فقط سرانۀ زمان مطالعه نیست که در سال‌های اخیر بیش از یک ساعت کاهش پیدا کرده و بررسی میزان افرادی که در ایران به مطالعۀ کتاب‌های غیردرسی می‌پردازند نیز نشان می‌دهد که حدود چهار درصد از آن‌ها (حدود سه میلیون نفر) این کار را کنار گذاشته‌اند.
به گزارش ایسنا، داده‌های مرکز آمار ایران درباره افراد ۱۵ساله و بیشتر باسواد برحسب وضعیت مطالعۀ کتاب غیردرسی در یک سال منتهی به زمان آمارگیری (از سال ۹۶ تا ۹۹) نشان می‌دهد که در سال ۱۳۹۶، ۵۸.۲ افراد مطالعۀ غیردرسی داشته‌اند اما این درحالی‌ست که در ۹۹ این مقدار به ۵۴.۵ رسیده و با کاهشی حدوداً چهاردرصدی همراه بوده است.
براساس همین آمارها در سال ۹۹ بیش از ۲۴ میلیون نفر در ایران (افراد بالای ۱۵سال) کتاب نمی‌خوانند.
افزون بر این، سرانۀ زمان مطالعۀ کتاب غیردرسی افراد ۱۵ساله و بیشتر باسواد در ماه نیز از سال ۹۶ تا ۹۹ بیش از یک ساعت کمتر شده و از ۷ ساعت و ۴۱ دقیقه به ۶ ساعت ۳۲ دقیقه رسیده است.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی هم در ۱۹ خرداد ۱۴۰۱ (در مراسم اختتامیۀ پنجمین دوسالانه کتاب برتر استان سمنان در شاهرود) گفته بود که طبق آخرین پیمایش در فروردین، ۴۳.۵ درصد مردم کتاب می‌خوانند [اهل مطالعه‌اند] و میزان مطالعۀ روزانه ۳۰ دقیقه است.
اما پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات در بررسی وضعیت مطالعه در ایران توضیح داده که آمار ۴۳.۵ درصد، درباره «افراد اهل مطالعه» در جامعه است که داده‌های پیمایش‌های ملی مصرف فرهنگی آن را تأیید می‌کند. در این پیمایش‌ها از افراد پرسیده شده: «آیا به‌طورکلی کتاب مطالعه می‌کنند یا خیر»؛ در سال ۱۳۷۹ این عدد ۴۳.۱ درصد بوده است و در سال ۱۳۸۲، ۵۰ درصد و در سال ۱۳۹۸ این رقم ۴۶.۶ درصد بوده است.
البته در سال ۱۳۷۸ و ۱۳۸۲، ملاک این پرسش خانوار بوده است (از اعضای خانوادۀ شما کسی هم مطالعه می‌کند؟) که در جدول ۱ آن با فرد سرشکن شده است. البته در پیمایش مورد اشاره، کتاب‌های ادعیه کسر شده است و این عدد به دست آمده است و با اضافه کردن کتاب‌های درسی و مذهبی، آمار به ۶۵ درصد در سال ۱۴۰۱ می‌رسد که با ارقام مرکز آمار (جدول ۲) همگرایی دارد.
این پژوهشگاه همچنین آورده است که همان‌طور که در جدول ۲ مشاهده می‌شود، در طرح‌های آمارگیری فعالیت‌های فرهنگی خانوار (مرکز آمار ایران)، میانگین «جمعیت اهل مطالعه» در ایران این‌گونه بوده است: ۵۲.۷ درصد در سال ۱۳۹۳؛ ۶۸ درصد در سال ۱۳۹۴ (در نقاط شهری)، ۵۸.۲ درصد در سال ۱۳۹۶ و ۶۲.۹ درصد در سال ۱۳۹۹.
با این حال، علی‌رغم اینکه آمار افراد اهل مطالعه در ایران، متوسط ارزیابی شده، اما سرانۀ مطالعه کتاب (۱۶ دقیقه در شبانه روز) بنا به دلایل متعدد بسیار پایین است. اگر این رقم را با ارقامی که در سال ۲۰۲۱ توسط استاتیسا (شرکت آلمانی داده‌های بازار و مصرف‌کننده) ارائه شده است مقایسه کنیم، می‌توان گفت وضعیت مطالعه در ایران تا رسیدن به کشورهای با سرانۀ مطالعۀ بالا در جهان بسیار فاصله دارد.
مقایسۀ بین‌المللی سرانۀ مطالعه در روز (دقیقه در روز)
داده‌های wordsrated.com (منتشرشده در جولای ۲۰۲۲) اما نشان می‌دهد ۵۰ درصد از بزرگسالان آمریکایی نیز در ۱۲ ماه گذشته کتابی نخوانده‌اند. همین گویای آن است که در آمریکا افراد جوان کمتری کتاب می‌خوانند و جوانانی هم که مطالعه می‌کنند، به‌طور قابل توجهی کمتر از نسل‌های قدیمی مطالعه می‌کنند.