عصر ایران؛ دکتر رکسانا دانیالی - اسپیرولینا یک زیست توده از سیانوباکتر یا همان جلبک های سبز آبی است که به طور گسترده در سطح جهان کشت می شود و به مصرف غذایی یا تولید مکمل های دارویی می رسد. این ارگانیسم هم در آب های شیرین و هم در آب های شور رشد می کند و متعلق به خانواده ای از میکروب های تک سلولی به نام سیانوباکتر است. امروزه مکمل های حاوی این ماده در داروخانه ها و عطاری ها در دسترس هستند.
درست مانند گیاهان، سیانوباکترها نیز می توانند از طریق نور خورشید و طی فرآیندی به نام فتوسنتز تولید انرژی کنند. البته محبوبیت فراگیر اسپیرولینا به همین جا محدود نمی شود. این ارگانیسم توسط آزتک های باستانی مورد استفاده قرار می گرفت و پس از پیشنهاد ناسا مبنی بر کشت آن در فضا، باری دیگر به شهرت سابق خود بازگشت. دوز استاندارد روزانه اسپیرولینا 1 الی 3 گرم است اما گاها مصرف دوز حداکثری 10 میلی گرم نیز برای برخی از مقاصد پزشکی نتیجه بخش بوده است.
این جلبک کوچک مملو از مواد مغذی است. یک قاشق غذاخوری (معادل 7 گرم) پودر اسپیرولینای خشک شده موارد زیر را شامل می شود:
- پروتئین: 4 گرم
- ویتامین ب1 (تیامین): 11 درصد RDI (مقدار مواد مغذی مورد نیاز روزانه)
- ویتامین ب2 (ریبوفلاوین): 15 درصد RDI
- ویتامین ب3 (نیاسین): 4 درصد RDI
- مس: 21 درصد RDI
- آهن: 11 درصد RDI
ارگانیسم نام برده در عین حال حاوی مقادیری منیزیم، پتاسیم، منگنز و تقریبا هر ماده مغذی دیگری است که بدن به آنها نیاز دارد. از طرفی دیگر 7 گرم اسپیرولینا تنها متشکل از 20 کالری و 1.7 گرم کربوهیدرات قابل هضم است. محتوای چربی هم بسیار پایین در حدود 1 گرم است که بخش اعظم آن را اسیدهای چرب امگا 3 و امگا 6 شامل می شوند.
کیفیت جزء پروتئینی موجود در اسپیرولینا قابل مقایسه با تخم مرغ و در مجموع به شدت عالی است. این ترکیب می تواند تمام اسیدهای آمینه حیاتی بدن را در اختیارتان قرار دهد. اغلب ادعا می شود که اسپیرولینا حاوی ویتامین ب12 است. باید توجه داشت که چنین موضوعی صحت ندارد. این جلبک دارای نوعی ب12 کاذب است که بر سیستم بدن انسان تاثیرگذار نیست.
از جمله مهم ترین مزایای سلامت محور اسپیرولینا می توان به موارد زیر اشاره کرد:
استرس اکسیداتیو می تواند به ماده ژنتیکی و سلول های بدن آسیب برساند. این آسیب در ادامه منجر به التهاب مزمن، سرطان و انواع بیماری های خطرناک خواهد شد. اسپیرولینا منبع فوق العاده ای از آنتی اکسیدان ها است و می تواند مقابل استرس اکسیداتیو به خوبی وارد عمل شود.
جزء اصلی فعال در این زمینه فیکوسیانین نام دارد. این ماده آنتی اکسیدانی همچنین علت رنگ سبز و آبی منحصر به فرد جلبک مد نظر است. فیکوسیانین قادر به مبارزه با رادیکال های آزاد است و تولید مولکول های پیام رسان التهابی را مهار می کند.
بیماری های قلبی عامل اصلی مرگ و میر در جهان هستند و بسیاری از عوامل خطرساز و تهدید کننده زندگی نیز به نحوی به بیماری های قلبی مرتبط می شوند. مشخص شده که اسپیرولینا می تواند بر بسیاری از این عوامل تاثیر مثبت داشته باشد. برای مثال کاهش کلسترول تام، کلسترول بد یا همان LDL و تری گلیسیرید علاوه بر افزایش کلسترول خوب یا HDL از جمله همین تاثیرات است.
در مطالعه ای با جامعه آماری 25 نفره که همگی مبتلا به دیابت نوع 2 بودند، مصرف روزانه 2 گرم اسپیرولینا به طور منظم، مارکرهای مذکور را به طرز قابل ملاحظه ای بهبود بخشید. پژوهشی دیگر هم در شرکت کنندگان با کلسترول بالا، از تاثیر مصرف روزانه 1 گرم اسپیرولینا بر کاهش 16.3 درصدی تری گلیسیرید و 10.1 درصدی LDL پرده برداشت.
برخی شواهد نشان می دهند که اسپیرولینا دارای خواص ضد سرطانی و قابلیت محافظت از سلول های سالم بدن است. تحقیقات انجام شده روی حیوانات نتایج جالبی به همراه داشته اند. بر این اساس جلبک محبوب توانسته احتمال رخداد سرطان و همینطور اندازه تومورها را کاهش دهد. در این میان تاثیرات مثبت اسپیرولینا بر پیشگیری از سرطان دهان و همچنین کمک به درمان آن به خوبی مورد بررسی قرار گرفته است.
در یک مطالعه 87 نفر داوطلب هندی با ضایعات پیش سرطانی تحت عنوان فیبروز زیر مخاطی دهان (به اختصار OSMF) آزمایش شدند. در میان کسانی که روزانه 1 گرم اسپیرولین به مدت حداقل 1 سال مصرف کردند، 45 درصد از بین رفتن کامل ضایعات دهانی خود را به چشم دیدند. همین آمار در گروه کنترل تنها 7 درصد گزارش شده بود. هنگامی که این افراد مصرف اسپیرولینا را قطع کردند، تقریبا نیمی از آنها طی سال بعد با ظهور مجدد ضایعات رو به رو شدند.
طی پژوهشی دیگر که روی 40 فرد مبتلا به OSMF صورت گرفت، مصرف روزانه 1 گرم اسپیرولینا در مقایسه با داروی پنتوکسی فیلین نتایج بهتری را در زمینه بهبود علائم به نمایش گذاشت.
از جمله دیگر مزایای بی نظیر اسپیرولینا می توان به عناوین زیر اشاره کرد:
- کمک به کاهش فشار خون با دوز روزانه حداقل 4.5 گرم از مسیر افزایش تولید نیتریک اکساید
- بهبود علائم رینیت آلرژیک با دوز روزانه حداقل 2 گرم
- کمک به مبارزه با آنمی و خستگی ناشی از آن با دوز معمول موجود در مکمل های دارویی
- تقویت قدرت عضلانی و استقامت جسمانی که گزینه ای عالی برای ورزشکاران به شمار می رود
- کمک به کاهش قند خون و کنترل آن با دوز روزانه حداقل 2 گرم
-----------------------------------------------------------------
بیشتر بخوانید:
*بهترین زمان برای مصرف مکمل‌های ویتامین
*اکیناسه چیست و چه فوایدی برای انسان دارد؟
*گیاه رستاخیز؛ از فواید تا ایمنی و عوارض جانبی (+عکس و فیلم)