در حالی به ایام نوروز و تعطیلات آن نزدیک می‌شویم که روزهای پیش رو برای ما ایرانیان مهم، خاطره‌ساز از دیدوبازدیدها و دورهمی‌های خانوادگی است. البته با توجه به هوای دلپذیر و معتدل بهاریِ اقصی‌نقاط کشور، مسافرت در این روزها، برنامه بسیاری از شهروندان است اما از یک سال پیش کرونا همه این آداب و رسوم، تفریح‌ها و مسافرت‌ها را تحت تاثیر خود قرار داده است؛ تا جایی که دیگر از دیدوبازدیدها و دورهمی‌ها خبری نیست و مسئولان مدام به مردم هشدار می‌دهند و از خطرهای مسافرت رفتن می‌گویند.
به گزارش ایرناپلاس، چند هفته پیش بود که وزیر بهداشت در مراسم آغاز گام چهارم طرح بسیج ملی شهید سلیمانی در وزارت بهداشت گفت: «تقاضا کرده بودیم امسال سفر را منتفی کنیم و از مردم تقاضا می‌کنیم کمک و همراهی کنند، گر چه مردم در این روزهای سخت در آپارتمان خسته شده‌اند. از عدم دیدوبازدید یک قوم عاطفی که همواره باهم مهمانی و دورهمی‌های دلگرم کننده داشته‌اند و خرید را کنار گذاشته‌اند و دیدن بزرگتر را کنار گذاشته است، ممنونیم».
سعید نمکی همچنین گفته بود: «التماس می‌کنیم حتی اگر همه دروازه‌ها باز شد به سفر نروید. نگذارید خوزستان‌های دیگر ایجاد شود، التماس می‌کنم تماس‌ها از منطقه آلوده به مناطق دیگر را قطع کنید مگر موارد خیلی ضروری با تست‌های قبلی مطمئن.»
با همه این تفاسیر این پرسش مطرح می‌شود که چرا با وجود میرگ‌ومیرهای ناشی از ویروس کرونا اما هنوز عده‌ای به آن و رعایت پروتکل‌های بهداشتی بی‌توجه‌اند؟ با توجه به هشدارهای مسئولان و پزشکان چرا هنوز در کوچه و بازار افرادی بدون ماسک به چشم می‌خورند؟ اصلا چگونه می‌توان مردم را متقاعد کرد که مسافرت و دورهمی‌های خانوادگی بسیار خطرناک است؟
این پرسش‌ها را با دکتر علی احمدی عضو هیات علمی دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی در میان گذاشتیم.
نبود چشم‌اندازی برای آینده؛ دلیل بی‌توجهی به هشدارها
احمدی درباره چرایی بی‌توجهی برخی از مردم به هشدارها و حتی تدارک دیدن عده‌ای برای مسافرت رفتن در تعطیلات نوروز، به خبرنگار ایرناپلاس گفت: در حال حاضر با وضعیتی به نام خستگیِ دنیاگیر مواجه‌ایم و کشور ما تنها جایی نیست که با این مساله مهم و جدی مواجه است. یک از دلایل توجه نکردن مردم به هشدارها و گفته‌های مسئولان و پزشکان این است که آنها دیگر تحمل محدودیت‌های بیشتر را ندارند و نمی‌دانند در آینده چه اتفاقی خواهد افتاد.
به گفته او، نبود چشم‌اندازی برای آینده، مردم را بیشتر نگران می‌کند و باعث می‌شود با خود بگویند که فردا معلوم نیست چه اتفاقی می‌افتد و اصلا ممکن است کرونا سال آینده یا چند سال دیگر ادامه داشته باشد، پس بهتر است برنامه سفر خود را داشته باشیم. دلیل این مساله به این برمی‌گردد که اصلا شفاف نیست در آینده چه اتفاقی می‌افتد. مثلا مشخص نیست مردم چه زمانی واکسینه می‌شوند و واکسینه‌کردن چه زمان به پایان می‌رسد. اگر زمان واکسن‌زدن مشخص بود و مثلا به مردم می‌گفتند که قرار است ۶ ماه دیگر واکسن بزنند و همه چیز به پایان برسد، شاید مردم بیشتر همکاری می‌کردند.
این استاد دانشگاه اضافه کرد: تا پیش از اینکه خبری از واکسن به میان نیامده بود، همه فکر می‌کردند واکسن ساخته می‌شود و این دوران ملال‌آور کرونا به پایان خواهد رسید اما به یکباره دیدیم در استان‌هایی همچون خوزستان و... آمار زیاد شده است و فعلا درگیر این ویروس هستیم.
با توجه به اینکه مردم سال گذشته به سفر نرفتند و فکر می‌کردند که امسال کرونا کمتر می‌شود اما این اتفاق رخ نداد، برای سفر تدارک می‌بینند. البته این صحبت‌ها به این معنا نیست که حق دارند چنین کاری بکنند.
ارتباط با افکار عمومی
وی درباره چگونگی متقاعد کردن مردم برای نرفتن به سفرهای نوروزی و خطرهای این ویروس، گفت: قانع کردن افکار عمومی چند مولفه دارد. یعنی فقط گفتن اینکه مردم نباید سفر بروند، نمی‌شود آنها را قانع کرد.
دیده شده برخی از مسئولان التماس می‌کنند که مردم به مسافرت نروند. این التماس کردن‌ها روش مناسبی نیست. باید بتوانیم با افکار عمومی ارتباط برقرار کنیم. البته این ارتباط یک‌روزه به دست نمی‌آید و نمی‌شود تنها در یک روز به این اتفاق برسیم. پیش‌زمینه می‌خواهد.
شاید پیشنهاد تندی باشد اما به اعتقاد من باید محدودیت‌ها را سخت‌تر گرفت. با توجه به اینکه این ویروس به راحتی انتشار پیدا می‌کند، نباید بگویم آنهایی که در شهرهای زرد و نارنجی هستند می‌توانند به مسافرت بروند و تنها ممنوعیت برای شهرهای قرمز وجود دارد. چون وقتی مردم در شهرهای زرد و نارنجی به سفر بروند، ممکن است همین شهرها هم تبدیل به قرمز شوند.
اهمیت اقتدار در اجرای محدودیت‌ها
احمدی با تاکید بر اینکه باید محدودیت‌ها را با اقتدار اجرا کنیم، افزود: با وجود اعمال محدودیت‌های شبانه، دیده شده برخی همچنان به خیابان می‌آیند و حتی جریمه شدن برای آنها عادی شده و دیگر محدودیتی محسوب نمی‌شود.
شاید این پیشنهاد سختگیرانه باشد اما به اعتقاد من باید جریمه را افزایش دهند. اگر مردم تلاش دولت در کنترل این بیماری و نتیجه کار را ببینند، همراهی می‌کنند. بنابراین اشکالی ندارد که برخی جاها رفتارهای سلبی کرد. چون برای کل کشور، نتیجه و هدف آن رفتارها مهم است.
البته غالب مردم به رعایت این محدودیت‌ها پایبندند و مسافرت هم نمی‌روند. اما بخشی از مردم کلا رفتارهای غیرمسئولانه دارند و رعایت نمی‌کنند. آنها قشری از جامعه هستند که همیشه حضور دارند. این عده ممکن است بخواهند به مسافرت بروند در این صورت باید با یک رویکرد اقناعی متقاعدشان کرد که مدت زمان دیگری تحمل کنند. اما باید مشخص شود که چه مدت زمانی طول می‌کشد.
مضرات پیام‌های متناقض و متضاد مسئولان به مردم
این استاد دانشگاه ادامه داد: در کشور در مواجه با افکار عمومی چندپارگی وجود دارد. به این معنی که گاهی اوقات یک مسئولی چیزی می‌گوید و مسئول دیگر، ممکن است عکس آن را بگوید.
وقتی در بخش‌های مختلف دولت و حتی برخی از بخش‌های حاکمیت پیام‌های متناقض و متضادی را به مردم می‌دهند، باعث می‌شود اعتبارِ پیام‌ها پایین بیاید.
بحران‌های گوناگون در دنیا نشان داده این پیام‌های متناقض در مورد کرونا، واکسن یا مسائل دیگر، اعتبار پیام را نزد افکار عمومی پایین می‌آورد و باعث می‌شود مردم و افکار عمومی با ناامیدی و سرخوردگی مواجه شوند.
بین نهادهای مختلف باید هماهنگی وجود داشته باشد. یعنی پیام متناقض ندهند. نگاه سیاسی هم در این موارد به افکار عمومی لطمه وارد می‌کند.
لزوم اطلاع‌رسانی شفاف، دقیق و اعتمادآفرین
اما این بی‌توجهی‌ها از کدام عواملی چون فقر فرهنگی، ضعف مدیریتی یا بی‌اعتمادی مردم به رسانه‌ها و گفته‌های مسئولان نشات می‌گیرد؟
احمدی دراین زمینه گفت: تربیت افراد را باید از آموزش و پرورش شروع می‌کردیم. اگر مردم به این باورپذیری برسند که پروتکل‌ها و محدویت‌ها اجرا می‌شود و کسی هم در رعایت کردن آنها مستثنی نیست و همه رعایت می‌کنند؛ این اتفاق کمک می‌کند همه مردم و افکار عمومی به هشدارها توجه کنند.
نگرانی من برای روز سیزده بدر است که اصلا مشخص نیست چه اتفاقی بیفتد. وقتی اطلاع‌رسانی شفاف، دقیق و اعتمادآفرین و البته اجماع‌ساز وجود داشته باشد، به افکار عمومی و هماهنگی و بسیج شدن مردم برای عبور از این بحران کمک بسیار می‌کند.
وی تاکید کرد: در حال حاضر باید هشدارهایمان را درباره خطر عادی‌سازی و معمول‌انگاری بیماری کرونا ادامه دهیم. باید این هشدار را به مردم داد که احتمال خیز چهارم کرونا بعد از تعطیلات و با توجه به کرونای انگلیسی وجود دارد. بنابراین وظیفه دستگاه‌هایی که با افکار عمومی مواجه‌اند، هشدار دادن به مردم است. در عین حال باید مراقب باشند که روحیه مردم حفظ شود که این نکته بسیار مهمی است.
مردم باید بدانند که مشکل واکسن چیست و چرا به مقدار کم وارد می‌شود. ظرفیت تولید واکسن در دنیا حدی دارد. مردم باید بدانند که واکسن را به مرور باید بیاورند. نکته دیگر اینکه اکنون نباید با پیام‌های متناقض در مسائل حساسیت‌برانگیزی چون حوزه اقتصاد، فضای جامعه را ناامید کرد.
کمک گرفتن از ظرفیت جوانان و سازمان‌های مردم نهاد
این استاد دانشگاه درباره نقش دیگر افراد و نهادها در تشویق مردم به رعایت پروتکل‌های بهداشتی افزود: علاوه بر رسانه‌های رسمی باید از ظرفیت جوانان در رسانه‌های غیررسمی کمک گرفت. چون جوانان در شبکه‌های اجتماعی و ... فعال هستند. بیشتر باید به مراجعه تخصصی اعتبار داد؛ یعنی همان وزارت بهداشت و پزشکانی که اعتبار دارند یا آنهایی که رهبرهای فکری جامعه هستند. این افراد می‌توانند مردم را به رعایت پروتکل‌ها تشویق کنند. همچنین می‌توان از ظرفیت پزشکان و سازمان‌های مردم نهاد که در جاهای مختلف فعالیت می‌کنند بسیار بهره گرفت.