طراحی و توسعه محصولات جدید با استفاده از حداکثر ظرفیتِ تولید خودروسازان و تامین کنندگان، با هدف افزایش کیفیت، کاهش قیمت و تامین نیاز مصرف کنندگان در دستور کار قرار دارد. در این راستا، طراحی پلتفرم های جدید و حرکت به سمت فناوری خودروهای برقی حائز اهمیت بسیاری است.
از سوی دیگر تغییری در وزن زنجیره های ارزش در صنعت خودروی جهان رخ داده و آن کاسته شدن از اهمیت حلقه مرتبط با ساخت و تولید، و سوق دادن ارزش به سمت دارا بودن مالکیت در حلقه طراحی و توسعه محصول با نشان های بومی است.
تکیه صنعت خودرو بر محصولاتی با طراحی و مهندسی بومی با توجه به تجربه تحریم های بین المللی ضروری است. در دوران تحریم، به رغم ترک بسیاری از شرکا، جریان تولید صنعت خودرو با اتکا به پلتفرم های بومی توسعه یافته مانند تیبا توانست به حیات خود ادامه دهد؛ بنابراین ضروری است که خودروسازان با تقویت حلقه طراحی و توسعه محصولات بومی به تولید دانش بنیان در این صنعت دست یابند.
اهمیت طراحی و توسعه محصولات بومی
اهمیت تولید محصولات بومی به اندازه ایست که حتی کشورهایی مانند هند و چین که دارای شرکای قدرتمند غربی هستند نیز به سمت طراحی و توسعه محصولات بومی با نشان های خود روی آورده و به تقویت مراکز طراحی و توسعه محصول پرداخته اند چرا که بدون تصاحب این حلقه و داشتن نقشه راه مشخص پلتفرمی، نمی توان به عایدی مناسبی از زنجیره ارزش خودرو دست یافت. در نمودار زیر نقشه راه پلتفرمی کشور نشان داده شده، پلتفرم هایی که با رنگ قرمز هستند، به دلیل قدیمی بودن و عدم برآوردن استانداردهای اجباری و قیمت بالا، می بایست به تدریج متوقف شوند و در عوض برنامه های توسعه محصول بر روی چهار پلتفرم کلیدی در صنعت خودرو تعریف و پایش شود.
پلتفرم خودروی اقتصادی
همان طور که نمودار نشان می دهد، محدوده ابعادی خودروهایی با طول کمتر از 4 متر و وزن نزدیک به 800 کیلوگرم که هزینه کل قطعات آن کمتر از 3000 دلار باشد، پس از خروج خودروی پراید(پلتفرم x100 ) بی پاسخ مانده، لذا ضروری است که در این محدوده، پلتفرم و خانواده محصولاتی توسعه داده شود که بتواند نیازهای بازار را رفع کند. چنین محصولی می بایست ویژگی های زیر را داشته باشد:
• کل هزینه های مرتبط با مالکیت خودرو پایین باشد به طوری که این هزینه همه هزینه های مرتبط با قیمت محصول، هزینه مالکیت خودرو و هزینه مرتبط با مصرف سوخت را شامل شود. دستیابی به مصرف سوخت کمتر از پنج لیتر در صد کیلومتر بر اساس این پلتفرم که با استفاده از موتور کم حجم قابل حصول خواهد بود از اهداف اصلی است.
• ظاهر منحصر به فردِ متمایل به suv داشته باشد، زیرا این گونه، گونه ای رو به رشد در اغلب بازارهای دنیا محسوب می شود که یکی از مزایای آن ارتفاع بالا است؛ چون در این مدل، فاصله کف خودرو از سطح زمین به صورت طبیعی بالا است، برای جاده های ناهموار کشورهای در حال توسعه، مناسب می باشد.
• این خودرو لازم است به اندازه کافی مدرن باشد تا بتواند به عنوان نقطه اتصال خودروساز داخلی با دنیای مدرن به حساب آید. بسیاری از مشخصه های آن مانند سیستم چندرسانه ای نیز لازم است مدرن و پیشرفته پیش بینی شود. این خودرو گونه برقی نیز دارد که با توجه به ارزان قیمت بودن می تواند دریچه ای به سوی استفاده از فناوری های مدرن بر روی خودرو به حساب آید.
• از حیث فضای سرنشین لازم است که این خودرو فضای مناسب و کافی برای سرنشین و بار فراهم کند.
نظر به آنچه گفته شد، می توان گفت این محصول باید خودروی به صرفه با ارزش خرید بالا برای خریدار باشد. برای آنکه بتوان به مقیاس اقتصادی تولید یعنی تولید سالانه 300 هزار خودرو در سایت تولید مشترک در این پلتفرم دست یافت، لازم است هم افزایی بین خودروسازان در تولید مدل های مختلف محصولات مبتنی بر پلتفرم مورد نظر ایجاد شود.
شروط لازم برای تولید اقتصادی در سایت تولید مشترک
سازکاری که بتواند تولید اقتصادی محصولات و پلتفرم های جدید را نسبت به محصولات جاری تضمین کند به شرح زیر است:
1.مشارکت در سرمایه گذاری 70 درصد از زنجیره ارزش خودرو به گونه ای که هزینه های سرمایه گذاری به شکل معناداری برای هر کدام از مشارکت کنندگان در طرح کاهش یابد. یعنی کلیه فعالیت های بالادستی در زنجیره ارزش، اعم از طراحی و توسعه محصولات در کنار خرید و تولید، به اشتراک گذاشته شود و در عوض مشارکت کنندگان بتوانند گونه مدنظر محصول را با نشان تجاری خود عرضه کنند. نمونه موفق این تجریه در هم افزایی بین «تویوتا» و «PSA» در سایت تولید مشترک چک اجرایی شده است.
2. اصل دوم در خصوص ساز و کار، پایین نگه داشتن هزینه ها، استفاده از الگوی مشارکت سازندگان رده یکم در توسعه محصول بر اساس قرارداد و تضمین خرید به طور مستقیم توسط کارخانه تولید مشترک است.
3. اصل سوم بر استفاده از زنجیره تامین نزدیک به کارخانه تولید برای کاهش هزینه های حمل و نقل تاکید دارد
4. اصل چهارم بهره گیری از فرآیند طراحی با هدف دستیابی به قیمت هدف و مهندسی هزینه ها در کلیه فرآیند توسعه محصول بر مبنای مهندسی مقتصدانه است.
5. مشارکت سازندگان رده یکم از ابتدای پروژه و مشارکت در طراحی محصول و فرایند بر مبنای فرآیندهای تولید و رقابت بومی نیز مهم است
پلتفرم تارا و SP سایپا
پلتفرمی که سرمایه گذاری فراوانی در خودروسازی و زنجیره تامین خارجی بر روی آن انجام شد اما تحریم ها خطوط تولید آن در سایپا کاشان را متوقف کرد، خودروی تارا است که با توجه به اشتراکات فراوان در محصول مرتبط با سایپای کاشان، قابلیت بهره برداری از آن برای توسعه محصولات جدید وجود دارد.
می توان با احیای این پلتفرم با هم افزایی دو خودروساز، سایت سایپای کاشان را به تولید خانواده محصولات مبتنی بر این پلتفرم اختصاص داد. نکته قابل توجه در این خصوص اینکه، 70 درصد از سرمایه گذاری های انجام شده برای تولید محصولات این پلتفرم در داخل و توسط خودروساران و قطعه سازان داخلی انجام شده. با اتکا به مراکز طراحی و توسعه محصوول و شرکت های دانش بنیان می توان این سرمایه گذاری معطل مانده را احیا کرد.
پلتفرم دیگری که سرمایه گذاری زیادی روی آن انجام شده اما خانواده محصولات مبتنی بر آن به صورت کامل عرضه نشده، پلتفرم SP سایپا است که قابلیت توسعه محصولات متنوع در کلاس های B و C بر روی آن وجود دارد.
خودروسازن داخلی می توانند از سرمایه گذاری انجام شده بر روی محصولات این پلتفرم در کلاس B محصولات HB و Mini SUV با هدف دستیابی به مقیاس اقتصادی تولید در زنجیره تامین بهره گیرند.
مرضیه حسینی