عصر ایران- حجامت، کوزه‌‌اندازی تَر یا بادکش درمانی (به انگلیسی: Cupping therapy) از جمله زیر شاخه های پزشکی جایگزین است که از روش قدیمی تر کوزه اندازی تَر در طب سنتی چین منشا می گیرد.
این متد درمانی با اعمال مکش، گرما و همچنین ایجاد نوعی خلأ به کمک وسیله ای کاسه مانند روی نقاط خاصی از پوست بدن انجام می شود. مرکز شکوفایی چنین روش هایی عمدتا قاره آسیا به شمار می رود. با این حال در قسمت هایی از شرق اروپا، خاورمیانه و آمریکای لاتین نیز رواج دارند. امروزه حجامت به عنوان شبه علم شناخته می شود.
در دوران یونان باستان، بقراط (حدود 400 سال قبل از میلاد) از بادکش برای درمان بیماری های داخلی و مشکلات ساختاری استفاده می کرد. این روش توسط مسلمانان توسعه یافت و جزئیات بیشتری به آن افزوده شد.
استفاده از جانداران برای ایجاد اثر مَکِشی روی پوست در شمار نخستین متدهای ابداعی بشر در امر درمان طبقه بندی می شود.
ساده‌ترین کاربرد آن مکش چرک یا سم و نیش حیوانات بوده است. شواهد این نوع کاپینگ در تمامی نقاط جهان یافت شده است، اما قدیمی ترین یافته های مستند مبتنی بر استفاده از کاپینگ در پزشکی به مصر باستان باز می گردد. حتی نشانه های این روش درمانی در نوشته های چینی هزار سال قبل از میلاد نیز یافت شده است. امروزه کاپینگ به عنوان بخشی از طب سنتی چین و در قلمرو طب سوزنی نیز کاربرد دارد.
به طور کلی حجامت به دو روش صورت می گیرد:
- روش خشک: تنها بادکش انجام می شود.
- روش خیس: در این روش ابتدا بادکش انجام شده و سپس عمل حجامت دنبال می شود.
نوع حجامت خیس از دیرباز بین ایرانیان بسیار مورد توجه و استقبال بوده است. تمام بزرگان طب سنتی ایران، حجامت را به عنوان یکی از ارکان مهم درمانی معرفی کرده اند. زکریای رازی در کتاب «الحاوی» و ابوعلی سینا در کتاب «قانون»، به طور مفصل در مورد حجامت و کاربرد آن در درمان بیماری های مختلف صحبت کرده اند.
در هر دو روش پزشک از یک ماده قابل اشتعال مانند الکل، گیاه و یا کاغذ استفاده می کند و آن را داخل یک وسیله فنجانی شکل روی پوست قرار می دهد. تا زمان خاموش شدن آتش، فنجان روی پوست باقی می ماند و همانطور که هوای داخل آن خنک می شود خلا ایجاد می کند. مکش باعث می شود که پوست حجیم شده و رگ های خونی نمایان شوند. فنجان معمولا تا 3 دقیقه در محل نگه داشته می شود.
می توان برای ایجاد مکش از یک پمپ پلاستیکی به جای آتش استفاده کرد. به همین دلیل گاهی اوقات درمانگر از فنجانهای سیلیکونی استفاده می کند که به راحتی روی پوست حرکت کرده و برای ماساژ قابل استفاده هستند.
در حجامت مرطوب پس از برداشتن فنجان برش های سطحی و کوچک روی پوست ایجاد می کنند و برای بار دوم مکش انجام می شود تا مقدار کمی خون خارج شود. معمولا در اولین جلسه از 3 تا نهایتا 5 فنجان استفاده می شود. جامعه حجامت بریتانیا یادآور می شود که بیش از 5 تا 7 فنجان در یک جلسه حجامت اساسا نادرست است و باید از آن پرهیز شود.
بعد از حجامت از پماد آنتی بیوتیک، باند و یا در برخی از موارد آنتی بیوتیک های خوراکی برای جلوگیری از عفونت استفاده می شود. پوست نیز در عرض 10 روز دوباره به حالت طبیعی بر می گردد. طرفداران حجامت مرطوب معتقدند که این روش مواد و سموم مضر بدن را از بین می برد و حالت تسکین دهندگی دارد.
بر اساس یک مطالعه مروری مربوط به سال 2018 که از طریق کتابخانه دیجیتال ساینس دایرکت قابل دسترسی است، اثرات حجامت درمانی عبارت اند از:
- تقویت جریان خون پوست
- تغییر خواص بیومکانیکی پوست
- افزایش آستانه درد
- بهبود متابولیسم موضعی بی هوازی
- کاهش التهاب
- تقویت ایمنی سلولی
همچنین مشخص شده که اثر مکانیکی حجامت سبب افزایش جریان خون موضعی و کشش بافت زیرین می شود.
فعال‌سازی هم اکسیژناز- 1 ژنی که نقش مهمی در پیشگیری از التهاب عروقی ایفا می کند، با بسیاری از مزایای سلامت موضعی و سیستمیک حجامت درمانی در ارتباط است.
بر اساس یافته های مقالاتی که از طریق مرکز ملی اطلاعات زیست فناوری آمریکا در دسترس هستند، همچنان هیچ نظریه واحدی برای توضیح کامل مکانیسم اثرات حجامت وجود ندارد. با این حال برخی از محبوب ترین نظریه ها به شرح زیر هستند:
- تغییر در روند پردازش سیگنال درد
- تحریک افزایش گردش خون از طریق آزادسازی نیتریک اکسید
- تحریک سیستم ایمنی با ایجاد التهاب موضعی و مصنوعی
- افزایش سطح ترکیبات ایمنی مانند اینترفرون و فاکتور نکروز کننده تومور
- افزایش جریان لنف در سیستم لنفاوی
- کاهش اسید اوریک و هر دو نوع کلسترول
- تغییر ساختار مولکولی و عملکرد هموگلوبین
با وجود تئوری های متعدد، هنوز هم به تحقیقات معتبر بیشتری برای تایید اثرات حجامت و همچنین مکانیسم هایی که ممکن است توسط آنها از درمان بیماری ها حمایت کند یا نکند نیاز است.
از جمله دیگر مزایای احتمالی حجامت درمانی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اختلالات خونی مانند آنمی
- بیماری های روماتیسمی مانند آرتریت و فیبرومیالژیا
- ناباروری و بیماری های زنان
- مشکلات پوستی مانند اگزما و آکنه
- فشار خون بالا
- میگرن
- اضطراب و افسردگی
- آلرژی و آسم
- واریس
عدم رعایت این نکات بهداشتی می تواند بسیار خطرناک باشد
- نوزادان از بدو تولد تا چهار ماهگی
- خانم ها در دوران قاعدگی
- افرادی که دچار مشکل کمبود پلاکت خون هستند
- کسانی که طبق اصول طب سنتی دچار غلبه شدید بلغم هستند
- بانوان باردار
- مبتلایان به فشارخون بالا؛ که البته در مورد این افراد توصیه می شود اول با استفاده از حجامت گرم وخشک فشارخون را کاهش داده و سپس حجامت مرطوب انجام شود.