عصر ایران - ویتامین B5 که پانتوتنیک اسید نیز نامیده می شود، یکی از مهم ترین ویتامین ها برای زندگی انسان به شمار می رود. این ویتامین در راستای ساخت سلول های خونی کاملا ضروری است و به ما کمک می کند تا غذایی که می خوریم را به انرژی تبدیل کنیم.
ویتامین B5 یکی از هشت ویتامین خانواده B است. همه ویتامین های B به تبدیل پروتئین، کربوهیدرات ها و چربی هایی که مصرف می کنیم، به انرژی یاری می رسانند. ویتامین های خانواده B همچنین برای موارد زیر مورد نیاز هستند:
- سلامت پوست، مو و چشم
- عملکرد صحیح سیستم عصبی و کبد
- سلامت دستگاه گوارش
- ساخت گلبول های قرمز خون که اکسیژن را در سراسر بدن حمل می کنند
- ساخت هورمون های جنسی در غدد فوق کلیوی
بهترین راه در راستای کسب اطمینان از دریافت مقادیر کافی ویتامین B5 این است که یک رژیم غذایی سالم و متعادل روزانه داشته باشیم.
ویتامین B5 را می توان به آسانی به هر رژیم غذایی سالمی اضافه کرد. این ترکیب طلایی در بیشتر سبزیجات یافت می شود، از جمله:
- تمام اعضای خانواده کلم و به خصوص کلم بروکلی
- سیب زمینی سفید و شیرین
- غلات سبوس دار
سایر منابع غنی B5 عبارت اند از:
- قارچ
- آجیل
- لوبیا
- نخود فرنگی
- عدس
- طیور
- گوشت
- محصولات لبنی
- تخم مرغ
مانند بسیاری از مواد مغذی دیگر، مقدار توصیه شده ویتامین B5 نیز بر اساس سن متفاوت است. میزان مصرف روزانه توصیه شده توسط آکادمی ملی پزشکی آمریکا به صورت زیر است:
- نوزادان 6 ماه و کمتر: 1.7 میلی گرم
- نوزادان 7 تا 12 ماه: 1.8 میلی گرم
- کودکان 1-3 سال: 2 میلی گرم
- کودکان 4-8 سال: 3 میلی گرم
- کودکان 9-13 سال: 4 میلی گرم
- 14 سال یا بیشتر: 5 میلی گرم
- زنان باردار یا شیرده: 7 میلی گرم
کمبود ویتامین B5 بسیار نادر است اما به طور کلی تنها افرادی که دچار سوء تغذیه هستند، کمبود B5 را نیز تجربه می کنند. به گفته محققان مایو کلینیک، کمبود ویتامین B5 به خودی خود باعث ایجاد مشکلات سلامتی نمی شود. با این حال در افراد مبتلا به کمبود B5 اغلب افت سطح ویتامین های دیگر هم به طور همزمان گزارش می شود. علائم کمبود این ویتامین شامل موارد زیر هستند:
- سردرد
- خستگی
- تحریک پذیری
- اختلال در هماهنگی عضلات
- مشکلات گوارشی
علائم معمولا با شروع دریافت مقادیر کافی از ویتامین B5، به مرور از بین می روند.
از مکمل ها و مشتقات ویتامین B5 برای کمک به درمان طیف وسیعی از اختلالات و بیماری ها استفاده می شود. این شرایط شامل موارد زیر هستند:
- آکنه
- بیش فعالی
- اعتیاد به الکل
- آلرژی
- آسم
- طاسی
- سندرم تونل کارپال
- بیماری سلیاک
- سندرم خستگی مزمن
- کولیت
- شوره سر
- ریزش مو
- افسردگی
- درد عصب دیابتی
- سرگیجه
- پروستات بزرگ شده
- سردرد
- بیخوابی
- تحریک پذیری
- گرفتگی عضلات پا
- فشار خون پایین
- قند خون پایین
- دیستروفی عضلانی
- نورالژی
- چاقی
- آرتروز
- بیماری پارکینسون
- سندرم پیش از قاعدگی
- اختلالات تنفسی
- روماتیسم مفصلی
- عفونت های دهانی
- التیام زخم
- عفونت های قارچی
البته با استناد به بررسی های انجام شده توسط مایو کلینیک، در راستای تایید قطعی موارد فوق و استفاده درمانی از پانتوتنیک اسید برای چنین بیماری هایی، همچنان به تحقیقات علمی بیشتری نیاز خواهد بود.
ویتامین B5 اغلب به محصولات تخصصی پوست و مو و همچنین آرایشی اضافه می شود. برای مثال دکسپانتنول، یک ماده شیمیایی ساخته شده از B5 است که در کرم ها و لوسیون های طراحی شده برای مرطوب کردن پوست کاربرد دارد.
در مجموع ویتامین B5 می تواند به افزایش حجم و درخشندگی موها کمک کند. همچنین گفته می شود که بافت موهای آسیب دیده به علت استفاده مداوم از سشوار یا مواد شیمیایی را هم بهبود می بخشد. مطالعه منتشر شده توسط مرکز ملی اطلاعات زیست فناوری آمریکا نشان داد که استفاده از ترکیبی حاوی پانتنول نوعی ویتامین B5، می تواند به توقف نازک شدن بیشتر موها کمک کند.
از مشتقات ویتامین B5 به صورت موضعی می توان برای تسکین خارش و بهبود مشکلات پوستی استفاده کرد:
- اگزما
- نیش حشرات
- راش ناشی از پوشک
دکسپانتنول همچنین برای پیشگیری و درمان واکنش های پوستی به دنبال پرتودرمانی استفاده شده است.
محققان در عین حال مشغول مطالعه روی ترکیبی دیگر به نام پانتتین هستند. پانتتین یک ماده شیمیایی ساخته شده از ویتامین B5 است که پتانسیل کاهش کلسترول را در اختیار دارد. طی این پژوهش گزارش داده شد که مصرف دوزهای روزانه پانتتین تا 16 هفته می تواند LDL-C یا کلسترول "بد" را کاهش دهد. این مطالعه همچنین نشان داد که ترکیب مذکور می تواند به کاهش خطر بیماری عروق کرونر قلب کمک کند.
در نهایت تا زمانی که فرد رژیم غذایی متعادل و سالمی داشته باشد، بسیار بعید است که به کمبود ویتامین B5 مبتلا شود و یا حتی نیاز به استفاده از مکمل های حاوی این ویتامین داشته باشد. با این حال انواع مکمل های دارویی B5 از طریق داروخانه های سراسر کشور قابل تهیه هستند.