عصر ایران؛ باقر محسنی ساروی-«حسین امیرعبداللهیان» با وزیر امور خارجه جمهوری آذربایجان تماس گرفته و ضمن قدردانی از موضوع آزادی دو راننده ایرانی، از ضرورت نگاه دو کشور به آینده –تلویحاً فراموشی آنچه طی یک‌ماهه اخیر بین دو کشور گذشت- گفته است.
اقدام وزیر امور خارجه درست و منطقی است هرچند پیشتر هم نوشته بودیم لازم بود خیلی زودتر انجام شود تا کار به اینجا یا حتی اجرای مانور نظامی هم نرسد.
نکته‌ای که موجب نگرانی استراتژیست‌های اسراییلی است و گاه این را غیرمستقیم بر زبان می‌آورند این است که اگر ده «پیمان ابراهیم» و معاهده دوستی با رهبران کشورهای عربی و آذربایجان ببندند، نه هیچ کشور عربی موضوع اشغال فلسطین را فراموش می‌کند و نه بین ایران و آذربایجان و کشورهای عربی دشمنی معنی‌دار و مستمری ایجاد خواهد شد و برای همین است که اسراییل در خارجِ نزدیک خود که مطابق با مرزهای جمهوری اسلامی ایران است تنش‌های ساختگی ایجاد می‌کند تا به تصوّر خود ما را مشغول نگاه دارد و به هدف خود مبنی بر ناامن کردن مرزهای ما برسد.
پاسخ منطقی در برابر این طرح اسراییل، هوشیاری و فعال‌ترشدن دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی است به شکلی که باید در گام نخست، دیپلماسی پیشگیرانه اتخاذ کند و قبل از آنکه رژیم صهیونیستی به اهداف خود از نزدیکی به کشوری شیعه چون آذربایجان در مرزهای شمالی و دولت‌های عرب مسلمان در مرزهای جنوبی برسد، با آنان روابط نزدیک برقرار کند و تلاش کند هرنوع سوءتفاهم ساختگی دشمنان را از بین ببرد نه این‌که از همسایگان خود فاصله بگیرد و نام آن را «عزت» بگذارد و خود به دشمن در رسیدن به اهدافش کمک کند.
برای اثبات این مدعا چند روز قبل و در پی جدی‌شدن مذاکراتِ نیم‌بندِ عربستان و اظهارات مسئولان سیاسی دو کشور مبنی بر تمایل به نزدیکی، روزنامه «هاآرتص» چاپ تل‌آویو تیتر زد «نزدیکی ایران و عربستان، جبهه ضد ایرانی در منطقه را تضعیف می‌کند». در همین دو سه روز گذشته نیز این واقعیت که نزدیکی این دو کشور بزرگ اسلامی، اسراییل را عمیقاً نگران کرد، در ستون تحلیل رسانه‌های جهانی، به کرّات مشاهده شد.
ماجرای تنش و اختلاف بین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان نیز در همین بستر تحلیل می‌شود. اشتراکات فرهنگی و دینی این دو کشور همسایه بیش از آن است که اسراییل یا هر کشور دیگری بتواند آن را نادیده بگیرد و تبدیل اختلافات عادی و معمول به دشمنی بین این دو کشور همسايه دشوار و حتی غیرممکن است.
متاسفانه در ماجرای یک‌ماه اخیر شاهد فعالیت طیفی از «جنجال‌سازان» بودیم که یا نادانسته یا ناخواسته در بازی اسراییل افتادند و موجی از دشمنی با آذربایجان را در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های داخل به راه انداختند و انگیزه خود را نیز «ایران‌دوستی» نشان دادند، برخی از احیای مرزهای صدسال قبل منطقه گفتند و برخی نیز به تمسخر و ریشخند رئیس دولت آذربایجان پرداختند و همین رویکردِ غیردیپلماتیک، به سطح مدیران رسمی نفوذ و تنش را تشدید کرد و حتی برخی فعالان رسانه‌ای در توییت‌های آتشین خود از احتمال درگرفتن جنگ بین دو کشور همسایه سخن گفتند و باز متاسفانه سکوت و انفعال و گاه همراهی دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران با «جنجال‌سازان» موجب شد تنشی بی‌سابقه بین دو کشور بالا بگیرد، دو کشوری که در سابقه خود چیزی جز دوستی و مرادوات فرهنگی عمیق و اقتصادی نداشتند و رهبران اسراییل هم تصور کردند که به هدف خود رسیده یا نزدیک شدند چون استمرار همین فعل و انفعالات غیردیپلماتیک موجب می‌شود آذربایجان به سمت اسراییل هُل داده شود.
در این مدت چند بار تماس‌های دیپلماتیک در سطح پایین بین دو کشور انجام گرفت که هوشمندانه نبود اما تماس روز گذشته «حسین امیرعبداللهیان» وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران با «جیحون بایرامُف» وزیر امور خارجه آذربایجان و جمله کلیدی وی به همتای آذری خود، گامی مهم در آب زدن به این آتشِ ساختگی بود.
امیرعبداللهیان در این تماس بر لزوم اتخاذ رویکردی مثبت و «نگاه دو کشور به آینده» تأکید کرده و فعال‌سازی هرچه سریع‌تر کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور را مورد توجه قرار داد و گفت: تهران مصمم به توسعه و تعمیق هر چه بیشتر روابط دوجانبه با باکو است.
جیحون بایرامف نیز با استقبال از گام‌های مثبت دو کشور برای حل و فصل سوءتفاهمها، آزادی دو راننده ایرانی و دستور نهادهای ذی‌ربط در ایران در خصوص قوانین تردد مرزی را پیامی از سوی دو طرف در جهت رفع اختلافات خواند.
وزیر خارجه آذربایجان همچنین تعریف پروژه‌های مشترک اقتصادی بین دو کشور را دارای آثاری مثبت توصیف کرده و با فعال‌سازی کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور اعلام موافقت کرد.
دستگاه دیپلماسی با هوشیاری بیشتر و اقدامات دیپلماتیک پیش‌دستانه می‌توانست کاری کند که طرح اسراییل برای حضور در مرزهای شمالی، در نطفه خفه شود هرچند پس از آغار تنش نیز می‌توانست آن را در سطح دیپلماسی حفظ کند و با تماس و حتی دیدار در سطح دو رییس‌جمهوری آن را کنترل کند و اجازه ندهد شبکه‌های اجتماعی در پوشش وطن‌دوستی و ایران‌خواهی، وطن را تا آستانه یک بحران مرزی پیش ببرند که نیاز به مانور مشترک سپاه پاسداران و ارتش باشد.
جا دارد در موضوعات منطقه‌ای و در پیوند با کشورهای عربی نیز همین استراتژی را پیش ببرند چون ماندن در سطح محکوم کردن‌ها، اتفاقاً هدف اسراییل است ضمن این‌که در کشورهای همسایه ما نیز زمینه برای مقاومت و مقابله را فراهم می‌سازد.
برای بی‌اثرکردن «پیمان ابراهیم» باید یک پیمان قوی‌تر با پادشاهی عربستان بست و روابط دیپلماتیک و برنامه‌های دوجنبه سیاسی و اقتصادی با کشورهای عرب منطقه و در رأس آن عربستان را گسترش داد.