روزنامه جام جم نوشت: «از زمان اعلام خبر فوت نخستین هموطن بر اثر ابتلا به کرونا در کشور حالا یک سال گذشته است. شیوع جهانی بیماری کووید-۱۹ در سال ۲۰۱۹ زندگی مردم را دگرگون کرد. با این حال غالبا توجه مردم دنیا طی گذشت یک سال از درگیری با این بیماری به اقدامات پزشکی و درمانی مقابله‌ای با آن معطوف شده است. این در حالی است که اقدامات انجام‌شده برای کنترل شیوع ویروس و کاهش فعالیت‌های اقتصادی تأثیرات محسوس مثبت و منفی بر محیط زیست داشته که بسیار مهم است و نباید از نگاه‌ها پنهان بماند. ما در گفت‌وگو با احمد یاری، مدرس دانشگاه و مشاور صنایع در حوزه سلامت، ایمنی و محیط زیست(HSE) اثرات مثبت و منفی زیست‌محیطی بیماری همه‌گیر کرونا را در یک‌سالی که از شیوع آن گذشته مرور کرده‌ایم.
به گفته این پژوهشگر برخی شواهد حاکی از آن است که وضعیت همه‌گیری بیماری کووید-۱۹ و شرایط متعاقب آن به طور معنی‌داری کیفیت هوا را در برخی شهرهای کره زمین بهبود بخشیده است. انتشار گازهای گلخانه‌ای به عنوان مظنون‌های اصلی تغییرات اقلیمی بر روی زمین کاهش یافته و بر اثر کاهش فعالیت‌های انسانی، آلودگی‌های صوتی و همچنین آلودگی آب با کاهش روبه‌رو بوده است. در حوزه گردشگری نیز از فشار و تمرکز بر مقاصد گردشگری کاسته شده که ممکن است به ترمیم سیستم زیست‌محیطی زمین کمک کند. اینها فهرست کرونامثبت‌ها هستند. اما این تمام ماجرا نیست و این بیماری، اثراتی منفی نیز بر محیط زیست بر جا گذاشته است که از آن جمله می‌توان به افزایش پسماندهای پزشکی، تولید، استفاده و دفع مواد ضدعفونی‌کننده، ماسک و دستکش و ... اشاره کرد و این یعنی افزایش بار پسماندهای تصفیه‌نشده که به طور مداوم محیط زیست را به خطر می‌اندازد.
کرونا مثبت‌ها
کاهش آلودگی هوا: تعطیلی‌ها و اعمال محدودیت بر کارکرد و فعالیت صنایع، شرکت‌ها و همچنین حمل‌ونقل اثر قابل توجهی را بر تولید و انتشار گازهای گلخانه‌ای به عنوان عامل اصلی بروز تغییرات اقلیمی در جهان داشته است. مهندس یاری ضمن اشاره به این نکته می‌افزاید: اقدامات انجام‌شده در سطح جهان برای مهار انتشار ویروس کرونا تأثیر چشمگیری بر بخش هواپیمایی داشته است. بسیاری از کشورها ورود و خروج مسافران بین‌المللی را محدود کرده‌اند. از این رو به دلیل کاهش میزان مسافران و وجود محدودیت‌ها، برخی پروازهای بین‌المللی و حتی داخلی از سوی شرکت‌های هواپیمایی تجاری لغو می‌شوند که خود عاملی در کاهش انتشار دی‌اکسیدکربن حاصل از این نوع سفر است.
کاهش آلودگی آب‌ها: در طول دوره قرنطینه و با کاهش فعالیت‌ها، عمده‌ترین منابع آلودگی صنعتی کاهش‌یافته یا به طور کامل متوقف شده‌اند که این موضوع به کاهش بار آلودگی کمک می‌کند. به گفته این متخصص حوزه سلامت، ایمنی و محیط زیست، پسماندهای بخش‌های تولیدی می‌توانند منابع آلوده‌کننده خاک و آب باشند که با کاهش فعالیت‌های صنعتی این موارد نیز کاهش یافته‌اند. علاوه بر این به دلیل کاهش تجارت، جابه‌جایی کشتی‌های تجاری و سایر شناورها در جهان کاهش یافته که این مهم نیز می‌تواند باعث کاهش انتشار و همچنین آلودگی دریایی شود.
کاهش آلودگی صوتی: معمولا سر و صدا بر سلامت فیزیولوژیک، همراه با اختلالات قلبی عروقی، فشار خون بالا و کمبود خواب انسان اثر منفی می‌گذارد. این مدرس دانشگاه در این باره می‌گوید: «قرنطینه و اقدامات منجر به اعمال محدودیت‌ها به افراد اجازه می‌دهد در خانه بمانند و فعالیت‌های اقتصادی و ارتباطات حضوری در سراسر جهان را کاهش دهند که در نهایت باعث کاهش صدا در بیشتر شهرها می‌شود.
ترمیم اکولوژیکی مناطق گردشگری: صنعت گردشگری در پژوهشی، مسئول ۸ درصد انتشار گازهای گلخانه‌ای جهانی عنوان شده است. مکان‌های زیبای طبیعی و تاریخی معمولا گردشگران را به خود جلب می‌کنند. برای تسهیل و اسکان آنها در سراسر جهان، تعداد زیادی هتل، متل، رستوران، بازار و ... ساخته‌شده که انرژی و سایر منابع طبیعی زیادی را مصرف می‌کند. توجه داشته باشید بازدیدکنندگان عامل تولید و رهاکردن پسماندهای مختلفی هستند که به زیبایی طبیعی آسیب جدی وارد کرده و عدم تعادل اکولوژیکی ایجاد می‌کند. به دلیل شیوع بیماری کرونا و محدودیت‌های محلی، تعداد گردشگران در نقاط جهانگردی در سراسر جهان کاهش یافته است.
کرونا منفی‌ها
افزایش تولید پسماند بیولوژیک: از زمان شیوع کرونا، تولید زباله‌های پزشکی در سطح جهان افزایش یافته که تهدید بزرگی برای سلامت عمومی و محیط زیست است. به گفته مهندس یاری، برای جمع‌آوری نمونه از بیماران مشکوک به کرونا و نیز تشخیص و معالجه بیماران، مقادیر بسیاری از مواد ضدعفونی‌کننده پسماندهای عفونی و بیولوژیک در بیمارستان‌ها، مراکز درمانی، آزمایشگاه‌ها و حتی خانه‌ها تولید می‌شود. افزایش ناگهانی پسماندهای خطرناک و مدیریت صحیح آنها در بسیاری از شهرهای دنیا به چالشی مهم برای مقامات و مسئولان محلی، شهرداری‌ها و سازمان‌های محافظ محیط زیست و مدیریت پسماند تبدیل شده است.
استفاده از تجهیزات ایمنی و دفع تصادفی: در حال حاضر مردم علاوه بر رعایت فاصله فیزیکی از ماسک، دستکش و سایر تجهیزات ایمنی برای محافظت در برابر ویروس کرونا استفاده می‌کنند که باعث افزایش پسماندهای مراقبت‌های بهداشتی می‌شود. این مدرس دانشگاه می‌افزاید: به دلیل کمبود دانش (یا حتی مسئولیت‌پذیری) در مورد مدیریت پسماندهای عفونی، اکثر مردم این‌گونه پسماندها (نظیر ماسک صورت، دستکش و ...) را در مکان‌های باز و در بعضی موارد با زباله‌های خانگی به صورت مخلوط و محافظت‌نشده دور می‌ریزند. در گزارش‌های علمی آمده است که ماسک صورت و سایر تجهیزات محافظتی مبتنی بر پلاستیک، منبع بالقوه الیاف ریزپلاستیک در محیط هستند. حتی برخی محققان در نتایج تحقیقات خود به احتمال انتشار دیوکسین و عناصر سمی در محیط از طریق دستکش‌ها، ماسک‌ها یا لباس‌های محافظتی اشاره می‌کنند که از پلی‌پروپیلن بهره می‌برند. این مواد علاوه بر حضور طولانی‌مدت در محیط، منجر به افزایش خطر انتقال بیماری و قرارگرفتن در معرض ویروس از سوی کارگران بخش بازیافت پسماندها نیز می‌شود.
تولید پسماند جامد شهری و کاهش بازیافت: افزایش تولید زباله‌های شهری (اعم از آلی و غیر آلی) تأثیرات مستقیم و غیر مستقیم بر محیط مانند آلودگی هوا، آب و خاک دارد. با توجه به بیماری همه‌گیر کرونا، سیاست‌های قرنطینه‌ای که در بسیاری از کشورها ایجاد شده به افزایش تقاضای خرید آنلاین برای تحویل در منازل منجر شده است که در نهایت میزان پسماندهای خانگی مواد بسته‌بندی حمل‌شده را افزایش می‌دهد. به نظر می‌رسد به‌زودی و با کاهش ریسک ناشی از انتشار کووید-۱۹ فعالیت‌های اقتصادی به حالت عادی یا حتی شتاب‌دارتر از گذشته بازگردند و بهبود نسبی حاصل‌شده در برخی شاخص‌های اقلیمی و زیست‌محیطی تغییر کند. از این رو باید به دنبال روش‌های امکان‌پذیر و عملی برای دستیابی به مزایای طولانی‌مدت زیست‌محیطی بود.