکستان- بود و خود، دوبار نخست وزیر شد و به قتل رسید.

  این دو البته تفاوت‌هایی داشتند و جز هندو بودنِ یکی و مسلمان/‌شیعه بودنِ دیگری می‌توان گفت در ارتقای ایندیرا موفقیت‌های شخصی دختر بر نسبتِ فئودالی برچیده نشده بالید و پدرش در پی کودتای محمد ضیاءالحق اعدام شد.

   تفاوت دیگر این بود که ایندیرا سیاست را زنانه نکرد حال آن که بی‌نظیر بر آن بود که نشان دهد می‌توان هم نخست وزیر بود و سیاست‌مدار و هم مادر و در  انتخابات قبلی، حین بارداری، سفرِ تبلیغاتی داشت و بارِ شیرین را بعد از پیروزی بر زمین نهاد. ( آیت‌الله صدوقی نمایندۀ فقید یزد در مجلس خبرگان قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در این دنیا نبود تا از این خبر مطلع شود چرا که در آن مجلس در مخالفت با ریاست جمهوری یا نخست‌وزیری زنان گفته بود اگر خانم رییس جمهور یا خانم نخست‌وزیر باردار شد و مقام خارجی آمد و نتوانست در جلسات شرکت کند بگوییم، خانم نخست‌وزیر  وضع حمل داشته است؟!)

  بخش دیگر شهرت و محبوبیت بی‌نظیر به خاطر زیباییِ شرقی او بود. در وهلۀ اول، زنی زیبا بود و در مرتبۀ بعد، سیاست‌مدار و این برای ایرانیانی که زنان را با زن بودن، محک می‌زنند حایز اهمیت بود. چندان‌که دربارۀ سفر او به ایران لطیفه‌هایی هم ساخته شد. در خیابان دکتر شریعتیِ تهران به یک فروشگاه بزرگ و چند طبقۀ لوستر هم رفت و چلچراغ‌های گران‌قیمتی خرید و با خود برد. کاری که هیچ سیاست‌مدارِ مردی انجام نمی‌دهد!

  پنهان نمی‌کنم در زمرۀ سیاست‌مداران محبوب و نه الزاما مطلوب نویسندۀ این سطور هم بود چندان که وقتی خبر را شنیدم و برای «امید جوان» در 15 سال قبل تحلیل نوشتم آن روایت را با این شعر شاملو به پایان بردم:

  ای زنی که صبحانۀ خورشید در پیراهن توست 
  پیروزی‌ عشق نصیب تو باد!


  از برای تو، مفهومی نیست
  نه لحظه‌ای:
  پروانه‌‌ای‌ست که بال می‌زند
  یا رودخانه‌ای که در گذر است. –


  هیچ چیز تکرار نمی‌‌شود
  و عمر به پایان می‌رسد... 

  جدای این نگاه های رومانتیک نکتۀ اصلی اما این است که معمای ترور بی‌نظیر بوتو پس از 15 سال هنوز گشوده نشده یعنی هیچ‌گاه مشخص نشد چه کسی او را کشت؟ در حالی‌که سیاهه‌ای از متهمان و احتمالات را می‌توان برشمرد بی آن‌که کسی توانسته باشد ثابت کند کار کی بوده و این در کشوری اتفاق افتاد که از این معماها کم ندارد و خود، یک معماست.

  1. طالبان و القاعده؛ هر چند طالبان برآمدۀ سازمان اطلاعات پاکستان بوده و در نوبت جدید هم این احتمال جدی است اما مشخص نشد  شخص خانم بوتو هم در روی کار آمدن آنان نقش داشت یا نه. هر چند شیعه و زن بودن او این احتمال را کم‌رنگ می‌کرد ضمن این‌که ساعاتی قبل از ترور با حامد کرزای رییس‌جمهوری وقت افغانستان که بعد از خلع طالبان روی کار آمد، دیدار کرده بود. از این رو برخی انگشت اتهام را به جانب طالبان گرفتند. اگرچه پرویز مشرف رییس جمهوری وقت پاکستان ترجیح داد از "القاعده" به عنوان متهم اصلی یاد کند.

 2. ارتش و ژنرال مشرف؛ کیست که از رقابت ارتش و احزاب در پاکستان بی‌خبر باشد؟ با این نگاه، همان‌گونه که ژنرال محمد ضیاء‌الحق، ذوالفقار علی بوتو را با کودتا کنار زد و بالای دار فرستاد، ژنرال پرویز مشرف هم نمی‌خواست دختر او دوباره نخست‌وزیر شود و چون نمی‌توانست مثل پدر محاکمه و اعدام کند با ترور حذف کرد. این گمانه اما قوی نیست چون مشرف کودتای بدون خون‌ریزی انجام داده بود و مطبوعات را نبست و قتل بوتو تمام اعتبار او را زیر سؤال می‌برد ضمن این که متقاضی دریافت کمک مالی از آمریکا به روال سابق بود. اگرچه برخی به استناد به همین فقرۀ آخر معتقدند ترور، کار گروه او بوده تا توجه آمریکا را به تخصیص بودجه برای مقابله با تروریسم جذب کنند.

3. هند؛ همان‌گونه که در پی هر تروری در هند، به دنبال عوامل پاکستان هستند در هر ترور در پاکستان هم در تعقیب عوامل هندی هستند و البته هیچ‌گاه ثابت نشده چرا که می‌تواند به جنگ دیگری بین دو کشور بینجامد اما دست‌کم در سطح تبلیغاتی مطرح شده که بعید نیست کار یک هندو باشد.

4. مذهبی‌های تندرو؛ نخست‌وزیریِ سه‌بارۀ یک زن آن هم با نَسَبِ شیعی برای جریان‌های ضد شیعه در پاکستان قابل تحمل نبوده است هرقدر هم سکولار باشند و با جمهوری اسلامی ایران متفاوت. از این رو به همان دلیل که پدر و برادرش مرتضی کشته شدند او هم کشته شد. 

5. آصف علی زرداری؛ نام شوهر سیاست مدار مقتول در فهرست مظنونین، باید عجیب به نظر برسد چون همسر او بوده اما یادمان باشد که خانم بوتو کم، چوبِ اشتهارِ همسرش به فساد مالی و اشتهار به آقای 5 درصدی (‌مثل جعفر شریف‌امامی در سال‌های پیش از انقلاب) را نخورد و این بار بنا نداشت پس از تشکیل دولت به شوهرش میدان بدهد. ضمن این که شوهر کمیسیون‌بگیر در این پروژه می‌توانست خون‌خواه همسر هم بشود کما این که شد. با این نگاه، آن‌قدر که از حذف بی‌نظیر و خون‌خواهیِ او سود می‌بُرد از حیات و صدارتِ او نمی‌برد! این فرضیه را اما نسبت مرد و زن، کم‌جان می‌کند.

6. رقابت آمریکا و انگلیس؛ با نگاهِ دایی جان ناپلئونی رقابت آمریکا و انگلستان در منطقه تمام نشده است. آمریکا چهره‌های متمایل به بریتانیا را کنار می‌زند و بریتانیا هم آمریکایی‌ها را! منتها انگلیسی‌ها با پنبه سر می‌بُرند.

  نقل است که بعد از ترور حسنعلی منصور در سال 1343 و بر سر بالین او همسر نخست‌وزیر به امیر عباس هویدا که هنوز نخست‌وزیر نشده بود گفت: آن قدر آمریکایی بازی درآوردید که انگلیسی‌ها او را زدند!

  سال‌ها بعد محمود احمدی‌نژاد هم گفت اگر قصد انتقامِ قیامِ 15 خرداد در بین بود چرا سراغ اسدالله علم نرفتند که هم مهرۀ مهم‌تری بود و هم ترور او آسان‌تر؟ و خود پرسید: نرفتند، چون انگلیسی بود؟ نویسندۀ این سطور البته با این تئوری‌ها موافق نیست ولی مطرح است. طرح کنندگان، اقامت خانم بوتو در لندن و دوبی را هم به عنوان شاهد می‌آورند. کما این که مرحوم علی اکبر پوراستاد عضو فداییان اسلام گفته بود به دیدار سید مجتبی نواب صفوی رفته بود  که سید ضیاءالدین طباطبایی را می‌بیند و پس از آن دیگر اشتیاقی برای ملاقات با نواب نداشته است. (‌از این حیث که سید ضیاء مظنون به ارتباط با انگلیسی‌ها بود.)

  پارسال هم عمران‌خان نخست‌وزیر وقت پاکستان در حالی برکنار شد که به روسیه رفته و به طور نسبی از تجاوز به اوکراین حمایت کرده بود. انگار   می‌خواست آمریکا و انگلستان را کنار بگذارد و سراغ روس ها برود و ناکام ماند.

مثل فتح‌علی شاه قاجار که چون از شمال تحت فشار روس‌ها بود و قطعاتی از خاک ما را کنده و برده بودند و از جنوب و شرق هم انگلیسی‌ها در خلیج فارس و هند، سراغ فرانسه رفت و نامۀ فدایت شوم برای ناپلئون نوشت که البته او هم ناکام ماند. 

7. رانت‌خواران فاسد؛ خانم بوتو قول داده بود در دورۀ جدید سراغ مفسدان و رانت‌خواران می‌رود و با این حساب همان‌ها کلک او را پیشاپیش کندند. چون می‌دانستند اگر بیاید دست‌شان کوتاه شود. کافی بود بوتو اشارتی کند و روزنامه های آزاد در پاکستان پی‌گیری کنند. نفع آنان هم در حذف بی‌نظیر بود.

8.برخورد یا گلوله یا انفجار؟ از عجایب داستان ترور گزارش‌های متناقض دربارۀ علت مرگ است. از اصابت گلوله به گردن تا ترکش‌های یک انفجار و حتی «برخورد سر با اهرم سقف متحرک یا سان روف خودرو». سه روایت تا این حد متفاوت در حالی که بررسی جسد نشان می داده ماوقع چه بوده شک‌ها را بیشتر کرد چرا که اگر سر به سقف خورده باشد با ترکش انفجار و البته گلوله نشانه‌های کاملا متفاوتی بر جای می‌گذارند اما اگر عمدی بود تا نفوذ خود را در نهادهای بررسی‌کننده هم نشان دهند و 15 سال گذشته اما هنوز روشن نشده مرگ خانم بوتو به سبب کدام یک از این موارد سه گانه بوده است.  اگرچه صندلی‌های خون آلود و شاهدان عینی و جای گلوله ظن تیراندازی را تقویت می‌کند.

    معدود دختران و زنانی در شرق رؤیای پدران سیاست‌مدار در سطح رییس کشور  را دنبال می‌کنند. ایندیرا گاندی در هند قدم در راه پدر گذاشت و نخست‌وزیر هم شد و در فرجام تاوان خطای خود را در تخریب معبد مقدس سیک‌ها پرداخت و کشته شد.

    بی‌نظیر بوتو هم مثل پدر نخست‌وزیر شد و شاید تاوان مواضع مبهم در قابل طالبان را پرداخت. در ایران آیا دختر هاشمی رفسنجانی هم دوست داشت مثل ایندیرا گاندی و بی‌نظیر بوتو به قدرت سیاسی برسد و این رؤیا را در سفر او به ایران در دوران ریاست‌جمهوری پدرش دست‌یافتنی دید که بعدتر کاندیدای نمایندگی مجلس شد و روزنامه راه انداخت؟

   اگر در کنج زندان به خاطرات سفر خانم بوتو بیندیشد شاید به جای آن شعر شاملو که در بالا آمد این یک را در ذهن مرور کند: بودن به از نبود شدن. باشی و رییس دولت نشوی بهتر از آن است که بشوی و کشته شوی!

----------------------------------  

  * ریشه‌های ایرانی محدود به نسب مادر نیست. علی اکبر عبدالرشیدی در کتاب «گفتنی‌ها» می‌نویسد: « در کراچی که امروز بندر بزرگی است، محله‌ای وجود دارد به نام محلۀ خانم کلاچی. از روی کنجکاوی پرسیدم این چه نامی است؟ گفتند نام خانمی ایرانی است به نام خانم کُلاچی (کلاه‌چی) که صاحب دهی بوده که کراچی امروز در آن بنا شده است و رگه‌‌های ایرانی در اینجا رخ می‌نماید. خانه ذوالفقار علی‌بوتو در همان محله است که خانوادۀ بقیۀ سیاست‌مداران قدیم و جدید پاکستان در آن واقع است. خانه‌هایی بزرگ در حد چند هکتار زمین و ساختمان های قصر‌مانند. بزرگ ترین خانه متعلق به بی‌نظیر بوتو است که به فرمان ژنرال مشرف به تبعید رفته (کتاب قبل از ترور و مرگ او نوشته شده). نه تنها خانه خانم بوتو دست نخورده مانده که اسم محله و خیابانی که به نام فرزندان اوست تغییر نکرده. بنای یادبود برادر بی‌نظیر - مرتضی بوتو - هم در میدان بزرگ شهر نصب شده است.»

 

 

 

 

 

ارسال به تلگرام
انتشار یافته: ۲۵
در انتظار بررسی: ۱
غیر قابل انتشار: ۰
فرهنگی بازنشسته
۲۲:۳۰ - ۱۴۰۱/۱۰/۰۷
یادی ازخانم بینظیر بوتو وایندیراگاندی بسیاربجاوبه موقع بود هوشمندی ودوراندیشی آقای خدیرآموزنده است.
ناشناس
۱۹:۴۲ - ۱۴۰۱/۱۰/۰۷
این موضوعی که از قول آیت‌الله صدوقی نقل کردید مربوط به آقای منتظری است.
عصر ایران پاسخ نویسنده: نه. مرحوم آقای صدوقی گفته بود. در مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی هم آمده و قبلا در یادداشتی به بهانۀ زایمان خانم نخست وزیر نیوزیلند هم به آن اشاره کرده بودم.
ناشناس
۱۵:۲۳ - ۱۴۰۱/۱۰/۰۷
با سلام و خسته نباشید، البته ایندرا گاندی معبد سیکها رو تخریب نکرد بلکه اجازه عملیات نظامی در اون رو داد در حالی که اون معبد برای سیکها بسیار مقدس بود
رخساره
۱۴:۱۸ - ۱۴۰۱/۱۰/۰۷
خیلی زیبا بود. همیشه عاشق لباس پوشیدن و سبک زندگیش بودم. یک همکلاسی داشتیم که خانواده اش به خاطر علاقه به بی نظیر بوتو، اسمش رو بی نظیر گذاشته بودند.روحش شاد
ایرانی
۱۲:۲۳ - ۱۴۰۱/۱۰/۰۷
کاش از کاما و .... هم در نگارش، استفاده می کردید.
عصر ایران

مقادیری کاما اضافه شد. برای برخی کلمات هم کسره گذاشته شد. دوباره بخوانید و نظر دهید که خواندن، آسان تر شده یا نه؟

سیروس
۰۹:۵۴ - ۱۴۰۱/۱۰/۰۷
کما این که مرحوم علی اکبر پوراستاد عضو فداییان اسلام گفته بود به دیدار سید مجتبی نواب صفوی رفته بود که سید ضیاءالدین طباطبایی را می‌بیند و پس از آن دیگر اشتیاقی برای ملاقات با نواب نداشته است.

متوجه ربط این جمله ها به متن نشدم
عصر ایران

ربط آن وابستگی یا اتهام وابستگی یا ارتباط  سید ضیاء با انگلیسی‌هاست. ابتدا به عمد مبهم گذاشته شده بود ولی حق با شماست چون ممکن است مخاطب متوجه نشود. به همین خاطر اضافه شد.

ناشناس
۲۳:۲۷ - ۱۴۰۱/۱۰/۰۶
دغدغه این چی بوده؟ : لوستر و چلچراغ. دغدغه من : تهیه دوزار پول!
عصر ایران دغدغه نداشته. ثروت مند بوده و سوغات یا کالا خریده و برده.
مصطفی غلامی
۲۲:۳۸ - ۱۴۰۱/۱۰/۰۶
جناب خد یر نوشته عالی بود واقعا از خواندن لذت بردم...
عصر ایران ادامه پیام نیمه آمده بود و ظاهرا خواسته بودید کتابی معرفی شود. همان کتاب که در متن آمده البته در مقاله از آن کتاب استفاده نشده!
نور
۲۰:۱۶ - ۱۴۰۱/۱۰/۰۶
گفته اید سرنوشت پدر و برادررا دیده! مرتضی بوتو زمان نخست وزیری بینظیر توسط پلیس پاکستان ترور شد.فاطمه دختر مرتضی بینظیر را مسئول قتل پدرش می داند.
ژیار
۱۸:۳۰ - ۱۴۰۱/۱۰/۰۶
در زبان کردی "بو" به معنی برای است. همکار فرهنگی بذله گویی داشتیم می گفت:بی نظیر بو تو نه... بی نظیر بو من!
عصر ایران جالب بود. کلمۀ "بی نظیر" هم در شهرت او بی تأثیر نبود. از عادات خوب پاکستانی ها انتخاب صفت برای اسم فرزندان خود است حال آن که ما بیشتر در نام خانوادگی استفاده می کنیم هر چند در ایران هم دارد رایج می شود مثل نیکو که در واقغ صفت است.
ناشناس
۱۶:۲۲ - ۱۴۰۱/۱۰/۰۶
البته قدر نشناس هم بود .زمانی که ایران در اوج تحریم بابت سیل بهشون کمک کرد ،در نطق بلند بالا از تمام کشورهای کمک کننده تشکر کرد بجز ایران . ایران بیشترین کمک را کرده بود.
ناشناس
۱۵:۳۸ - ۱۴۰۱/۱۰/۰۶
مقاله را با آوردن نام دختر بی مصرف هاشمی [خراب] کردی.
ناشناس
۱۵:۲۵ - ۱۴۰۱/۱۰/۰۶
بنظرمن همکاری طالبان با القاعده و ارتش و ژنرال های فاسدش در پاکستان!
ناشناس
۱۴:۴۱ - ۱۴۰۱/۱۰/۰۶
مادر خوانده ی طالبان و همه گروه های تروریستی شبه قاره هند .
اون شوهرشم که آصف زرداری به درصدی معروفه بس که فساد مالی داره دقیقا چرا باید محبوب ما ایرانیا باشه ؟!
نازنین
۱۴:۱۷ - ۱۴۰۱/۱۰/۰۶
سیاستمدار زن آنهم در یک کشور اسلامی مثل پاکستان؟ مگر مردسالاران اجازه میدن که یک زن رهبرشان باشد؟ وقتیکه پاکستان دمکراسی نداشته باشد که حقوق زنان با مردان برابر باشد اینجور انتخابهای یک زن به عنوان نخست وزیر یا غیره بیشتر جنبه سمبلیک دارد و ادا و اطوار غربی در آوردن تا به خارجیها نشان بدهند ببینید پاکستان ما چقدر مدرن است که زن میتواند به مقام بالای سیاسی هم برسد، در حالیکه خانه از پای بست ویران است. مبارزه سیاسی زنان یا جنبش های فمنیستی در دراز مدت است که مقام زن را در جامعه بالا میآورد وگرنه بطور نمادین حتی با یک زن نابغه سیاسی گل هم بعید است بهار شود. بدتر اینکه پاکستان اسلامی با کمتر ثبات سیاسی و اجتماعی صاحب بمب اتمی هم است و این بسیار خطرناک برای همسایگانش است که مدام دل نگران اوضاع ناآرامی پاکستان باشند.
ناشناس
۱۳:۵۷ - ۱۴۰۱/۱۰/۰۶
سرویس های اطلاعاتی قطعا میدانند ما کی بوده ولی منافع همه تو این هست که ندید بگیرن
ناشناس
۱۳:۵۶ - ۱۴۰۱/۱۰/۰۶
روح خانم بوتو شاد زن شجاع وزحمت کشی بود. خدا رحمتش کند پدرش. را هم ترور کردند. عجب دنیایی که خوبان می روند. ونااهلان می‌مانند
عصر ایران البته پدر او ذوالفقار علی بوتو ترو نشد. اعدام شد. سه روز قبل از اعدام امیر عباس هویدا در ایران. توجه جهانی اما بیشتر به اعدام نخست‌وزیر سابق ایران بود تا نخست‌وزیر سابق پاکستان.
پاسخ ها
ناشناس
| |
۰۹:۰۴ - ۱۴۰۱/۱۰/۰۷
البته مرحوم هویدا ترور شد نه اعدام
عصر ایران در این که هویدا قبل از اجرای حکم اعدام در سحرگاه روز بعد کشته شد دیگر تردیدی نیست اما حکم اعدام صادر شده بود و از این رو تعبیر ترور درست نیست. شیخ صادق خلخالی حکم اعدام را صادر کرد ولی چون او یا کسی یا کسانی نگران بودند در آن فاصله مهندس بازرگان یا بنی‌صدر نزد امام وساطت کنند تا حکم برگردد یا منتفی شود آن اتفاق رخ داد.
ناشناس
۱۲:۵۹ - ۱۴۰۱/۱۰/۰۶
ممنون
علی اکبر
۱۲:۵۲ - ۱۴۰۱/۱۰/۰۶
ممنون ازشما
واقعاً محبوب بود.
ناشناس
۱۲:۲۵ - ۱۴۰۱/۱۰/۰۶
پاکستان یک کشور نیست...مجموعه ای از فساد نخبگان و جهل عوام است که متاسفانه از هند جدا شد و بعدها با نفوذ مخرب وهابیت به فاجعه طالبان انجامید که حالا دارد شیره جان زنان افغان را می مکد...پاکستان اگر نبود خیلی بهتر بود
پاسخ ها
ناشناس
| |
۱۷:۴۲ - ۱۴۰۱/۱۰/۰۶
پاکستان همیشه با ایران خوب بوده و است.حتی اگر از پاکستانی هایی که در خارج از آنجا(دراروپا)زندگی میکنند سوال کنی ایران را کشوری خوب وقوی میدانند
ناشناس
۱۲:۱۳ - ۱۴۰۱/۱۰/۰۶
مقاله ای دیگر از نویسنده ای فوق العاده...

بیشتر بنویس جناب خدیر
پاسخ ها
حسین
| |
۰۰:۰۸ - ۱۴۰۱/۱۰/۰۷
مثل همیشه مثبتوها غیر واقعی هستند
عصر ایران ادعاهایی از این دست آسان است. به جای توجه به تعداد مثبت و منفی اگر نکته ای دربارۀ متن دارید که به اطلاعات ما و مخاطبان می افزاید مطرح کنید وگرنه این ادعا چه فایده ای دارد؟ ده ها هزار نفر یک مطلب را می بینند و تنها شماری پیام می گذارند و عده ای تأیید یا رد می کنند. رفراندوم و انتخابات که نیست. لطفا دربارۀ متن نکته ای مطرح کنید مثل آن دوست که دربارۀ مرتضی بوتو موردی را یادآور شدند.
ناشناس
۱۱:۴۱ - ۱۴۰۱/۱۰/۰۶
مرغ همسایه غاز !
تعداد کاراکترهای مجاز:1200