در طول تاریخ از دوره هخامنشی تاکنون، بیش از ۵۰ واحد پولی در ایران مورد استفاده قرار گرفته که نام این واحدها به‌همراه شرحی مختصر در این گزارش آورده شده است.
یکای پولی یک کشور، نام پول رایج در آن کشور است و واحدی برای سنجش داد و ستد کالا و خدمات می‌باشد که در آسان‌سازی مبادله کالا و خدمات نقشی اساسی دارد، برای نمونه واحد پول کشور عراق دینار و واحد پول کشور آمریکا دلار است.
براساس ماده یک قانون پولی و بانکی کشور، واحد پول ایران ریال است و هر ریال به 100 دینار تقسیم می‌شود اما چون ریال واحد کم‌ارزشی است، تقسیمات آن در حسابداری به کار نمی‌رود. واحد پول ایران در اواخر دوره قاجاریه تومان بوده و هر تومان برابر 10 قِران بود.
طبق قانون آحاد در سال 1308 خورشیدی واحد پول از تومان به ریال تغییر یافت، این قانون از سال 1311 (1932 میلادی) اجرایی شد ولی واحد غیررسمی تومان (10 ریال) همچنان برای شمارش پول در ایران به‌کار می‌رود.
بر پایه قانون پولی و بانکی مصوب سال 1339 هر ریال برابر 117216 0/0گرم طلای خالص (24 عیار) یعنی هر گرم طلا برابر 24/85 ریال در نظر گرفته شده است. همچنین بر اساس قانون پولی و بانکی مصوب سال 1351 هر ریال برابر0108055/0 گرم طلای خالص است، یعنی هر گرم طلا برابر 54/92 ریال بوده است.
در طول تاریخ از دوره هخامنشی تاکنون، بیش از 50 واحد پولی در ایران مورد استفاده قرار گرفته که نام این واحدها به‌همراه شرحی مختصر در زیر آورده شده است.
علاوه بر این موارد در متون ادبی و تاریخی از دو واحد «اسپرنه» و «شهروا» نیز نام برده شده است. در لغت‌نامه دهخدا از اسپرنه به‌عنوان واحد پول و مبادله در اوستا یاد شده است. در لغت‌نامه معین از شهروا به‌عنوان زر ناسره یاد می‌شود. گویند پادشاهی زر قلب و ناسره زد و آن را به‌تندخویی در ملک خود رایج گردانید.
استاد سخن سعدی در گلستان پس از حکایتی می‌گوید: وجود مردم دانا مثال زر طلاست/ به هرکجا برود قدر و قیمتش دانند/ بزرگ‌زاده نادان به شهروا ماند/ که در دیار غریبش به هیچ نستانند.
در ادامه جدول واحدهای پول‌های ایران را از ابتدا تا کنون مشاهده می‌کنید؛
ردیف
نام واحد
name
شرح
1
دریک
Daric
Darik واحد سکه طلای هخامنشی برگرفته از نام داریوش به‌وزن 8/41 گرم
2
شکل
Sheqel
Sigloi واحد سکه نقره هخامنشی به‌وزن 5/6 گرم
3
تالان
Talan
واحد شمش طلای هخامنشی برابر با 300 دریک
4
مین
Min
واحد وزن برابر یک‌پنجاهم تالان
5
کرشه
karsha
واحد سکه نقره کوچکتر از شکل
6
استاتر
stater
واحد سکه ساتراپهای هخامنشی و طلا و نقره مقدونی
7
دراخما
drachma
واحد سکه نقره سلوکی و پارتی
8
ابول
obole
سکه نقره به‌وزن یک‌ششم دراخما
9
کالکو
kalco
واحد سکه مسی سلوکی و پارتی
10
دینار
dinar
واحد سکه طلای ساسانی برابر 20 درم
11
درم
deram
واحد سکه نقره ساسانی، در حال حاضر واحد پول ارمنستان است.
12
دانگ
dong
سکه نقره ساسانی به‌وزن یک‌ششم درم
13
پشیز
pashiz
سکه مسین دوره ساسانی
14
درهم
darham
واحد سکه‌های نقره دوره اسلامی در ایران
15
فلوس
folos
واحد سکه‌های مسین دوره اسلامی در ایران
16
یمینی
yamini
واحد سکه طلای سلطان محمود غزنوی
17
محمودی
mahmoudi
واحد سکه دوره غزنویان
18
تنگه
tonge
واحد سکه مسین دوره تیموریان
19
چاو
chav
واحد اسکناس دوره ایلخانی سال 693 ق. در چین نیز رایج بوده است.
20
شاهی
shahi
واحد سکه صفوی، زندیه، افشاریه، قاجار و پهلوی، معادل 50 دینار یا دو پول
21
غازی
ghazi
سکه ریز مسین دوره صفوی و قاجار (سکه معروف پنغازی) پنج دینار
22
پول
pool
سکه کوچک مسی دوره قاجار معادل بیست و پنج دینار
23
اشرفی
ashrafi
سکه طلا برگرفته از نام ملک اشرف ایوبی از دوره صفویه رایج بوده است.
24
محمدی
mohammadi
معادل100 دینار، ازنام سلطان محمد خدابنده گرفته شده است.
25
غازبکی
ghazbeyki
سکه مسین یک‌دهم شاهی در دوره صفویه ده دینار
26
دوزاری
dozari
سکه معادل دوهزار دینار یا نیم مثقال طلا یا شش نخود
27
بیستی
bisti
سکه بیضی‌شکل دوره صفوی، هر 2/5 بیستی معادل یک شاهی بود.
28
عباسی
abbasi
سکه نقره از نام شاه عباس صفوی گرفته شده است. معادل چهار شاهی و دویست دینار
29
مهراشرفی
mohrashrafi
سکه طلا دوره صفوی، زند، افشاریه
30
صناری
sannari
سکه مسین دوره زندیه و قاجار معادل صد دینار
31
روپی
ruppi
سکه نقره بهارزش پانصد دینار دوره افشاریان
32
نادری
naderi
سکه نقره بهارزش پانصد دینار دوره افشاریان
33
روپیه
ruppieh
سکه نقره بهارزش پانصد دینار دوره افشاریان
34
ریال
rial
سکه نقره برابر 1250 دینار قاجاریه و دوره پهلوی و جمهوری اسلامی معادل صد دینار
35
تومان
toman
سکه طلای دوره قاجار و پهلوی اول معادل ده‌هزار دینار(در اصل ریشه مغولی دارد.)
36
پاپتی
papati
سکه مسین قاجاری
37
پاپاسی
papassi
سکه مسین قاجاری
38
لاری
lari
شمش نقره ضرب لار
39
قروش
qurush
سکه مسین در بخشهایی از ایران رایج بوده و در حال حاضر از اجزای واحد پول ترکیه
40
قران
qiran
سکه نقره قاجار معادل هزار دینار
41
صاحبقران
sahibqiran
سکه نقره فتحعلی شاه قاجار معادل هزار دینار
42
پنجهزاری
panzari
سکه طلای قاجاریه معادل پنجهزار دینار و معادل نیم مثقال طلا (دوازده نخود)
43
پول سفید
poolesefid
سکه نقره معادل بیست و پنج دینار قاجاریه
44
پول سیاه
poolesiah
سکه مسین معادل 12/5 دینار دوره قاجار
45
ربعی
robei
سکه نقره بهارزش 250 دینار و سکه طلا بهارزش 2500 دینار
46
هزاری
hezari
سکه نقره قاجاریه بهارزش هزار دینار
47
مثقالی
mesghali
سکه طلای دوره محمد شاه قاجار
48
چندک
chandak
سکه مسین قاجاری برابر دو غاز
49
پناباد
panabad
سکه ضرب‌شده در پناه‌آباد شوش معادل نیم ریال
50
کشورستانی
keshvarestani
سکه دوره قاجار در بخشهایی از کشور رایج بوده است.
51
کلوار
kalvar
سکه دوره قاجار معادل نیم شاهی در بروجرد رایج بوده است.
52
قمری
ghamari
سکه دوره قاجار رایج در خوزستان
53
کرور
kurur
یکای هندی برابر دهمیلیون ولی در ایران هر نیم میلیون معادل یک کرور بود.
54
پهلوی
pahlavi
سکه طلای دوره پهلوی
55
بهار آزادی
Bahar-e-azadi
سکه طلای جمهوری اسلامی
منبع: تسنیم