عصر ایران - در آب های دریای خزر، حدود 40 کیلومتری سواحل کشور آذربایجان، شبکه ای پیچیده از پل ها و سکوهای ساخت دست بشر وجود دارند که شهری روی آب را شکل داده اند. نفت داشلاری یا سنگ های نفتی نام این شهر روی آب است که زمانی میزبان جمعیت قابل توجهی بود، اما اکنون به آرامی رو به زوال است و به احتمال زیاد روزی به طور کامل در دل بزرگ‌ترین دریاچه جهان ناپدید خواهد شد.
آذربایجان با کشورهای روسیه، گرجستان، ارمنستان، ترکیه، ایران و دریای خزر همسایه است. این کشور زمانی بخشی از اتحاد جماهیر شوروی بود و به نام جمهوری شوروی سوسیالیستی آذربایجان شناخته می شد.
تولید نفت آذربایجان در اواخر قرن نوزدهم سرعت بیشتری به خود گرفت و شهر باکو، پایتخت فعلی کشور آذربایجان، تا سال 1901 سهم قابل توجهی در تولید نفت جهان داشت.
انقلاب روسیه در سال 1905 موجب کاهش تولید نفت شد و پس از آن، جنگ جهانی اول شرایط را وخیم‌تر کرده و تولید نفت به شدت کاهش یافت.
در اواخر دهه 1940، مهندسان روس برای کشف ذخایر نفت دریای خزر را کاوش می کردند. در سال 1949 مشخص شد که آنها درست حدس زده و ذخایر نفت با کیفیت بالا در عمق 1100 متر زیر بستر دریا وجود دارد. ساخت و ساز برای ایجاد زیرساخت های لازم برای کار افراد روی آب آغاز شد و نخستین سکوی نفتی دور از ساحل جهان در این منطقه ساخته شد و نفت داشلاری متولد شد.
بنیان اولیه نفت داشلاری روی هفت کشتی، از جمله یکی از نخستین نفت‌کش های جهان شکل گرفت، اما این مجموعه خیلی سریع رشد کرد و در سال 1951 عملیات حفاری در آن آغاز شد.
خیلی زود جزایر بیشتری در این مجموعه ساخته شد. پل های ترستل همه چیز را به هم متصل می کردند و مجموعه ای پیچیده شکل گرفت تا نفت استخراج شده به خشکی منتقل شود. در حقیقت، نخستین سکوی نفتی عملیاتی دور از ساحل و یک شهر شناور در حال رشد شکل گرفته بود. در دوران اوج خود، شهر نفت داشلاری حدود 2000 دکل حفاری داشت که با میادین نفتی زیر آب در ارتباط بودند.
حدود 300 کیلومتر پل با واحدهای آپارتمانی و ساختمان های چند طبقه، انواع مختلف فروشگاه ها، استادیوم فوتبال، پارک ها، سینماها، کافه ها و فضاهای فرهنگی در میانه دریای خزر شکل گرفته بود. خاک مورد نیاز برای پرورش میوه ها و سبزیجات از خشکی منتقل می شد. جمعیت شهر نفت داشلاری در دورانی تا 5000 نفر نیز رسید.
در اواخر دهه 1970، نفت داشلاری رونق دیگری را تجربه کرد که به ایجاد خطوط لوله زیر آب، یک مسیر هوایی برای انتقال وسایل نقلیه به شهر، و روشی برای تامین آب آشامیدنی شهر منتج شد.
دور بعدی تغییرات برای شهر روی آب نفت داشلاری پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991 شکل گرفت. آذربایجان چند ماه پیش از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، استقلال خود از این کشور را اعلام کرده بود. میادین نفتی جدید در سراسر جهان در حال ظهور بودند. رقابت شدیدی برای حفاری در کشورهایی مانند آمریکا، مکزیک، و کویت شکل گرفته بود.
جمعیت شهر نفت داشلاری و همچنین زیرساخت های آن شروع به کاهش کرد. مجموعه که زمانی دارای 300 کیلومتر جاده بود، اکنون حدود 45 کیلومتر جاده قابل استفاده دارد. برخی از کشتی ها به دلیل فروریختن پل های منتهی به آنها غیرقابل استفاده شده اند.
در سال 2009، زمانی که شهر نفت داشلاری شصتمین سالگرد تاسیس خود را جشن گرفت، حدود 170 میلیون تن نفت و گاز طبیعی استخراج کرده بود. این در شرایطی است که نفت همچنان زیر بستر دریا وجود دارد. کارشناسان تخمین می زنند که احتمالا حدود 30 میلیون تن ذخایر نفت در منطقه وجود دارد، اما ذخایر نفت سرانجام به اتمام خواهند رسید و شهر نفت داشلاری احتمالا در دریای خزر فرو خواهد رفت.