اکبر مختاری*
با گذشت بیش از پنجاه روز از شکل گیری دولت جدید آمریکا همچنان بحث ها، پیرامون شکل گیری برجام میان ایران و آمریکا وارد کانال جدیدی نشده است.
ج.ا ایران از زمان خروج ترامپ از برجام و شکل گیری سیاست فشار حداکثری آمریکا علیه ایران سیاست مقاومت فعالانه و گاه تهاجمی را برگزید.
تغییر ادبیات رییس جمهور ایران و اشاره به اینکه اگر ایران نتواند نفت خود را صادر کند دیگر کشورها هم نخواهند توانست و بکارگیری واژه "تنگه در برابر تنگه" تغییر فاز کنشگری سیاسی ایران در منطقه را نمایان ساخت.
با تغییر دولت ترامپ و روی کارآمدن دولت بایدن دولتی که بخش مهمی از تیم سیاست خارجی آن از معماران شکل گیری برجام بودند امیدها برای احیای برجام قوت گرفت.
سرعت دادن به برنامه هسته ای طی سه ماه اخیر و خروج موقت از پروتکل الحاقی از سوی ایران با هدف اعلانی زنده سازی هرچه زودتر برجام صورت گرفت.
این درحالیست که شواهد و قرائن نشان می دهد که لحن و حتی عملکرد تیم جدید بایدن نسبت به تحولات اخیر در حوزه برجام نه تنها ملایم تر نشده بلکه سخت گیرانه تر نیز شده است.
اگرچه تغییر در مستاجران کاخ سفید بیشتر تغییرات در حوزه داخلی را دربرمیگرد اما در حوزه سیاست خارجی نیز روشهای اعلانی و اعمالی تفاوت هایی را داراست.
اگرچه هرنوع کنشگری سیاست خارجی آمریکا با هدف حفظ و افزایش منافع ملی آمریکا صورت می گیرد، لیکن وجود پیش بینی پذیری رییس جمهوری فعلی نسبت به سلف خویش تفاوت در روش ها را می طلبد.
در دولت بایدن رییس جمهور با توییت های خبرساز سیاست اعلانی خارجی خویش را بیان نمی کند بلکه متناسب با برخوردها و رویکردهای طرف مقابل و بدون هیاهو به اعمال سیاست می پردازد.
بمباران نقاطی در سوریه که نیروهای شبه نظامی نزدیک به ایران در آن ساکن بودند در برابر حملات گروه های شبه نظامی در عراق به مناطق ذی نفع آمریکا را در این راستا می توان تلقی کرد.
واقعیت موجود این است که برخی دولتهای منطقه بشدت مخالف احیای برجام هستند و از هرکوششی برای عدم احیای آن بهره خواهند برد.
مداقه در مورد سیاست اعلانی و حتی اعمالی دولت بایدن نشان از آن دارد که هرچه زمان می گذرد فضای موجود میان ایران و دولت جدید آمریکا کدرتر میشود.
واقعیت زمین بازی میان ایران و ایالات متحده نشان از آن دارد که برگشت پذیری تنش دور از انتظار نیست.
اگر تصمیم نهایی ساختار سیاسی در ایران بر احیای برجام باشد باید بیان کرد که هرچه زمان احیای برجام به تعویق افتد دشمنان برجام در منطقه و در ساخت سیاسی آمریکا قدرت بیشتری خواهند یافت و دست بالاتر را پیدا خواهند کرد.
توافقی فراتر از برجام قطعا از امتیازات بیشتر برای طرف آمریکایی و غربی و نامتوازنی بیشتری برای ایران خواهد داشت.
اگر قصد احیای برجام در حاکمیت جدیست باید روشهای متفاوتی را در برابر طرف مقابل اعمال کرد زیراکه "روشهای تکراری نتایج تکراری" می آفریند.
اگر تاکتیک عدم خروج از برجام و خروج مرحله ای از تعهدات هسته ای در دوران ترامپ فضا را حداقل در حوزه حقوقی به نفع ایران نگه داشت، حالا نیز باید تاکتیکی اتخاذ شود تا با روندهای فعلی همساز باشد.
اتخاذ تاکتیک هایی که بین سالهای 84 تا 91 اعمال و سرانجام منجر به شکل گیری برجام شد لزوما به موفقیت در زمان فعلی ختم نخواهند شد.
زمان به ضرر ایران در حرکت است.
اگر به هر دلیلی برجام احیا نشود و پرونده ایران بار دیگر به شورای امنیت رود دیگر راه حلی جز یک "توافق فراگیرتر" وجود نخواهد داشت؛ توافق جامعی که جانشین آن یا نابودی هرچه بیشتر زیرساختهای اقتصادی ایران از طریق تحریم ها خواهد بود یا حملات موضعی به مناطق مهم هسته ای ایران که آینده ای تیره و تارتر را خواهد آفرید.
* مدرس علوم سیاسی