افغان‌های آویزان و خلبان بی‌وجدان (+ فیلم)

عصر ایران؛ مهرداد خدیر- با این که این بار تصاویر تکان‌دهنده از آزار و اذیت به دست طالبان به نسبت دورۀ قبل، کمتر دیده می‌شود یا هست ولی کمتر منتشر شده (و آنچه هست نیز به قبل نسبت داده می‌شود) چون سرعت پیش‌رَوی‌ها هم نشان می‌دهد تقریبا مقاومتی درنگرفته تا نیاز به اعمال خشونت باشد (مگر آن که در درۀ پنج‌شیر و به همت فرزندان احمد شاه مسعودِ شهید اتفاق دیگری رقم بخورد) اما یک تصویر و ویدیو بسیار تکان‌دهنده است: افغان‌های آویزان به هواپیمای غول‌آسای آمریکایی که به رغم اطلاع، حرکت و پرواز می‌کند و دقایقی بعد آن دو یا سه نفر از آسمان به زمین می‌افتند‌.(نقطۀ پایین هواپیما در عکس هم در واقع آدم است).

  این ویدیوها جهان را تکان داده و در داخل آمریکا هم واکنش‌های فراوانی برانگیخته و جای هیچ توجیهی باقی نگذاشته و به عکس موجب پرسش‌هایی از این دست شده است: چرا خلبان برای خروج از فرودگاه کابل این قدر شتاب دارد در حالی که فوج‌فوج شهروندان مضطرب، گرداگرد هواپیما یا آویزان به آن‌اند؟ پرواز به چه قیمت؟ آیا تنها خود هواپیما باید ایمن باشد و امنیت آدم‌ها مهم نیست؟ ارتش و پلیس افغانستان، بی‌عرضه یا مضمحل یا فروپاشیده. قبول! نظامی‌های آمریکایی که در فرودگاه بودند چرا برای متفرق کردن افغان ها و فراهم شدن زمینۀ مساعد حرکت، اقدامی نکردند؟

 اصلاً کدام خطر، هواپیمای آمریکایی را تهدید می‌کرده تا لازم باشد به سرعت کابل را ترک کنند و بروند و اگر پرواز نمی‌کرد تا مردم پراکنده و افراد از بال، جدا شوند و بعد پرواز می‌کرد چه اتفاقی می‌افتاد؟ طالب‌ها داشتند می‌آمدند؟ خوب می‌آمدند. مگر می‌خواستند آمریکایی‌ها را بکشند؟

  بله، مردم می‌ترسیدند چون از توافق قبلی خبر نداشتند یا فکر می‌کردند داستان مثل 20 سال قبل است. این بار اما آمریکایی ها می‌دانستند از این خبرها نیست و اگر طالبان این کار را می‌کردند نقض توافق بود و دمار از روزگارشان درمی‌آوردند. وقتی ماه هاست که طالبان هیچ آمریکایی را نکشته‌اند آن وقت می‌آمدند در فرودگاه قتل عام‌شان می‌کردند؟ یا آمریکایی‌ها نگران مردم حاضر در فرودگاه بودند؟ اگر چنین بود که نمی‌رفتند.

  می‌دانیم که فرودگاه کابل، تحت کنترل 3 هزار نظامی بوده و طالبان صراحتا قول داده بودند کاری به آمریکایی‌ها نداشته باشند و اساساً چون به ترامپ تعهد دادند دیگر کاری ندارند چراغ سبز برای آنان روشن شد و در واقع به رسمیت شناخته شدند.

  مردم البته ترسیده بودند یا برخی‌شان به طمع افتاده و پنداشته بودند هواپیمای آمریکا آنان را به ساحل خوش‌بختی می رساند. همان ساحل که لابد 20 سال است رسانده‌اند.

  20 سال است دو تریلیون دلار هزینه کرده‌اند ولی ارتش 300 هزار نفری افغانستان را نتوانستند سامان بدهند تا در مقابل 80 هزار نیروی مسلح طالبان تسلیم نشوند.

  شگفتا که مارشالر - کنترل‌کننده هواپیما روی زمین - هم توجهی به آدم‌ها ندارد. در حالی که انبوهی از مردم دوان‌دوان به دنبال هواپیما در حرکت‌اند و تکان دهنده‌تر این که سه نفر به چرخ‌ها آویزان‌اند.

  بحث این نیست که کی مقصر است و نباید وارد باند یا آویزان می‌شدند. معلوم است که این کار اگر ابلهانه نباشد بی‌احتیاطی محض است. اما نگاه افغان‌های بی‌نوا به هواپیما مثل توفان‌زده‌ها به کشتی نوح بود و می‌خواستند سوار شوند تا از توفان طالبان در امان بمانند و هر چه طالب‌ها گفتند توفانی در کار نیست یا فعلا و عجالتا نیست نشنیدند و باور نکردند.

  بارها خوانده و شنیده‌ایم که فردی برای دریافت مطالبه یا استمداد غیر مادی مقابل خودروی صاحب کار یا همسر یا شریک، دراز به دراز خوابیده و مثلا گفته باید از روی جنازۀ من بگذری. آیا شخص چنین کرده و او را زیر گرفته و رفته یا ابتدا او را از سر راه برداشته است؟

   رانندۀ عادی خودرو و نه خلبان هم زیر خودرو و لای چرخ‌ها را می‌بیند تا گربه‌ای نباشد. نویسندۀ این سطور در فصل زمستان داخل موتور را هم کنترل می‌کند چون امکان دارد بچه گربه به گرمای موتور پناه برده باشد.  آن وقت خلبان بی‌وجدان، بی‌توجه به افعان‌های آویزان پرواز می‌کند؟

  لعنت به تو مرد! در رانندگی با خودرو مراقبی سگی را زیر نگیری یا در برخی شهرها با آهو برخورد نکنی و در کابل اما انگار نه انگار که آدم آویزان است؟

  نیمای بزرگ ما سروده بود «آی آدم‌ها که در ساحل نشسته شاد و خندان‌اید، یک نفر در آب دارد می‌سپارد جان» و نمی دانست روزی می‌رسد که یک نفر نه دو یا سه نفر هم زبان من و شما و او و هم زبان هم نه آدم، روی بال هواپیما دارد بال‌بال می‌زند و به پایین سقوط می‌کند.

  حرکت از کنار حضور مردمان مضطرب را حالا این گونه توجیه می‌کنیم که می‌دانسته از هیبت هواپیمای غول آسا می‌ترسند و می‌پراکَنَند. آن دو یا سه نفر را چه؟ ندید؟ اصلا شاید انتحاری بودند و بمب به خود بسته بودند!

  این ویدیو وحشت‌ناک است و صدای خرد شدن و له شدن آدم‌ها در سقوط از آن ارتفاع را نمی‌بینیم اما می‌توان تصور کرد. با این همه زیباترین واکنش را «مایک فلوگن ناک» با طرح «ترک کابل» نشان داد: بالگردی که در غروب و افول خورشید ارتفاع می‌گیرد و بایدن به آن آویزان است و ترامپ، اوباما، بوش و کلینتون از آن افتاده‌اند.

  هر چند می‌توانست تخفیف دهد و کلینتون را کنار بگذارد چون بوش بود که به افغانستان حمله کرد اما کلیت نگاه سرمایه‌داری را هدف قرار داده است.

  برای آمریکا دو چیز مهم است: اتباع آمریکایی و منافع اقتصادی و وقتی طالبان تضمین داد کاری به آمریکایی‌ها و منافع آنها ندارد رفتند و انگار نه انگار که با وعدۀ ایجاد دموکراسی آمده بودند و حالا آقای بایدن می پرسد: ما برای ملت سازی به افغانستان نرفتیم. برای مقابله با تروریست‌ها و در دفاع از خودمان رفته بودیم. چند نسل آمریکایی باید بروند تا آنان با هم نجنگند وقتی خودشان اراده ای ندارند؟ ابزار را می‌توان داد اما اراده را نه.

  همان گونه که رییس جمهوری ایالات متحده تصریح می‌کند اگر آمریکا به افغانستان یورش برد و طالبان را برانداخت به خاطر القاعده بود. طالبان به اضافۀ القاعده محور شرارت است و طالبان منهای القاعده نه.

  قرار نیست آمریکا تا ابد زیر بال دیگران را بگیرد اما اگر نمی‌گیرد چرا وعده می‌دهد و امیدوار می‌کند و بعد رها می‌کند و اگر رها می‌کند چرا این گونه؟

  آمریکایی‌ها مدل دموکراسی خود را که ریاستی است و نسبتی با سنت های افغانستان نداشت و سبک زندگی خودشان را که جز اقلیتی نپذیرفتند تحمیل یا تبلیغ کردند و حالا جماعتی را معلق بین زمین و آسمان رها کرده و رفته‌اند. از این رو افغان‌های آویزان تمثیلی از وضعیت امروز افغانستان‌اند.

  نه هیچ تصویری از آن سقوط گویا‌تر است و نه هیچ پاسخی از این طرح دقیق‌تر.

  آن هواپیما نماد آن است که آمریکایی‌ها را با خود بردند و افغان های آویزان را پرتاب کردند و این بالگرد نماد این که در نگاه         ناظران رهبران آمریکا هم سقوط کرده‌اند

نمی‌گویم کل ملت را بار هواپیما می‌کرد و به آمریکا می‌برد که حالا حالا هم باید می‌برد و تمامی نداشت! می‌گویم اول آن دو نگون‌بخت را جدا می‌کردی و بعد می‌رفتی