فوریه سال جاری میلادی بود که آژانس فضایی ناسا تصاویر جدیدی از سیاره سرخ مریخ در وبسایت خود منتشر کرد. این تصاویر منظره ای خشک با خاکی نارنجی – قهوه ای را نشان می داد که تپه های سنگی و ناهمواری در آن به چشم می خورد.
اما چیز بسیار آشنایی در مورد این تصاویر وجود داشت. شاید علتش شباهت زیاد این تصاویر به مکانی بر روی سیاره ی خودمان زمین باشد – بیابان دورافتاده ای به نام آتاکاما در کشور شیلی که ناسا خود زمان و هزینه ی زیادی صرف اکتشاف در آنجا کرده است.
برایان گلس، از دست اندرکاران پروژه ی تحقیقاتی که در آن از بیابان آتاکاما برای سنجش ابزارها و تکنیک های مورد استفاده در مأموریت های آینده ی ناسا به مریخ استفاده شده می گوید برخی قسمت های این بیابان تنها هر ۲۰ سال تا حتی ۱۰۰ سال رنگ باران را به خود می بینند.
خالی از حیات و غیر قابل سکونت بودن بیابان آتاکاما که آن را بسیار به مریخ شبیه ساخته است، ناسا را برآن داشت تا از این مکان برای آزمایش مریخ نوردهای خود استفاده کند، کاری که از سال ۱۹۹۷ به طور مرتب در حال انجام است. برایان گلس می گوید: «چون اگر نتوانیم این کار را در یکی از بی حیات ترین مکان های روی زمین انجام دهیم، حق نداریم آن را به مریخ ببریم.»
آتاکاما یک نوار بیابانی باریک به طول ۱،۶۰۹ کیلومتر در کشور شیلی است. گلس می گوید برای اینکه متوجه شوید برخی قسمت های این بیایان تا چه حد خالی از حیات هستند باید بدانید که در بعضی نواحی دورافتاده ی آمریکا موجودات زنده ی میکروسکوپی، حشره، بوته، کاکتوس و عقرب به چشم می خورد و به طور کلی اکوسیستمی وجود دارد. اما در بیابان آتاکاما اگر دست خود را با یک سنگ ببرید اصلاً نباید نگران عفونت کردنش باشید چون هیچ عامل بیماری زایی در این مکان وجود ندارد.
بیابان آتاکاما همچون مریخ پستی بلندی های زیادی دارد، از زمین های هموار و شوره زارها گرفته تا آتشفشان های مرتفع که یکی از آن ها فعال ترین آتشفشان روی کره زمین است. این بیابان یکی از تاریک ترین آسمان های زمین را هم دارد.
وقتی دانشمندان بیابان آتاکاما را خشک ترین نقطه ی خارج از قطب زمین خواندند، منظور آن ها قسمت هایی از این بیابان مانند منطقه ی یانگی بود. ناسا عمده ی پژوهش های خود را در این منطقه انجام می دهد.
یانگی دره ای طویل است که در دو طرف آن تپه هایی قرار دارد که بر اثر وزش باد دچار فرسایش شده اند. این منطقه بسیار لم یزرع است و هیچ نشانه ای از حیات در آن وجود ندارد.
گرچه یانگی را مدت ها خشک ترین قسمت آتاکاما می دانستند، اما پژوهش های اخیر نشان می دهد این عنوان احتمالاً به منطقه ی دیگری از این بیابان به نام ماریا النا ساوث تعلق دارد.
سیاره مریخ مرتفع ترین آتشفشان منظومه شمسی یعنی کوه المپوس را در خود جای داده است و آتاکاما نیز بلندترین آتشفشان کره زمین را دارد، کوهی خاکستری – قهوه ای که ارتفاع آن به ۶/۸ کیلومتر بالاتر از سطح دریا می رسد.
دریاچه آتشفشانی دائمی آن را مرتفع ترین پهنه ی آبی در تمام دنیا می دانند.
یکی دیگر از شگفتی های آتاکاما منطقه ای از آن به نام ال تاتیو است که ۸۰ آبشفشان جوشان را در خود جای داده است.
عمده ی قسمت های آتاکاما شاید به اندازه ی سیاره مریخ خالی از حیات باشد، اما در این بیابان شوره زارهایی وجود دارد که آب های پرنمک آن ها موجودات زنده ی زیادی از جمله فلامینگوها را به دور خود جمع می کند.
در این منطقه گونه ی کمیابی از فلامنیگوها به نام فلامینگوی آنده ای و همینطور صورتی ترین گونه ی فلامینگو به نام فلامینگوی شیلیایی وجود دارد.
شوره زارهای آتاکاما به دریاچه های چند رنگ شان هم مشهورند.
برخی دانشمندان معتقدند اگر می خواهیم نشانه های حیات در سیاره مریخ را پیدا کنیم، این نشانه ها در دریاچه های نمک کوچک آن خواهند بود.
بیابان آتاکاما نه تنها محلی برای انجام آزمایشات ناسا است، بلکه برخی از پیشرفته ترین رصدهای نجومی دنیا در آن صورت می گیرد.
شمال شیلی نزدیک به ۷۰ درصد زیرساخت های جهانی برای اخترشناسی زمینی را در خود جای داده است. بزرگ ترین پروژه های دهه ی ۲۰۲۰ – از جمله تلسکوپ غول پیکر مگالن و تلسکوپ فوق بزرگ – همگی طی سال های آتی بر روی تپه های بیابانی این منطقه اجرا خواهند شد.
دره ی الکی در بیابان آتاکاما تبدیل به قطبی نه تنها برای دانشمندان بلکه برای منجمان آماتور نیز شده است.
در این منطقه چندین رصدخانه و مرکز ستاره شناسی وجود دارد که میزبان گردشگران نیز هستند.
دره ی الکی در سال ۲۰۱۵ اولین آسمان تاریک حفاظت شده بین المللی دنیا نام گرفت. این امر به ساخت اقامتگاه هایی با سقف های شفاف در این منطقه منجر شد که امکان خوابی راحت برای گردشگران در زیر آسمان پرستاره ی آتاکاما را فراهم می کنند.
منبع: روزیاتو