عصر ایران؛ سیمین ثقفی ــ «زنان نخستین مدافعان زمین» این پیامی است که یکی از نشستهای زیست محیطی اکسپوی دوبی در برنامه ای که در پاویون زنان و در میزبانی مجمع بین المللی زنان برگزار می شود به جهانیان ارائه می دهد. خانم نوال الحسنی، نماینده دایم امارات در آژانس بین المللی انرژی های تجدید پذیر، که طرح برگزاری این نشست با عنوان "زنان، پیشرو در مبارزه برای نجات سیاره ما" را ارایه داده، معتقد است این نخستین رویداد از نوع خود است و اکسپوی دبی بستری مناسب برای مطرح شدن ابتکاراتی برای نجات مادر زمین فراهم آورده چرا که تنها در سایه باهم بودن می توان آینده بهتری ساخت.
در این نشست علاوه بر تقدیر از امارات متحده عربی برای حمایت از مسایل زنان، مطرح شده که براساس تحقیقات انجام شده، زنان جنسیت سبزتری هستند چراکه برای مثال یک مطالعه در ایالات متحده نشان داده در بسیاری از کشورها زنان 20 درصد ردپای کربن کمتری نسبت به مردان برجا گذارده اند و یا کشورهای دارای رهبران سیاسی زن تمایل دارند سرانه انتشار کربن کمتری داشته باشند. همینطور زنان در مورد تنوع زیستی، آب و هوا و گونه های در معرض خطر آگاهی بیشتری دارند. با این حال زنان در مورد این نگرانی ها نادیده گرفته می شوند چراکه تعداد کمی از آنها به عنوان پژوهشگران در حوزه آب و هوا و مدیریت محیط زیست فعالیت می کنند.
اما این تنها بخش برنامه های اکسپوی 2020 نیست که به زنان اختصاص دارد. کشور امارات در حالی در سالگرد پنجاهمین سال تشکیلش، نخستین میزبان این نمایشگاه در دنیای عرب است که با انتخاب وزیر همکاریهای بین المللی اش یعنی خانم "ریم الهاشمی" به عنوان مدیر برگزاری این پروژه جهانی قصد دارد کلیشه های رایج در زمینه زنان عرب را از بین برد و تلاشش را در زمینه حمایت از برابری جنسیتی و توانمندسازی زنان به رخ جهان بکشد.
آمارها نشان از گام های مهم این کشور در زمینه برابری جنسیتی دارند؛ نیمی از اعضای پارلمان را زنان تشکیل می دهند و بسیاری از امور وزارتخانه ها و دیپلماتیک توسط زنان اماراتی انجام می شود. آمار دولتی نشان می دهد که 77 درصد از زنان در امارات دارای تحصیلات عالیه هستند و زنان 70 درصد از فارغ التحصیلان این کشور را تشکیل می دهند. براساس این نتایج، امارات رتبه جهانی 18 و رتبه نخست در منطقه را از نظر توانمندسازی زنان دارد.
اما در مورد اکسپوی 2020 و نقش زنان،گفته شده 38 مجموعه از شرکت کنندگان بین المللی اکسپو، توسط زنان مدیریت می شوند و پاویون کشورهایی مثل استرالیا، عمان، بریتانیا و سودان توسط معماران زن طراحی شده اند. همچنین 59 درصد از نیروی کار فعال اکسپو، زنانی جوان از 62 ملیت از سراسر جهان هستند.
همچنین پاویون زنان را گروهی از زنان هنرمند به شکل صور فلکی طراحی کرده اند تا به مصابه این باشد که در طول 6 ماه برگزاری اکسپو، در فضایی پرجنب و جوش و پویا، هنرمندان، سیاستمداران، دانشمندان، رهبران فکری، کارآفرینان و رهبران کسب و کارها در گفت و گوهایی سازنده و راه حل محور درباره توانمندسازی زنان شرکت کنند. در این راستا بیش از 1500 رویداد برای برجسته کردن مشارکت زنان و پیشبرد برنامه های توانمندسازی ترتیب داده شده است.
هدف از برپایی این پاویون ویژه زنان را تجلیل از دستاوردهای آنان و نشان دادن یک اصل مهم در راستای اهمیت مشارکت زنان با شعار "با رشد زنان تمام بشریت رشد می کنند"، عنوان کرده اند.
مدیر بخش هند و خاورمیانه شرکت کارتیه که حامی اصلی پاویون زنان است، معتقد است توانمندسازی زنان به نفع دنیاست و با آگاهی می توان تغییراتی هرچند کوچک در خانواده، جامعه، سازمان های غیر دولتی یا تصمیمات سیاسی ایجاد کرد.
در این مدت نمایشگاه عظیمی با عنوان "چشم اندازهای جدید؛ رشد زنان بشریت را شکوفا می کند" برگزار می شود و در نهایت شرکت کارتیه، با میزبانی از یک نشست بین المللی با عنوان " ایجاد چشم اندازهای جدید" روز جهانی زن را در مارس 2022 جشن می گیرد.
اما هرچند گفته شده برای نخستین بار در تاریخ اکسپو از سال 1900 است که زنان یک پاویون خاص خود دارند، ولی نگاهی به تاریخچه برگزاری اکسپو از ابتدا نشان می دهد بستر اکسپو همواره فرصتی بوده تا ضمن نمایش مدل خانه دار زنان، نقش آنها در جامعه و استعدادهایشان نیز به نمایش گذارده شود. همچنین از این فرصت برای ارائه توان حرفه ای و ایجاد شبکه بین المللی برای همبستگی برای زنان بهره برده شده است.
نخستین اکسپوی تاریخ در سال 1851 در هاید پارک لندن برگزار شد (همزمان با صدارت امیر کبیر و ایران نیز در این اکسپو شرکت کرد) اما اکسپوهای فیلادلفیا در سال 1876 و شیکاگو در سال 1893 را شاید باید نمونه های خوبی برای نمایش وضعیت زنان در جامعه دانست.
در سال 1876 دختر بزرگ بنجامین فرانکلین، البزابت دوان ژیلسپی، برای ایجاد یک پاویون زنان در نمایشگاه فیلادلفیا مبارزه کرد تا نه تنها آثار زنان را به نمایش بگذارد بلکه توسط زنان هم مدیریت شود نه مثل اکسپوی سال 1973 وین که توسط مردان طراحی شده بود. با توجه به سابقه فعالیت زنان در امریکا و اینکه سالها قبل، جنگ های داخلی امریکا بسیاری از زنان را به بیرون از خانه و درون جامعه کشانده بود، آمدن این ایده از امریکا چندان دور از انتظار نبود.
در پاویون زنان در فیلادلفیا در سال 1876 در کنار نمایش آثار هنری زنان، مشارکت آنان در امور بشردوستانه و حتی در ارتباط با ماشین آلات نیز ارائه شد. در این زمان، هفتاد و پنج زن مخترع توانستند اختراعات خود را به نمایش بگذارند و خانم مهندس اما آلیسون با استفاده از موتوری که انرژی کل ساختمان را تامین می کرد توانست بازدیدکنندگان را شگفت زده کند. اگرچه اغلب نوآوریهای ارائه شده در حوزه کارهای خانه بود.
در نمایشگاه 1893 در شیکاگو، نقش زنان به سمت ایجاد یک برد تخصصی برای مدیران زن با 115 عضو که می توانستند اعضای هیاتهای مختلف داوری در بخش های مختلف نمایشگاه باشند تغییر کرد. هیات مدیره، سازماندهی و مدیریت پاویون زنان را خود زنان تشکیل می دادند. خانم برتا آنوره پالمر، همسر میلیونر معروف پاتر پالمر، مسوول این پروژه بود. او نمادی از زنان آن دوران بود که میان نقش یک همسر و کسی که می خواهد کنترل زندگی اش را در اختیار داشته باشد گیرافتاده بود. اما در این اکسپو، پاویون زنان را یک معمار زن طراحی کرد و تزئین فضای داخلی آن هم توسط تعدادی از هنرمندان زن انجام شد. این بار هم مثل سال 1876، نقش هایی سنتی از زنان هم به نمایش درآمد ولی بازدیدکنندگان بیشتر می توانستند به هوش و استعداد زنان پی ببرند. اما پیشرفت قابل توجهی که این اکسپو نصیب زنان کرد، ایجاد یک شبکه بین المللی زنان بود که حاصل سفر خانم پالمر به اروپا و دعوت از زنان مهمی مثل همسران سران کشورها برای حضور در پاویون زنان بود. نتیجه مشارکت چهل کشور، منجر به وسعت دامنه ای بین المللی برای تلاش در جهت شناخت بهتر نقش زنان بود.
پس از آن در بسیاری از اکسپوها همچون اکسپوی پاریس در سال 1900 که زنان اجازه یافتند برای نخستین بار در بازیهای المپیک شرکت کنند یا اکسپوهای پاریس در 1937، سن آنتونیو در 1968 و مونترال در 1967 زنان پاویون های خود را داشتند.
این پاویونهای زنان ، در دورانی که اغلب زنان در سایه مردان زندگی می کردند، فضایی را در اختیار آنها قرار می داد تا بتوانند مهارتهای کار آفرینی و روحیه خلاقانه خود را به دنیا ثابت کنند.
و حالا در نیمه نخست قرن بیست و یک، مشارکت زنان دیگر محدود به یک پاویون خاص نیست و آنها در اداره کردن کل اکسپو یا مدیریت پاویونهای ملی نیز مشارکت دارند و البته همچنان از فرصت اکسپو برای ایجاد شبکه های بین المللی زنان برای رساندن صدایشان به جهانیان بهره می برند.