بحث بالا آمدن آبهای زیرسطحی شهر کرمان از مدتها قبل مطرح شده است اما امروز وضعیت این آبها به گونه ایست که نه تنها آثار تاریخی کم نظیر این منطقه را در آستانه تخریب قرار داده بلکه از آن به عنوان زلزله خاموش نیز نام برده می شود.
به گزارش خبرنگار مهر در کرمان، آبها از نقاط مختلف کرمان به سمت مرکز شهر که بیشتر آثار باستانی و مذهبی چون مساجد جامع و امام (ره)، مجموعه تاریخی گنجعلیخان، حمام باغ لله و ... در این محدوده قرار دارد سرازیر می شوند.
از مسدود شدن قناتها و پس رفت آبها، فرسودگی شبکه انتقال آب که باعث تزریق آب به آبهای زیرسطحی می شود و تمرکز جمعیت در نقاط شهری می توان به عنوان علل اصلی بالا آمدن آبهای زیرسطحی در کرمان نام برد.
عمق آبهای زیر سطحی به دو متر رسیده استآبهای زیرسطحی از زیرزمین 50 درصد منازل مسکونی در کرمان بیرون زده است و عمق آب در برخی نقاط به دو متر هم رسیده است.
یکی از ساکنان منطقه مرکزی کرمان در گفتگو با خبرنگار مهر به بالا آمدن آبهای زیرسطحی در منزل خود اشاره کرد و افزود: رطوبت حاصل از آبهای زیرسطحی باعث ایجاد شکاف در دیوار منزلمان شده است به طوریکه از داخل اطاق می توان کوچه را مشاهده کرد.
وی با بیان اینکه تا 15 سال دیگر باید اقساط مربوط به خرید منزل خود را پرداخت کند، اظهار داشت: بارها به ادارات و نهادهای مختلف مراجعه کرده ام اما هیچ کدام مرا یاری نکرده اند و تنها می گویند منزل را تخلیه کنید.
مدیرعامل آب و فاضلاب شهری استان کرمان در گفتگو با خبرنگار مهر در کرمان از بالا آمدن آبهای زیرسطحی تا عمق شش متری در کرمان خبر داد و ادامه داد: در برخی از نقاط این رقم تنها دو متر است و آب بالا آمده در برخی نقاط شهر تا عمق پنج تا 10 متری متغیر است.
وی از مرکز شهر به علت تراکم جمعیت به عنوان بحرانی ترین قسمت نام برد و عنوان کرد: در این مناطق عمق آبهای زیرسطحی به دو متر رسیده است.
تربتی با اشاره به حفر دو حلقه چاه در خیابان شهید عباسپور و پارک مطهری کرمان برای تخلیه آبهای زیرسطحی خاطرنشان کرد: بوی نامطبوع این آبها نشانگر کیفیت پایین آن است و باید به این نکته توجه داشت که آبهای زیرسطحی از فاضلاب به وجود می آید که خاک ذرات معلق آن را فیلتر کرده است.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان کرمان بیان کرد: مطالعات اجرای طرح فاضلاب شهر کرمان از سال 71 آغاز و کار اجرایی آن از سال 76 شروع شده است.
تربتی اضافه کرد: مجموع اعتبارات مربوط به فاضلاب شهری طی این 12 سال 23 میلیارد و 350 میلیون تومان بوده است.
وی یادآور شد: از هزار و 800 لیتر آبی که در ثانیه وارد محدوده شهر کرمان می شود، هزار و 400 لیتر آن در هر ثانیه تبدیل به فاضلاب شده و به پوسته زیرزمینی شهر تزریق می شود.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان کرمان هشدار داد: چنانچه زلزله ای اتفاق بیفتد، وجود آبهای زیرسطحی باعث انتقال انرژی شده و اثرات تخریبی را افزایش می دهد.
وضعیت آبهای زیرسطحی کرمان بحرانی است
گرچه در آذر ماه سال گذشته مراسم کلنگ زنی فاز اول خط انتقال آبهای زیرسطحی به پردیسان قائم در پارک خیابان "برزو آمیغی" شهر کرمان برگزار شد و پیش بینی می شد با حفر چندین حلقه چاه بتوان تا حدودی معضل آبهای زیرسطحی کرمان را بهبود بخشید اما در اردیبهشت ماه امسال شهردار کرمان در نشست عمومی شورای شهر کرمان وضعیت آبهای زیرسطحی را بحرانی دانست و گفت: بالا آمدن سطح آبهای زیرزمینی بمب خفته ای است که هنوز به مرحله انفجار نرسیده است.
ابوالقاسم سیف الهی عنوان کرد: حد فاصل مسجد جامع تا چهارراه سمیه در یک شعاع 400 تا 500 هکتاری وضعیت آبهای زیرزمینی بحرانی است.
وی یادآور شد: بالا آمدن آبهای زیرسطحی در شعاع 200 هکتاری آن منطقه نیز نزدیک به بحران است.
شهردار کرمان با اشاره به اینکه در بحث رسیدگی به موضوع بالا آمدن آبهای زیرسطحی، همه نگاه ها متوجه شهرداری است، اظهار داشت: رسیدگی به این امر وظیفه شورا و شهرداری نبوده و به عهده شرکت آب و فاضلاب است.
به گفته سیف الهی پروژه فاضلاب شهری کرمان کند اجرا می شود که دلیل آن نبود اعتبارات کافی و عدم وجود پیمانکار قوی است.
ایجاد و تکمیل شبکه فاضلاب شهری کرمان بهترین راه حل
یک کارشناس ارشد سازه در این مورد گفت: فاضلاب شهر کرمان به طور سنتی از طریق چاه‌های جاذب به سفره آب زیرزمینی منتقل می‌شود که این شیوه دفع فاضلاب که در نوع خود در دنیا کم‌نظیر است باعث بالا آمدن سطح آبهای زیرزمینی، آلودگی این آبها و همچنین باعث شیوع برخی بیماری‌ها می‌شود.
علی فخرالدینی با اشاره به اینکه ممکن است ساختمانهایی که به دلیل نیروی افقی زمین لرزه‌ها آسیب نمی‌بینند بر اثر پدیده‌ای به نام "روانگرایی" که به دلیل افزایش سطح آبهای زیرزمینی و نفوذ به خاک زیر پی ساختمانها بروز می‌یابد دچار آسیب جدی شوند و ادامه داد: به علت عدم وجود شبکه فاضلاب شهری و بالا آمدن سطح تراز آبهای زیرزمینی، لایه‌های سست ماسه ای و اشباع از آب تشکیل شده که بر اثر زلزله این لایه حالت خمیری به خود می گیرد که ساختمانها را واژگون یا کج می‌کند.
وی ایجاد و تکمیل هرچه سریع تر شبکه فاضلاب شهری در کرمان را بهترین راه چاره برای حل این مشکل می‌داند و اظهار داشت: این شبکه در دراز مدت باعث پایین رفتن سطح آبهای زیرزمینی می شود.
فخرالدینی یادآور شد: با پایین آمدن سطح آب احتمال پدیدآمدن نشست‌هایی در برخی ساختمانها وجود دارد که البته این وضعیت تثبیت شده بعد از ایجاد شبکه فاضلاب از وضعیت ناپایدار فعلی به مراتب بهتر و کم خطرتر است.
طرح پمپاژ آبهای زیرسطحی کرمان 22 میلیارد ریال اعتبار نیاز دارد
فرماندار کرمان در گفتگو با خبرنگار مهر در کرمان افزایش مصارف آب شهری را از جمله عواملی که بیشترین تاثیر را در بالا آمدن سطح آب زیرسطحی دارد ذکر کرد و افزود: بررسی ها نشان می دهد افزایش میزان 64/24 میلیون متر مکعب آب شرب مصرفی در سال 68 به 6/45 میلیون مکعب در سال 87 که ناشی از افزایش جمعیت و توسعه شهر کرمان است همراه با انسداد مجاری زیرزمینی مانند، تغییر اراضی کشاورزی با حذف چاه های بهره برداری و استفاده از چاه های جذبی در شرایط فقدان شبکه فاضلاب شهری باعث بالا آمدن سطح ایستایی در محدوده شهر شده است.
علی انجم شعاع تاکید کرد: سطح آب زیرزمینی در شهر کرمان اکنون در عمقی از سطح زمین قرار دارد که نه تنها بناهای تاریخی و مذهبی بلکه ساختمانهای مسکونی و تجاری نیز مورد تهدید قرار گرفته است.
وی به انتخاب مشاور برای انجام کار کارشناسی بر روی آبهای زیرسطحی کرمان در سال جاری اشاره کرد و گفت: با مطالعه دقیق در این مورد مقرر شد از طریق ایجاد چاه زهکش در مناطق محدود شهری کرمان به ویژه بافت مرکزی شهر آبهای زیرسطحی پمپاژ و برای مصرف بهینه در تغذیه مصنوعی دشتها و مصارف کشاورزی مورد استفاده قرار گیرد.
فرماندار کرمان ادامه داد: از مزیتهای طرح مذکور می توان به عدم ایجاد شوک احتمالی به سفره های ناهمگن اشاره کرد.
انجم شعاع هزینه اولیه این طرح را 22 میلیارد ریال دانست و گفت: در صورت تائید نهایی عملیات اجرایی این طرح در سال جاری آغاز می شود.
هرچند تا ایجاد شبکه فاضلاب شهری می توان از آبهای انتقال داده شده از بافت قدیم کرمان در جهت رفع مشکل کم آبی، گسترش فضای سبز و همچنین ایجاد مکانهای تفریحی استفاده کرد اما برای حفظ جان مردم و همچنین آثار باستانی، تاریخی و مذهبی در این محدوده باید با عزم و اراده ملی هرچه سریعتر بودجه مورد نیاز برای شبکه فاضلاب کرمان تامین شود.