تمام پدیده‌ها محدود، نیازمند و وابسته‌اند و درجه این نیازها در ظرفیت‌ها متفاوت می‌شود؛ و هر چه رشد و کمال انسان بیشتر شود، این نیازها کاهش می‌یابد، ولی این نیازها و غرایز تمام‌شدنی نیستند. در این میان، کودکان و نوجوانان بیش از بزرگ‌ترها نیازمندند و بدون دیگران قادر به رفع نیازهای طبیعی و عاطفی خویش نیستند.
نیازهای کودکان و نوجوانان، تنها در قلمرو نیازهای مادی، همانند غذا، پوشاک و مسکن محدود نمی‌شود؛ هر یک از نیازهای طبیعی درونی و بیرونی انسان، بخشی از زندگی را در برمی گیرد که کامل کننده نیازهای انسانی است.
از جمله نیازهای روانی که ارتباط نزدیکی با شخصیت بیرونی انسان دارد و تأثیرات آن در رفتار افراد و به خصوص کودکان و نوجوانان ملموس است، نیازهای عاطفی و احساسی و روانی است که در رشد و تعالی جنبه‌های فیزیکی و روانی وجود انسان بسیار اثربخش است و اگر به آن توجه جدی نشود، ممکن است کودکان و نوجوانان به ناهنجاری‌های اجتماعی، افسردگی، خلاء شخصیت، فرار از خانه و ... دچار آیند. چنین فرزندانی، چون زمینه‌های تربیتی خود را از دست می‌دهند یا دچار نقصان شخصیت می‌شوند، به جامعه و نیازهای آموزشی آسیب‌هایی می‌رسانند.
به اعتقاد بسیاری از روانشناسان مهم‌ترین نیاز عاطفی و روانی کودک در محیط خانواده، مهر، محبت، توجه و احترام است. به طوری که کمبودهای عاطفی، صدمات جبران‌ناپذیری را به آینده کودکان وارد می‌سازد. کودک باید احساس کند که دیگران او را دوست دارند و همان‌طوری که هست او را می‌پذیرند، چرا که این احساس کودک، باعث حس ارزشمند بودن در وی می‌شود و به این طریق حس ایمنی و نیاز عاطفی کودک ارضا می‌گردد.
حضرت امام علی(ع) در باب احترام به کودکان می‌فرمایند: «و ارحَمْ مِن اهلِکَ الصَّغیر وَ وَقّر مِنْهُم الْکَبیر؛ در خانواده خود با کودکان مهربان باش و بزرگ‌ترها را احترام کن».
همه انسان‌ها از جمله کودکان نیاز دارند تا محترم شمرده شوند. برای داشتن رفتار و رابطه‌ای مبتنی بر احترام با فرزندتان باید تلاش کنید تا به اندازه کافی به او توجه نمایید و احترامی معقول را در ابعاد مختلف رابطه‌تان به کار بگیرید. اگر می‌خواهید که فرزندتان احساس محترم بودن را تجربه کند و خود هم به دیگران احترام بگذارد، باید علاوه بر اینکه به او احترام می‌گذارید در روابط خود با افراد دیگر هم این احترام را نشان بدهید.
برای ایجاد احترام در فضای منزل باید از فریاد زدن، پرخاشگری، صحبت کردن با طعنه و تحقیر کردن بپرهیزید. بی‌حوصلگی و عصبانیت هم از جمله رفتارهای نامناسبی هستند که باعث می‌شوند کودک چیزی درباره احترام و محترم بودن در زندگی یاد نگیرد. از جمله اقداماتی که باید برای جاری کردن احترام در روابط خانوادگی خود به کار بگیرید، گوش دادن موثر به جای پرحرفی، پرهیز از دروغ گفتن، استفاده از کلمات مودبانه مانند «لطفا»، «خواهش می‌کنم» و …، فرمان ندادن به کودک است. یکی دیگر از مهم‌ترین نکاتی که باید در این زمینه رعایت کنید، این است که اگر اشتباهی از شما سر زد، آن را قبول کنید و به فرزندتان نشان دهید که باید برای خود و دیگران ارزش قائل باشد و پای کاری که می‌کند بایستد.
بازی و سرگرمی برای کودکان و نوجوانان یک خصیصه طبیعی به حساب می‌آید و زمینه رشد جسمانی و روانی آنها را فراهم می‌کند. وقتی کودک در بازی‌های گروهی شرکت می‌جوید، روحیه تعادل و خویشتن‌داری او تقویت می‌شود و از تجربیات و لیاقت دیگران استفاده می‌کند و بر توانایی‌های شخصی خویش می‌افزاید. حضور بزرگ‌ترها ـ هر چند به مدت محدود ـ در این بازی‌ها، بها دادن به شخصیت کودک به حساب می‌آید. برخی از بازی‌های خوب ممکن است باعث انتقال برخی از رفتارهای پسندیده و مسائل تربیتی شود.
کودکان مانند بزرگسالان نیاز به پذیرفته‌شدن دارند. نباید والدین را نماینده آنها بدانید. هر کودکی نیازها، خواسته‌ها، آرزوها، احساسات و عقاید متفاوتی دارد که باید به هر یک از اینها توجه شود. باید به طور مستقل از کودک درباره عقایدش سوال کنید و آنها را بپذیرید. نه به این معنا که هر چه می‌گوید، قبول کنید، بلکه به معنای اینکه قبول کنید که او برای خود به طور مستقل از هر کس دیگری دارای عقیده و فکر است.
بسیاری از افراد، فکر می‌کنند که کودکان به دلیل سن کمی که دارند، حق اظهار نظر ندارند یا نباید آنچه را می‌خواهند و می‌گویند کاملا جدی گرفت. چنین دید اشتباهی باعث می‌شود تا کودک سرخورده شود و عقده‌های مختلفی در وجودش شکل بگیرد. همه دوست دارند که نظرات‌شان شنیده و استقلال روحی و فکری‌شان از سمت دیگران پذیرفته شود. پس کودکان را دست‌کم نگیرید و به دید فردی کاملا مستقل و منحصربه‌فرد به آنها نگاه کنید.
منبع: میگنا