برزیل 2022؛ رقصنده با توپ مثل برزیل 1970

   عصر ایران؛ امیر حسن خدیر - با شروع دور حذفی جام جهانی 2022 خلق شگفتی‌ هم به پایان رسید و نوبت برآورده شدن انتظارات است. چه، تیم‌های بزرگ یکی پس از دیگری ترکیب 8 تیم‌ پایانی را مشخص می‌کنند؛ جمعی که با اضافه شدن احتمالی اسپانیا و پرتغال کامل می‌شود.

   هرچند حذف تیم بزرگی مثل آلمان از جام در پایان مرحله گروهی و برای دومین دورۀ پیاپی باز هم مایۀ شگفتی است و البته صدرنشینی مراکش در گروهی که تیم های دوم و سوم جام قبل حاضر بودند. همان مراکشی که در دوره پیش از ایران شکست خورد و در نهایت در گروه، چهارم شد.

   این نوشتار اما دربارۀ جذاب‌ترین تیم جام جهانی است: برزیل. تیمی که دیشب کره را گل‌باران کرد تا در پی شکست با نتیجۀ 4 بر یک به خانه بازگردد.

  بهانۀ نوشته هم این است که "تیته" در تصمیمی تحسین‌برانگیز برآن شد تاکتیک سال 1970 را به اجرا گذارد. برزیلی که تنها در بین مردمان این سرزمین وسیع، محبوب نبود بلکه در سراسر جهان نماد زیبایی فوتبال به حساب می‌آمد.

       24 سال گذشت تا در سال 1994 قهرمان جهان شدند و باز 8 سال بعد در 2002 همان افتخار را تکرار کردند اما آن برزیل کهکشانی 1970 کجا که "تیم مریخی‌ها" لقب داشت و برزیل‌های قهرمان بعدی کجا؟ شگفت این که تیم های 1982 و 1986 هم از تیم‌های قهرمان بعدی زیباتر بازی می‌کردند و محبوب‌تر بودند.

   کاش گزارش‌گر بازی دیشب (که تصویر و‌ صدای تکراری او به سبب حضور مستمر هر شب بر لذت بردن از تماشای مسابقات سایه انداخته) یادی هم می‌کرد از زیبایی‌ها و هیجان‌ها در آن سال (1986) و به این بهانه دست‌کم از گزارش ماندگار زنده‌یاد بهرام شفیع (برزیل - فرانسه). چون وقتی صحبت از برزیل است در وهلۀ اول زیبایی فوتبال به رخ کشیده می‌شود اگرچه تلویزیونی که درآمد هنگفتی از جام جهانی قطر داشته به خود حق می‌دهد رقص سامبای بازیکنان برزیل را پس از به ثمر رساندن گل سانسور کند. ( علی مغانی البته در شبکۀ یک از آن گزارش گفت و از بهرام شفیع یاد کرد که جای تقدیر دارد).

 
  به 1970 بازگردیم. تیم آن سال تنها یک بازیکن معمولی داشت: دروازه‌بانی به نام فیلیکس. بقیه اما همه فوق‌العاده بودند و با هارمونی خاصی بازی می‌کردند. سیستم آن تیم هم 4-2-4 بود و حالا تیته در این جام جهانی به همان سیستم بازگشته است.

  
  در آن آرایش تیمی 4 دفاع را می‌دیدیم: کارلوس آلبرتو راست بازی می‌کرد و چپ هم صحنه هنرنمایی اورالدو بود و در مرکز بریتو و پیتزا قرار گرفته بودند. از 2 هافبک یکی آزاد بود (به نام جرسون) و دیگری عقب‌تر بازی می‌کرد (کلودو آلدو/ هم‌بازی پله در سانتوس که به تهران آمده بود) و بعد نوبت به 4 فوروارد می‌رسید: دو گوش راست و چپ جرزینهو و رِوِلینو ( کاپیتان برزیل در 1978) بودند و دو مهاجم دیگر هم توستائو (‌زنندۀ اولین گل در ورزشگاه بزرگ آزادی در 29 اسفند 1350 خورشیدی در روزی بارانی و در مقابل پرسپولیس با پیراهن کروزیرو) و البته پله افسانه‌ای.  هم او که اکنون در بستر بیماری است و دیشب دیدیم بازیکنان برزیل در پایان بازی با کره با نوشته‌ای با تصویر و نام او عکسی به یادگار گرفتند تا ببیند و در جدال با سرطان نیرو بگیرد. باری، آن برزیل تیمی بود که وقتی انگلیسی‌ها تنها با اختلاف یک گل به آنها باختند -با این که مدافع عنوان قهرمانی بودند- به خود می‌بالیدند.

  در آن سیستم پله همه جا بود: از نوک حمله کاذب تا یک خط به عقب. همان وظیفه اکنون به دوش نیمار است.  تیته در جام جهانی 2022 دقیقا همان سیستم را برای برزیل انتخاب کرده است با 4 فوروارد: رافینیا و وینیسیوس دو گوش‌اند به اضافۀ نیمار و ریچارلیسون.

  چنانچه اشاره شد نقش پله به نیمار محول شده است. برزیل با همین سیستم در فینال ایتالیا را 4 بر یک در هم کوفت. دو هافبک دفاعی آن هم دقیقا مانند 1970 پشت چهار مهاجم اند. کاسمیرو دفاعی‌تر و پاکه‌تا جلوتر. هر دو هم در این جام گل زده‌اند و  گل‌زنی دو‌ هافبک دفاعی هنری است که تنها از برزیلی ها برمی‌آید. در سال 1970 هم هر دو هافبک دفاعی گل زدند. کلودو آلدو به اوروگوئه در نیمه نهایی و جرسون به ایتالیا در فینال.

   
  از ویژگی‌های بارز برزیل این است که در تمام سال‌هایی که به قهرمان جهان رسیده با وجود برخورداری از بازیکنان بسیار بزرگ بر محور یک بازیکن چرخیده است البته با حمایت ستاره های دیگر خود. چندان که در سال‌های 1958، 1962 و 1970 بر محور پله و البته در سال 1958 دیدی، واوا‌، زاگالو و گارینشا با او کاملا هماهنگ بودند و در 1962 آماریلدو نیز اضافه شد و در 1970 جرزینهو‌، رولینو‌، توستائو‌، جرسون و کارلوس آلبرتو ... تا می‌رسیم به 1994 که  روماریو محور تیم بود البته با هماهنگی به‌به‌تو. در 2002 هم با محوریت رونالدو و هماهنگی ریوالدو و رونالدینیو هنرنمایی کردند.

  درست است که برزیل کنونی نشان کمی از فوق ستاره‌های قبل دارد و ستاره‌های 2022 از کیفیت عالی بازیکنان 1970 برخوردار نیسیتند اما تیته تا این‌جا نشان داده با نوستالژی 1970 تیم را روانۀ میدان می‌کند. (یکی از دلایل محبوبیت فوتبال برزیل در ایران هم این است که پخش مستقیم تلویزیونی از سال 1970 شروع شد که برزیل را با خاطرۀ بازی‌های زیبا در اذهان ایرانیان حک کرد. البته تنها امتیاز چند بازی مهم خریداری شده بود و مثل حالا تمام بازی‌ها را نشان نمی‌دادند.  قول پخش بازی افتتاحیه بین مکزیک و شوروی را هم داده بودند اما پخش نشد و گفتند: نرسید).

    از فوق ستاره‌ها گفته شد و باید اذعان کرد که در این جام جهانی -البته تا‌کنون- کماکان تنها یک فوق‌ستاره به نام کیلیان امباپه در حد فوق ستاره درخشیده است. بله، مسی، رونالدو و نیمار هم هستند اما سیراب‌مان نمی‌کنند. هنوز البته. 

  دربارۀ تیته این نکته مهم است که او مربی‌یی است که بعد از فتح تمام‌ جام‌های ممکن با کورینتیانس هدایت تیمی را در دست گرفت که در 80 بازی ملی تنها 6 باخت داشت و آمد تا برزیل را بار دیگر محبوب کند و گرنه برزیل کمبود جام نداشت. به یاد آوریم برزیل 1986 ناقهرمان، محبوب‌تر بود از برزیل قهرمان 1994 و جالب این که تیته به همه بازی داده حتی به دروازه‌بان سوم خود چون در نگاه او جام جهانی یک جشن و ضیافت است و همه باید در آن مشارکت داشته باشند.

   گزارش‌گر بازی دیشب می‌گفت کره برنده نیمه دوم است چون در نیمه دوم برزیل گلی نزد و کره یک گل زیبا را به ثمر رساند حال آن که برزیل کار کره را در همان 30 دقیقه نیمه اول تمام کرده بود و پس از آن برای این بازی می‌کرد تا بگوید ما هستیم با تاکتیک بازی زیبا: جوگو بونیتو*

   ... و حالا چه آرژانتین - برزیل زیبایی در انتظار است اگر هلند و کرواسی بگذارند. یاد دکتر صدر به خیر که شیفته فوتبال جوششی بود و فوتبال کوششی و بر پایۀ پشتکار را اگرچه قابل احترام می‌دانست اما سرمست کننده نه!

  دیشب رقص سامبای بازیکنان برزیل را تلویزیون ایران نشان نداد در حالی که اگر بنا بر سانسور باشد کل بازی برزیل را باید سانسور کنند چرا که فوتبال برای آنها نه یک بازی که رقص با توپ است و حالا در 2022 بیش از هر زمان دیگر یادآور برزیل 1970‌اند. رقصنده با توپ مثل کوین کاستنر که "رقصنده با گرگ" بود در فیلمی به همین نام در 1990!

------------------------------

*جوگوبونیتو یا ژوگو بونیتو اصطلاحی لاتین به معنی بازی زیبا