نقش ژنتیک در چاقی/ آیا چاقی به فرزند منتقل میشود؟

چاقی به صورت وراثتی منتقل می‌شود، اما نه با ژن‌های یک نسل. بلکه دلیل چاق شدن فرزند افراد چاق، انتقال ژن نیست، بلکه انتقال سبک زندگی و لایف استایل است.

 

ژن‌ها بر تمامی جوانب زندگی انسان از جمله فیزیک بدنی، رشد و توسعه و تطبیق با محیط اطراف اثرگذارند و چاقی نیز از این قضیه مستثنا نیست. اگرچه پیشرفت علم باعث شناخت بهتر ژن‌ها شده، اما هنوز هم بسیاری از ژن‌هایی که بر چاقی اثرگذارند، ناشناخته مانده‌اند. به نقل از دانشگاه هاروارد، بخش عمده‌ای از این ژن‌ها در تعامل با دنیای بیرونی شکل گرفته و فعال/غیر فعال می‌شوند. بنابراین، فقط ژن‌ها نمی‌توانند سرنوشت انسان را دستخوش تغییر کرده و باعث چاقی یا لاغری شوند.

در تحقیقی که در سال 2014 میلادی انجام گرفت، مشخص شد که مصرف غذاهایی سرخ شده اثر چشمگیری بر فعال کردن ژن‌های غیر فعال چاقی دارد. مطالعات بر روی عوامل چاقی از چند دهه‌ی قبل شروع شده و با تکامل علم‌هایی چون بیولوژی مولکولی و موفقیت پروژه‌هایی همچون پروژه ژنوم انسان، سرعت شناسایی عوامل ایجاد چاقی، تسریع شده است.

 

این تحقیقات نشان دادند که چاقی، فراتر از اثرگذاری یک ژن خاص بوده و در حقیقت چندده و حتی چند صد ژن در ایجاد چاقی، اثرگذارند. محققان بر این باور هستند که فاکتورهای ژنتیک، تاثیر اندکی در ریسک ابتلا به چاقی داشته و آنچه که باعث چاقی یا لاغری افراد می‌شود، در حقیقت برگرفته از سبک زندگی و فعالیت‌های روزمره افراد است. بنابراین، اثر محیط و سبک زندگی (لایف استایل) بسیار پررنگتر از ژنتیک است.

یکی از مدل‌های چاقی که بسیار نادر است (و احتمالا چاقی شما یا اطرافیانتان به دلیل آن نیست!) ناشی از فعال شدن و در حقیت جهش یک نوع مونوژنیک است. این ژن که نقش پررنگی در کنترل اشتها، میزان غذای مصرفی و سوزاندن انرژی دارد، در صورت فعال شدن می‌تواند به سرعت باعث چاق شدن افراد گردد. اما آنچه که اغلب باعث چاق شدن می‌شود، فعالیت این ژن نیست.

همانطور که گفتیم، ژن‌ها نمی‌توانند تقدیر و سرنوشت افراد را تعیین کنند. با توجه به رشد روز افزون چاقی در سرتاسر جهان، محققان مخالف آن هستند که تغییرات ژنتیکی یا جهش، باعث این حجم از چاقی در سرتاسر جهان شده باشد. چرا که تغییر ژنتیکی در طول چندین نسل اتفاق افتاده و نمی‌تواند به این سرعت، جهانگیر شود. پس سوال اینجاست که با وجود ثابت ماندن ژن‌ها، چه چیزی باعث شده که در طول چند دهه گذشته، نرخ چاقی تا این حد افزایش یابد؟

 

تنها پاسخ صحیح به این سوال، محیط پیرامونی است. محیط فیزیکی، اجتماعی، اقتصادی و ... باعث شده تا افراد کنترلی بر روی میزان غذای مصرفی و تنوع آن نداشته و به سادگی بیشتر از نیاز روزمره خود، غذا و انرژی دریافت کنند. به همین جهت نیز رشد چاقی تا این اندازه در سرتاسر جهان افزایش یافته است.

چاقی به صورت وراثتی منتقل می‌شود، اما نه با ژن‌های یک نسل. بلکه دلیل چاق شدن فرزند افراد چاق، انتقال ژن نیست، بلکه انتقال سبک زندگی و لایف استایل است. فرزندان ما همان سبک زندگی را دنبال می‌کنند که ما دنبال می‌کنیم. محیط پیرامونی که پیشتر ژن‌های چاقی را در والدین فعال کرده بود، در فرزندان نیز فعال می‌کند.

امروزه چاقی و لاغری، جنبه‌ی زیبایی و ظاهری نداشته، بلکه تبدیل به یکی از موارد مهم سلامتی شده است. برای جلوگیری از چاقی فرزندان، ابتدا باید خودمان را اصلاح کنیم. اصلاح تغذیه، اصلاح فعالیت‌های روزانه، کنار گذاشتن کم تحرکی و تنبلی، کنترل غذاهای پر چرب، محدود کردن مصرف غذاهای غیر خانگی و ... هم باعث لاغری سریع خودمان می‌شود و هم باعث تغییر سبک زندگی فرزندانمان.

 

بسیاری از افراد به دنبال روش‌های سریع لاغری هستند، مثلا لاغری در سه روز، لاغری پانزده کیلویی در یک ماه و ... بگذارید با خودمان صادق باشیم. ما بیشتر از لاغری، به تناسب اندام نیاز داریم و تناسب اندام چیزی نیست که به سرعت و یا به سادگی بدست آید. بلکه رسیدن به هیکل ایده‌آل، نیازمند اراده‌ی جدی و تغییر در سبک زندگی است.

 

پس ابتدا باید به فکر تغییر سبک زندگی باشیم:

 

چه بخوریم/ نخوریم

چه بنوشیم/ ننوشیم

چه فعالیت انجام دهیم

چگونه فعالیت‌ها را انجام دهیم

چه ساعاتی غذا بخوریم

چه غذاهایی را در چه ساعاتی از روز مصرف کنیم

چگونه بخوابیم، راه برویم، رانندگی کنیم و ...

 

اصلاح موارد فوق نیاز به دانش و مشورت متخصصان دارد. در کنار این دانش‌ها و اصلاحات اساسی در ساختار زندگی، پیروی از یک رژیم لاغری سریع و موثر نیز سرعت رسیدن به تناسب اندام را دو چندان می‌کند. رژیم‌های غذایی متعددی برای رسیدن به تناسب اندام معرفی شده‌اند که در میان آن‌ها، چند روش عملکرد بهتری داشته‌اند:

 

پالئو

کم چربی

کم کربو

زون

آتکینز

وگان

دوکان

 

فارغ از اینکه کدام یک از رژیم‌ها را برای دوری از چاقی انتخاب کنید، مهمتر این است که با اصلاح سبک زندگی خودمان، تناسب اندام خود و اعضای خانواده و خصوصا کودکان را تضمین کنیم. کودکان در سنین کمتر از 10 سالگی، تمام اقدامات را از خانواده تقلید می‌کنند. اگر والدین به غذاهای پرچرب علاقه داشته باشند، علاقه به غذاهای مضر در کودکان نهادینه می‌شود. بنابراین، اگر می‌خواهید ژن‌های خفته‌ی چاقی بیدار نشوند، کافی است که سبک زندگی روزمره خود را تغییر دهید.