حدود دو سال از همه‌گیری کرونا می‌گذرد، اعمال محدودیت‌های تردد شبانه و بین شهری از جمله تصمیمات ستاد ملی کرونا در ایران بود. اقدامی که هنوز گزارشی از میزان اثربخشی یا انتفاع سیستم بهداشت و درمان از آن منتشر نشده است.
چرا محدودیت های تردد اعلام شد؟
بهار ۱۳۹۹، ستاد ملی کرونا تقسیم بندی شهرهای مختلف را بر اساس وضعیت ابتلا و شیوع کرونا اعمال کرد و بر اساس معیار نسبت تعداد بیماران بستری به جمعیت هر منطقه، یعنی تعداد موارد بستری شده به دلیل کرونا به ازای جمعیت، وضعیت شهرها را با چهار رنگ قرمز، نارنجی، زرد، آبی و سفید معرفی کرد، معیاری که اگر چه به نظر برخی کارشناسان چندان دقیق نبود اما ملاک اعمال محدودیت‌های تردد بین شهری و ممنوعیت تردد شبانه قرار گرفت.
بر اساس مصوبه ستاد ملی مقابله با کرونا که حکم قانون را دارد و همه دستگاه‌ها ملزم به اجرای آن هستند، از حدود ۱.۵ سال پیش ورود خودروهای شخصی با پلاک‌های غیربومی و خروج خودرو با پلاک بومی از شهرهای گروه قرمز و نارنجی ممنوع شد.
پاییز ۱۳۹۹ بود که با مصوبه دیگر ستاد ملی کرونا. در شهرهای گروه قرمز و نارنجی و زرد و آبی، محدودیت تردد شبانه خودروها از ساعت ۲۱ تا ۴ صبح اعمال شد. هدف از محدودیت تردد شبانه، جلوگیری از مهمانی‌ها و دورهمی‌های شبانه اعلام شد که در آن زمان عامل اصلی انتقال و شیوع ویروس کرونا در بین خانواده‌ها اعلام شده بود.
جریمه ورود خودروهای غیر مجاز به شهرهای قرمز یک میلیون تومان، جریمه ورود با خودروی شخصی به شهرهای نارنجی ۵۰۰ هزار تومان و جریمه تردد شبانه بعد از ساعت ۲۱ نیز ۲۰۰ هزار تومان اعلام شد که البته اوایل امسال، زمان اعمال ممنوعیت تردد شبانه به ساعت ۲۲ تغییر کرد.
همزمان با اعمال محدودیت‌های تردد خودروهای شخصی، علیرضا رئیسی، سخنگوی وقت ستاد ملی مقابله با کرونا اعلام کرد: قرار است بخشی از درآمد حاصل از جرایم محدودیت های کرونایی برای پیشگیری و درمان کرونا به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی داده شود.
وصول ۴۵۰ میلیارد تومان از جرایم کرونایی
اما اکنون با گذشت بیش از ۱.۵ سال از تصویب محدودیت‌های تردد کرونایی، معلوم نیست، چقدر این محدودیت‌ها اجرا شده است؟ اجرای این محدودیت‌ها چقدر در کنترل کرونا نقش داشته است؟ چه میزان از خودروها جریمه شده اند؟ چه میزان از این جرایم وصول شده است و درآمد حاصل از آن کجا رفته است؟
سردار سید کمال هادیانفر، رئیس پلیس راهور در آخرین نشست خبری اعلام کرد: حدود ۴۵۰ میلیارد تومان بابت نقض تمام محدودیت‌ها، قرنطینه‌ها و تردد شبانه در ایام کرونا به حساب دولت واریز شده است اما هیچ میزان از این درآمد به پلیس تعلق نگرفته است.
او در مصاحبه دیگری که اوایل امسال انجام شد؛ گفت: در سال ۹۹، حدود ۶ میلیون و ۳۰۰ هزار فقره اعمال قانون براساس ابلاغ ستاد ملی مقابله با کرونا انجام شده که از این تعداد حدود ۵۵ درصد مربوط به تردد شبانه و نزدیک به ۳۰ درصد مربوط به تردد به شهرهای نارنجی و بقیه به تردد به شهرهای قرمز مربوط بوده است.
به گفته سردار هادیانفر، به طور میانگین هفته‌ای ۲۷۰ هزار تخلف فقط درباره ترددهای شبانه انجام شده که این رقم در هر ماه به بیش از یک میلیون جریمه ۲۰۰ هزار تومانی در کشور می‌رسد و به طور تقریبی ماهانه ۲۰۰ میلیارد تومان فقط از محل منع تردد شبانه کسب می شود، پس دولت از آبان سال گذشته تاکنون حدود دو هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان درآمد فقط از طریق جریمه منع تردد شبانه به دست آورده است.
وی افزود: یعنی به طور میانگین هفته‌ای ۲۷۰ هزار تخلف فقط درباره ترددهای شبانه انجام شده که این رقم در هر ماه به بیش از یک میلیون جریمه ۲۰۰ هزار تومانی در کشور می‌رسد و به طور تقریبی ماهانه ۲۰۰ میلیارد تومان فقط از محل منع تردد شبانه کسب می‌شود، پس دولت از آبان سال گذشته تاکنون حدود دو هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان درآمد فقط از طریق جریمه منع تردد شبانه به دست آورده است که البته به گفته او از این رقم تا نیمه آبان ۱۴۰۰ فقط ۴۵۰ میلیارد تومان وصول و به حساب دولت واریز شده است. این آمارها حکایت از آن دارد که پرداخت جرایم مربوط به کرونا چندان از سوی مردم جدی گرفته نمی‌شود.
آمارها حاکی از آن است که طی یکسال گذشته و حتی با وجود تشدید محدودیت‌ها و افزایش جرایم در برخی ایام (تاسوعا و عاشورا) حجم ترددها در مسیرهای بین شهری و همچنین ترددهای شبانه افزایش یافته است، موضوعی که نشان می‌دهد اعمال جرایم به تنهایی نمی تواند برای کاهش نقض قوانین راهگشا باشد و مسئولان باید راهکارهای مکملی را برای کنترل حجم سفرها و ترددها به ویژه در پیک‌های کرونایی اجرایی کنند.
سردار هادیانفر تاکید کرد: سه بار با وزارت کشور مکاتبه کردیم و گفتیم که تردد شبانه در این مقطع اثرگذار نیست و خواستیم لغو شود اما استدلال این است که کشته‌های کرونا باید به زیر ۱۰۰ نفر برسد، تا این مصوبه تغییر کند.
وی گفت: از گذشته و قبل از کرونا به طور روشن در قانون آمده که ۳۰ درصد از محل درآمد جرایم راهنمایی و رانندگی برای ایمن‌سازی و نصب تجهیزات به شهرداری‌ها و ۳۰ درصد برای ایمن‌سازی و اصلاح نقاط حادثه‌خیز به وزارت راه تعلق گیرد. ۲۰ درصد نیز باید به صندوق تأمین خسارت‌های بدنه بیمه تعلق گیرد یعنی اگر کسی در تصادفات فوت کرد یا مجروح شد و فرد مقصر شناخته نشد، دیه از بیت المال و این صندوق به آن فرد تعلق گیرد، در قانون آمده که به منظور تامین تجهیزات رسیدگی به تصادفات و مدیریت ترافیک ۱۵ درصد و برای توسعه فرهنگ و آموزش ترافیک پنج درصد از جرایم باید به پلیس راهور اختصاص پیدا کند.
رئیس پلیس راهور اعلام کرد: هر سال چهار تا پنج هزارمیلیارد تومان بابت جرایم رانندگی به حساب خزانه واریز می‌شود و هیچ مبلغی از محل جرایم مستقیم به نیروی انتظامی تعلق نمی‌گیرد.
هادیانفر در پاسخ به سوالی درباره جریمه تردد شبانه گفت: بر اساس مصوبه ستاد کرونا، تردد شبانه از ساعت ۲۲ تا ۳ بامداد در همه شهرها ممنوع است و افسران و دوربین‌ها اعمال قانون می‌کنند. همچنین تردد به شهرهای قرمز و نارنجی ممنوع است. پلیس منع تردد را با جدیت دنبال می‌کند ورود و خروج از شهرهای قرمز مشمول یک میلیون تومان جریمه و تردد به شهرهای نارنجی هم مشمول جریمه ۵۰۰ هزار تومانی می‌شوند البته تردد شبانه هم ۲۰۰ هزار تومان جریمه همراه خود دارد.
وی با اشاره به انتقادهای مربوط به ساعت‌های ممنوعیت تردد شبانه یادآوری کرد که نیروی انتظامی در این موضوع نقشی ندارد. فقط به عنوان ضابط عمل می‌کند و این موضوع مصوبه ستاد ملی مبارزه با کروناست.
سردار تیمور حسینی، جانشین رئیس پلیس راهور نیز گفته است: بر اساس مصوبات ابلاغی ستاد ملی مقابله با کرونا به پلیس راه و راهور، ماموران گشتی پلیس راهور ناجا موظف هستند با توجه به وضعیت کرونایی حاصل در هر شهر نسبت به ایجاد محدودیت و اعمال قانون اقدام کنند؛ بر اساس مصوبات ابلاغی، خروج خودرو با پلاک بومی از شهرهای قرمز و نارنجی ممنوع است و همچنین ورود پلاک‌های غیربومی به این دسته از شهرها نیز دارای محدودیت است و برایشان جریمه لحاظ می‌شود.
به گفته او، شهرهایی که در شرایط کرونایی زرد و آبی قرار دارند، مشمول محدودیت‌های تردد نیستند و به جز ممنوعیت تردد شبانه، تردد در آنها بدون محدودیت در جریان است. در حال حاضر با توجه به گذشتن از پیک و شرایط ویژه کرونایی فقط خروج خودروی بومی از شهرهای قرمز و نارنجی مستوجب جریمه است و برای بازگشت آنها به شهر خود جریمه‌ای منظور نمی‌شود؛ به طور مثال اگر خودرویی از شهر با رنگ نارنجی خارج شود، جریمه ۵۰۰ هزار تومانی برایش لحاظ می‌شود اما با بازگشت دوباره به آن شهر جریمه‌ای برایش ثبت نمی‌شود.
اعمال جرایم محدودیت های کرونایی و بی اعتنایی تعداد زیادی از شهروندان به پرداخت این جرایم، مسئولان را به تشدید نظارت و سختگیری بیشتر برای پرداخت این جرایم سوق داد. حمیدرضا گودرزی، معاون امنیتی و انتظامی استانداری تهران، ۲۴ مرداد امسال اعلام کرد: از امروز ۲۴ مرداد ساعت ۱۲ ممنوعیت تردد کامل بین استانی به جز موارد استثنا مثل خودروهای اورژانس اعمال خواهد شد و تا صبح شنبه هفته بعد ۳۰ مرداد ادامه پیدا خواهد کرد. محدودیت تردد شبانه از ساعت ۲۲ تا ۳ صبح در تمام شهرها با شرایط قرمز، نارنجی، زرد و آبی کرونایی برقرار بوده و متخلفان ۲۰۰ هزار تومان جریمه می شوند.
وی مرداد امسال گفته بود: مجوزهای صادره تردد لغو می شود و افرادی که در این مدت جریمه شوند؛ در صورت عدم پرداخت بعد از یک ماه، جریمه آنها دو برابر می شود. همه دستگاه‌های اجرایی باید به شدت و با قدرت وارد عمل شوند. در مورد ضمانت اجرایی تخلف هم میزان جرایم مشخص شده و دادستانی نیروی انتظامی و وزارت بهداشت و اصناف موظفند که نظارت کنند تا این موارد رعایت شود.
سهم وزارت بهداشت از جرایم محدویت‌های ترددهای کرونایی
دکتر سیما سادات لاری، سخنگوی سابق وزارت بهداشت ۱۸ آذر سال ۹۹ از کاهش ۴۰ درصدی تردد در محدودیت‌های کرونایی در آن زمان سخن گفته بود. وی درباره وضعیت جریمه افرادی که محدودیت های تعیین شده از سوی ستاد ملی مقابله با کرونا را رعایت نکردند، گفت: در دوره محدودیت‌های اخیر نسبت به مدت مشابه سال قبل، ۴۰ درصد کاهش تردد اتفاق افتاده است. به طوری که تا چهارم آذر سال ۹۹، ۳۴۲هزار و ۶۶۹ جریمه ۲۰۰ هزار تومانی، ۳۵ هزار و ۸۴۸ جریمه ۵۰۰ هزار تومانی،۵۳ هزار و ۲۰ جریمه یک میلیون تومانی و ۵۸۷ هزار و ۵۹۱ مورد عودت خودرو انجام شده است.
سخنگوی سابق وزارت بهداشت آذر ۹۹ گفته بود: از محل جرایم کرونایی تاکنون یک بار مبلغ پنج میلیون و ۶۰۰ هزار تومان، یک بار مبلغ ۴۳۳ هزار تومان، یک بار مبلغ ۱۰۰ هزار تومان و یک بار ۲۰۰ هزار تومان به حساب وزارت بهداشت واریز شده است.
دکتر علیرضا رئیسی، معاون سابق بهداشت وزیر بهداشت و سخنگوی سابق ستاد ملی مقابله با کرونا درباره اعمال جرایم کرونایی به پژوهشگر ایرنا گفت: تا زمانی که من مسئولیت داشتم، پولی از محل جرایم محدودیت‌های کرونایی، چه ترافیکی و محدودیت‌های تردد شبانه و سفرهای بین شهری و چه اجباری شدن ماسک به وزارت بهداشت نیامد. مساله دیگر این است که در یکی از جلسات ستاد ملی کرونا، دکتر نمکی، وزیر سابق بهداشت، اعلام کرد که وزارت بهداشت پول جرایم را نمی‌خواهد و برای نیروی انتظامی و خدمات این نیرو هزینه شود.
وی ادامه داد: تا پایان دولت سابق تقریبا هیچ پولی از محل جرایم کرونایی به وزارت بهداشت نیامد، ضمن اینکه جرایمی که صورت گرفته بود، میزان وصولی خیلی کمی داشت. جرایمی انجام شده بود اما جرایم وصولی بر اساس گزارش‌هایی که داشتیم زیر ۲۰ درصد بود. و اکثریت متخلفان پرداخت نمی‌کردند، در یکی از جلسات ستاد ملی کرونا قرار شد، ضرب الاجل برای پرداخت گذاشته شود و اگر تا آن تاریخ جرایم ترافیکی کرونایی پرداخت نشود، جرایم دو برابر شود اما تا زمان فعالیت دولت سابق این کار انجام نشد و بعد از آن هم بنده اطلاعی ندارم.
سخنگوی سابق ستاد ملی کرونا گفت: اوایل کرونا که مصوبه محدودیت‌های تردد در ستاد ملی کرونا به تصویب رسید، قرار بود حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد درآمد حاصل از جرایم کرونایی که به خزانه واریز می شود برای ارائه خدمات پیشگیری و درمان کرونا در اختیار وزارت بهداشت قرار گیرد، چون بخش مهمی از درمان بیماران کرونا در بخش دولتی رایگان شده بود، قرار بود از این محل بخشی از این هزینه‌ها جبران شود اما در عمل از این محل هیچ پولی به وزارت بهداشت نیامد بعد هم که وزیر سابق علنی در جلسه ستاد اعلام کرد که وزارت بهداشت هیچ میزانی از این درآمد را نمی‌خواهد و موضوع منتفی شد.
رئیسی درباره اثربخشی محدودیت‌های تردد شبانه و سفرهای بین شهری در کنترل کرونا گفت: این تصمیم برای این بود که جاده و شهرها شلوغ نشود. چون بالاخره این افراد در راه، در هتل و در شهر مقصد باید یکسری خدمات بگیرد. زمانی که شهری شلوغ می‌شود، بیماری هم زیاد می‌شود، خیلی وقت‌ها شهرهای استان‌های شمالی، بالاتر از ظرفیت‌شان شلوغ می‌شدند. مشکلات دیگری هم در کشور ما هست که بحثش جداست. یک روزی در خاطرات باید بگوییم که چه مشکلاتی در اجرای پروتکل‌ها در ایران وجود داشت و دارد. در هر صورت این ویروس کل دنیا را تحت تاثیر قرار داده و پاندمی ایجاد کرده، همه دولت‌ها، ملت‌ها و آدم‌ها را گرفتار کرده است و باید به هر روشی سریعا از این وضعیت خارج شویم.
بهرام عین‌اللهی، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز در پاسخ به پرسش پژوهشگر ایرنا گفت: تاکنون هیچ پولی از محل جرایم محدودیت‌های تردد شبانه یا محدودیت تردد سفرهای بین شهری به وزارت بهداشت پرداخت نشده است. هزینه مستقیم درمان هر بیمار کرونایی که بستری می‌شود بین ۳۰ تا ۴۰ میلیون تومان است، که هزینه سنگینی برای وزارت بهداشت است، ضمن اینکه همزمان به علت کاهش مراجعه بیماران برای دریافت سایر خدمات پزشکی در بیمارستانها، درآمد اختصاصی بیمارستانها حدود ۴۰ درصد کم شده است، امیدواریم با کاهش موارد ابتلا و بستری کرونا این هزینه کمتر شود و به تدریج وضعیت بهتری در بیمارستانها پیدا کنیم.