«تمامی مسائل از قیمت مواد اولیه تا بحث بیمه برای همه هنرمندان چه باسابقه چه کم‌سابقه‌تر وجود دارد. هر کدام به نوعی درگیر این مشکلات هستند و افرادی که وارد این حوزه می‌شوند، اگر یک سرمایه اولیه نداشته باشند، واقعا برایشان سخت است چون مواد اولیه یا گران شده یا اصلا در دسترس نیست.»
جملات بالا بخشی از اظهارات یک دانشجوی ارشد رشته نگارگری است که در گفت‌وگو با ایسنا مطرح شد.
صنایع دستی یکی از هنرهایی است که با آمدن کرونا از یک طرف و وضعیت نابه‌سامان اقتصادی از طرف دیگر، درحال گذراندن دوران نسبتا سختی است. بیشتر هنرمندان این حوزه با توجه به بالا رفتن قیمت مواد اولیه برای تولید با مشکل مواجه هستند و از طرفی نیز تقاضا برای کالاهایشان به دلایل مختلفی وجود ندارد.
در همین راستا به گفت‌وگو با نرگس صادقی، دانشجوی کارشناسی ارشد رشته نگارگری پرداختیم تا زیر و بم مشکلات هنرمندان صنایع دستی را از زبان فردی بشنویم که تلاش دارد این رشته را آکادمیک دنبال کند.
آینده خود در حوزه صنایع دستی را چگونه می‌بینید؟
این دانشجو با اشاره به این نکته که مشکلات هنرمند و دانشجو در زمینه صنایع دستی کاملا مشخص است، اظهار کرد: «در جامعه دانشگاهی بیشتر ما در بخش پژوهش صنایع دستی وارد می‌شویم. متأسفانه به حدی در حق این بخش اجحاف شده و ما در بخش پژوهشی دچار مشکل هستیم که در این زمینه امید چندانی نداریم. متأسفانه در حوزه علمی و آکادمیک، اغلب افرادی که وارد شده اند یا فرمایشی هستند یا اینکه در این حوزه تخصص چندانی ندارند. ما داریم این درد بزرگ را در دانشگاه‌های مطرح و دولتی می‌بینیم.»
او ادامه داد: «در دانشگاه هنر متأسفانه اغلب اساتیدی که تدریس می‌کنند، تخصص چندانی ندارند. کیفیت آموزش حتی در مطرح‌ترین دانشگاه‌ها نیز پایین است. متأسفانه اغلب اساتید بزرگی که در این دانشگاها بودند، به لحاظ اینکه به عقایدشان احترام گذاشته نشده و یا اینکه کار هنرشان مورد تأیید قرار نگرفته، گذاشتند و رفتند. به قول معروف تعدادشان انگشت شمار و محدود است که این خیلی مهم است.»
صادقی در ادامه گفت‌وگو خاطرنشان کرد: «یک بخش صنایع دستی خود هنرمند است که به هر حال فعالیت می‌کند و باید در حوزه کسب و کارش فعالیتی داشته باشد که به برنامه‌ریزی‌های کلان جامعه باز می‌گردد. یک طرف هم بحث پژوهشی ماجرا است که افرادی مثل من که دانشجو هستند در این حوزه، هم درس می‌خوانند و هم فعالیت می‌کنند، باید یکسری لینک‌هایی داشته باشیم که در حوزه پژوهش هم بتوانیم فعالیت کنیم. حالا این لینک‌ها مربوط به کجا می‌شوند؛ اولین منبع میراث فرهنگی است. میراث فرهنگی باید ارتباط قوی با دانشگاه داشته باشد که آن بستر فراهم شود تا بتوان آن فعالیت آکادمیک و پژوهشی‌مان را داشته باشیم.»
این دانشجو به یکی از بزرگترین مشکلاتش در دوران کرونا اشاره کرد و ادامه داد: «یکی از بزرگترین مشکلات ما در همین دوره کرونا این بود که تمام موزه‌ها و کتابخانه‌ها بسته بودند و خود میراث فرهنگی نیز جایی را در اختیار منِ دانشجو قرار نداد یا دانشگاه همینطور. در صورتی که دیدیم در دنیا بزرگترین دانشگاه‌ها و بزرگترین موزه‌ها که ورود به آن‌ها شاید خیلی هم راحت نباشد، برنامه مجازی با بالاترین کیفیت درست کردند و دانشگاه‌ها اولین کاری که کردند، آمدند این‌ها را در اختیار دانشجویانشان قرار دادند.»
او در ادامه صحبت‌های قبلی‌اش گفت: «در دوران کرونا بسیاری از کشورها بزرگترین کتابخانه‌ها را برای دانشجویانشان لینک کردند که بتوانند از منابعشان استفاده کنند. ولی خب ما حتی در داخل کشور هم این موضوع را نداشتیم؛ مثلا سه ماه و نیم طول کشید تا کاخ موزه گلستان یک نامه مرا فقط تأیید کند. می‌خواهم بگویم این کمترین مشکلات است و بزرگترین مشکلات این است که ما این ارتباطات را نداریم که اساتید و دست‌اندرکاران سازمان‌ها و ارگان‌های مربوطه و دولت، بتوانند برنامه‌ریزی لازم را داشته باشند برای اینکه من دانشجو در راستای فعالیتم، کار پژوهشی نیز انجام دهم. شاید من دلم بخواهد که بیشتر در حوزه پژوهشی فعالیت داشته باشم. خب این حوزه پژوهشی باید بسترش فراهم باشد یا نه؟»
صادقی همچنین اظهار کرد: «میراث فرهنگی جواب دانشجو را نمی‌دهد، سازمان گردشگری هم همینطور. ما این لینک‌ها و ارتباطات را نداریم و مسوولان دانشگاه که باید این ارتباطات را برقرار کنند، متأسفانه در این بخش ورود نمی کنند.»
جایگاه صنایع دستی در کشور را چطور ارزیابی می‌کنید؟
این دانشجو با اشاره به اهمیت سرمایه اولیه برای آغاز فعالیت در حوزه صنایع دستی اظهار کرد: «تمامی مسائل از قیمت مواد اولیه تا بحث بیمه برای همه هنرمندان، چه باسابقه چه کم سابقه‌تر وجود دارد. هر کدام به نوعی درگیر این مشکلات هستند و افرادی که وارد این حوزه می‌شوند، اگر یک سرمایه اولیه نداشته باشند، واقعا برایشان سخت است. چون مواد اولیه یا گران شده یا اصلا در دسترس نیست.»
او ادامه داد: «بخشی از مواد اولیه وارداتی بود که الان وارد نمی‌شوند و بخشی دیگری هم که الان در کشور باقی مانده، گران ارائه می‌کنند. برای مثال ما به عنوان کسانی که در حوزه نگارگری فعالیت می‌کنیم، برای نگارگری مثلا هر قرص آبرنگ اگر قبل از کرونا ۵۰ تومان بود، در عرض چند ماه قیمتش به ۳۰۰ تومان رسید و الان به قیمت ۴۰۰ تومان می‌فروشند. خب کسی که سرمایه اولیه را ندارد چطور فعالیت کند؟»
صادقی با اشاره به کیفیت پایین محصولات ایرانی خاطرنشان کرد: «باید یک تسهیلاتی در هر حوزه‌ای برای هنرمندان در نظر گرفته شود تا مواد اولیه را بتوانند با قیمت معقول‌تری دریافت کنند. یک طرف قضیه تهیه مواد اولیه است که مسلما اگر این تسهیلات در اختیارشان قرار بگیرد، خیلی کمکشان می‌کند. یک طرف دیگر فروش محصولات است که هنرمند صنایع دستی واقعا برای فروش محصولاتش مشکل دارد.»
او نبود بستر لازم را عاملی برای رکود فروش محصولات صنایع دستی دانست و ادامه داد: «متأسفانه جنس‌های چینی آنقدر در بازار وارد شده و حتی در خرده فروشی‌ها غوغا می‌کنند که جای صنایع دستی کشورمان را گرفته اند. مثلا یک خانواده ایرانی حاضر است یک میلیون تومان پول به یک جنس چینی بدهد ولی آن یک میلیون تومان را برای یک کار صنایع دستی ایرانی ندهد. یک بخش این قضیه فرهنگ‌سازی است که باید فرهنگ‌سازی شود تا بستر فروش این آثار برای هنرمند فراهم شود.»
صادقی در آخر اظهار کرد: «همچنین وزارت میراث فرهنگی می‌تواند نمایشگاه‌هایی را برگزار کند که هنرمندان به صورت دائمی محصولاتشان را ارائه کنند. این نمایشگاه ها هست، ولی انقدر گمشده است که مردم نمی‌بینند. مردم باید ببینند و عرضه شود.»