یک برنامه ساز تلویزیون درباره اینکه چرا اغلب ویژه برنامه‌های افطار رمضان مدت هاست پرداختی قصه گویانه پیش گرفته‌اند، می گوید: ۱۰ سال است سلیقه مخاطب را به آنجا رسانده ایم که لحظه افطار قصه بشنود؛ طبیعی است با این دگرگونی ذائقه که در طول یک دهه توسط مسوولان رسانه اتفاق افتاده است، همه شبکه ها در این لحظه به سمت قصه گویی بروند.
پیام ابراهیم پور که بیش از ۲۵ سال است در تلویزیون برنامه سازی در ساختارهای مختلف اعم از ویژه برنامه رمضانی را تجربه کرده است، این روزها هم برنامه مذهبی «مدار زندگی» را با محوریت راه های رسیدن به به روی آنتن می برد.
این تهیه کننده و کارگردان که به فضای تلویزیون آشناست، در گفت و گویی با ایسنا شرکت کرد و در پاسخ به نقدی بر ویژه برنامه های رمضانی، مبنی بر اینکه چرا پس از گذشت چندین سال ماه عسل های تلویزیون تمامی ندارد؟ توضیحاتی را مطرح کرد.
سالیان سال ذائقه مخاطب «شب های برره» بود
ابراهیم پور در پاسخ به پرسشی درباره ی اینکه چرا در اغلب ویژه برنامه‌های افطار با گفت وگوهایی مواجه می شویم که با ساختاری کاملا مشابه، با حضور یک یا چند مهمان ضبط می شوند؟ اظهار کرد: ما سالیان سال «شب های برره» و اغلب آثار مهران مدیری را در تلویزیون دیدیم. سریال های نود قسمتی طنازانه. پس از مدتی آمدیم و اینها را کات کردیم و نسبت به محتوای آن گارد گرفتیم. ۱۰ سال سلیقه مخاطب را تغییر دادیم و بعد آن را متوقف کردیم. چه اتفاقی افتاد؟ سلیقه های مخاطب روی شانه های تخم مرغ رفت و در سوپرمارکت ها تبدیل به «قهوه تلخ» شد. ۱۰ سال هم من و امثال احسان علیخانی با «ماه عسل»، قصه گویی را رواج دادیم؛ یعنی سلیقه مخاطب را به آنجا رساندیم که لحظه افطار قصه بشنود. بنابراین اینگونه نیست که یک شبه ذائقه مخاطب تغییر پیدا کند. ذائقه مخاطب ماه رمضانی ما تبدیل به افطاری شد و افطاری ما هم از صدقه سر «ماه عسل»، قصه گویی شد.
اکسیر احسان علیخانی آنقدر قوی بود که همه را با هم برد!
این تهیه کننده و کارگردان در ارتباط با تغییر ساختار برنامه های رمضانی از حالت قصه گویی به ساختار جدید، یادآور شد: من در این ۲۵ سالی که در تلویزیون کار کردم، تلاش خودم را کردم. ۲۰ سال از این ۲۵ سال را برنامه رمضانی ساخته ام. چه آن زمانی که در «جشن رمضان» بودم که استیج بود، چه زمانی که «شب های روشن» را به مدت چهار سال به راه انداختم که در پشت بام بود و مثال هم زده بودم که این برنامه چیزی شبیه به «میهمان مامان» داریوش مهرجویی است، چه برنامه «من تو او» که در یک باغچه بود، چه بعدا که آلاچیقی به نام «ماه نشان» طراحی کردم، چه اینکه به بهانه ی سیل و زلزله فرم و ساختار مستندگونه را انتخاب کردم و چه سال گذشته که به عنوان کارگردان در برنامه «مثل ماه» حضور داشتم.
می خواهم بگویم به نوبه خودم تلاش کردم، سلیقه مخاطب را تغییر بدهم ولی چه کنیم که اکسیر آقای علیخانی آنقدر قوی بوده است که همه را با هم برد. جادوی اجرای «ماه عسل» ایشان انقدر قوی بوده است که اگر فکر کنید این برنامه با اجرای ایشان از ذهن مردم می رود و ذائقه مردم تغییر می کند، سخت در اشتباهید. طبیعی است با این دگرگونی ذائقه که در طول یک دهه توسط مسئولان رسانه اتفاق افتاده است، همه شبکه ها لحظه افطار به سمت قصه گویی بروند.
طعم گس برنامه های علیخانی و فردوسی پور زیر زبان مخاطب مانده است
ابراهیم پور با اعتقاد بر اینکه در ساختار، یا اسیر سلیقه شخصی مدیران هستیم یا ذائقه که هر دو مبتنی بر مخاطب است، گفت: مدیر رسانه می داند که مخاطبش چه می خواهد، اگر نداند که مدیر رسانه نیست. اگر برنامه مبتنی بر مخاطب باشد، هم طعم خوش گس دوست داشتنی و ترش و شیرین «ماه عسل» را دارد و هم برنامه عادل فردوسی پور. در قبال برنامه های رمضان، آنچه که آشکار است فقط فضا را تغییر دادند، وگرنه فرم همان است و فقط مجری تغییر کرده است. اما در ارتباط با برنامه ی عادل فردوسی پور، جایگزنی هم برایش پیدا نشد.
نمایش خانگی ذائقه تلویزیون و مدیرانش را تغییر خواهد داد
این برنامه ساز در پاسخ به اینکه آیا ۱۰ سال قصه گویی برای مخاطب کافی نیست؟ اظهار کرد: من امیدم به شبکه های مجازی و نمایش خانگی است که بیایند و فضا را تغییر دهند. سال گذشته «باغ رمضان» در پارک آب و آتش توسط آقای زائری تجربه بسیار موفقی بود و مخاطب خود را هر شب پیدا کرده بود و یا اینکه در ایام شهادت حضرت فاطمه زهرا(س) یک برنامه در شبکه نمایش خانگی توسط حامد جوادزاده با رویکرد متفاوت دیدیم.
به نظرم این ذائقه و سلیقه تلویزیون و مدیرانش توسط فضای مجازی و شبکه نمایش خانگی تغییر داده خواهد شد. چه بخواهند و چه نخواهند بالاجبار این اتفاق خواهد افتاد. در حال حاضر فضای مجازی و شبکه نمایش خانگی در بسیاری از موارد ساختارشکنی کرده است و اطمینان دارم این ساختارشکنی هم از همین برنامه ها شروع خواهد شد.
تهیه کننده و کارگردان برنامه های رمضان معتقد است: وقتی به دین قالب منبری و سنتی بدهیم و آن را وارد مقوله اجتماعی و کاربردی نکنیم، این اتفاق می افتد که فکر می کنیم باید یکسری برنامه هایی به فراخور حال مخاطب در این ایام تولید کنیم. فضای مجازی می تواند دین را تبدیل به مقوله اجتماعی و کاربردی کند. برخی فکر می کنند از طریق قصه گویی می توانند به سبک زندگی برسند. در حالی که هر کسی ساحت و مساحت زندگی خودش را دارد تا وقتی مساحت ها متفاوت است، نمی توانیم در قبال الگوها همذات پنداری داشته باشیم و یا بعید می دانم در کمتر از یک ساعت بتوان شخصی را با گفتن قصه زندگی اش تبدیل به قهرمان کرد. شاید در قالب هایی چون مستند بهتر بتوان حس همذات پنداری ایجاد کرد.
فضای مجازی مخاطب را قلقلک می دهد اما ...
پیام ابراهیم پور در پایان با بیان اینکه امروز ذائقه مخاطب دچار سردرگمی شده است، افزود: امروز دیگر مثل سالهای گذشته نیست که مخاطب بنشیند و منتظر لحظات افطار باشد. مخاطب یک گوشی به دست دارد و با زبان روزه در فضای مجازی ویراژ می دهد.
کلیپ های مذهبی افرادی چون دکتر عالی، رفیعی، دانشمند و ... در فضای مجازی بیداد می کند. وقتی این کلیپ ها را در فضای مجازی می بینی، غصه می خوری و می گویی چرا همین ها در تلویزیون ساخته نمی شود؟ فضای مجازی و شبکه نمایش خانگی مخاطب را قلقلک می دهد و ذائقه مخاطب را تغییر می دهد. مخاطب دستخوش احساسات می شود اما این تغییر احساسات به دلیل کوتاه مدت بودن، مانا نیست. از طرفی فضای مجازی و نمایش خانگی مخاطب عام ندارد؛ چرا که هر کسی در گوشی شخصی خود آنها را دنبال می کند.
اما تلویزیون زمانی از راه می رسد که فضای مجازی و نمایش خانگی به خاطر ویژگی های کپسولی بودن، موجز بودن و فراگیر بودن و کشکول بودن، خیلی جلوتر از آن قرار گرفته است. البته فضای مجازی و شبکه نمایش خانگی با این ویژگی فقط بازی را به هم می زند و تاثیری در ذائقه مخاطب ایجاد و سپس آن رها می کند. اما به هر حال طوری می شود که مخاطب آن چیزی که تلویزیون دارد، را نمی خواهد و این سردرگمی همچنان بیداد می کند.
این تهیه کننده و کارگردان همچنین افزود: یک مخاطب سنتی داریم که فقط لحظات آخر نیاز به آرامش، دعا و مناجات دارد که ای کاش یاد بگیریم برای آن هم فکر خوب و تلاش زیادی کنیم و آن هم نیاز به برنامه سازانی دارد که به لحاظ محتوا و ساختار زبده ترین باشند.