«کمبودی در بازار نیست و بیشتر از مصرف مردم هم انار تولید شده است. موضوع حرص و طمع دلالان است. آنها اصلا به تامین بازار داخلی اهمیتی نمی‌دهند و سود خود را در اولویت قرار داده‌اند. دلال اگر بتواند انار را کیلویی ۲ دلار هم بفروشد سه برابر اینجا سود کرده است.»
روزنامه دنیای اقتصاد نوشت: «انار از کیلویی ۲۰ هزار تومان هم گذشت. در حالی یکی از اعضای هیات‌مدیره اتحادیه میوه‌وتره‌بار نخوردن انار را چاره گرانی میوه می‌داند که ایران جزو پنج کشور برتر تولیدکننده انار است. کشاورزان می‌گویند انار را کیلویی ۵ هزار تومان از آنها می‌خرند و در بازار تا ۳ یا ۴ برابر قیمت می‌فروشند؛ آن هم در حالی که به دلیل آزادسازی قیمت کود و سم هزینه‌های تولید چند برابر شده است. البته نمی‌توان از تاثیر صادرات میوه که مدتی است رونق گرفته، گذشت. ولی فعالان بازار میوه می‌گویند دلیل گرانی انار کمبود نیست بلکه میوه‌فروشان تنها انار مرغوب را می‌خرند و انارهای ارزان در میدان میوه‌وتره‌بار خریدار ندارد.
خرید باغ کیلویی ۵ هزار تومان
یکی از کشاورزان به «دنیای اقتصاد» می‌گوید امسال انار را صرفا برای این که خراب نشود فروخته وگرنه قیمت دلالان بسیار پایین بود. او که بیش از ۱۰ سال است در این حوزه فعالیت دارد می‌گوید اگر هزینه‌ها مثل پارسال بود کیلویی ۶ هزار تومان منطقی بود «اما کودی که امسال پای درخت‌های انار ریختیم را چهار برابر گران‌تر خریدیم. بعد خریدار انار را کیلویی ۵ هزار تومان از ما می‌خرد فقط یک هزار تومان بیشتر از پارسال!»
به گفته محمدی اواخر فصل برداشت قیمت کمی تکان می‌خورد: «وقتی فصل برداشت شروع شد بعضی از باغ‌دارها انارشان را کیلویی ۳ هزار تومان هم فروختند. یکی هم مثل من محصول را تا آخر فصل روی درخت نگه داشت که نرخ منطقی شود اما نشد. آخر فصل رسید به ۷ هزار تومان. این در حالی است که در شهرها انار را کمتر از ۱۴ هزار تومان نمی‌فروشند.»
محمدی می‌گوید اگر انار را به موقع از درخت نچیند خوراک گنجشک‌ها می‌شود و ضرر زیادی می‌کند: «به همین خاطر مدت محدودی می‌توان محصول را روی درخت نگه داشت. از طرفی کشاورزان امکانات انبار انار در سردخانه‌ها را ندارند که در زمان مناسب با نرخ منطقی روانه بازار کنند؛ شرایط نقدینگی هم که فاجعه است و برای پاس کردن چک‌های کود و سم باید محصول را بفروشیم و نمی‌توانیم صبر کنیم. در یک کلام بگویم که شرایط فقط به نفع دلالان است.»
میوه‌فروشان فقط انار مرغوب می‌خرند
رئیس اتحادیه فروشندگان میوه و سبزی درباره افزایش قیمت انار به «دنیای اقتصاد» گفت: دلیل افزایش قیمت انار صادرات بی‌رویه و کمبود نیست. انار درجه یک و مرغوب گران شده است. انار میوه‌ای است که نمونه‌ها و درجه‌های مختلفی دارد و میوه‌فروشان انار گران را می‌خرند که دست خودشان برای افزایش قیمت باز باشد.
اسدالله کارگر درباره اختلاف قیمت خرید باغ با فروشگاه‌های مرکز شهر گفت: معمولا از ۱۰ تن میوه ۳ تا ۴ تن میوه مناسب برای عرضه درمی‌آید و مابقی بار عملا درجه چندم است. از میوه ضعیف و سوخته بگیرید تا میوه درجه یک.
او در خصوص اعتراض کشاورزان نسبت به قیمت پایین خرید گفت: کشاورز با هسته و پوسته میوه را می‌فروشد و همان طور که گفتم بخشی از کل بار مناسب عرضه در بازار است. به این نکته هم باید توجه داشت که مصرف‌کننده ترجیح می‌دهد میوه را دست‌چین کند و بارفروشان اگر همه میوه را به بازار عرضه کنند اصلا فروش نمی‌رود یا به قولی اصلا قابل مصرف نیست.
کارگر درباره صادرات بی‌رویه میوه گفت: متاسفانه برخی از دلالان سود بیشتر را به تامین بازار داخلی ترجیح می‌دهند. بارها تاکید کردیم که اول باید بازار کشور تامین شود و مازاد محصول صادر شود اما متاسفانه به سبب کاهش ارزش پول صادرات میوه رونق گرفته است. صادرات بی‌رویه و غیر قانونی میوه باعث می‌شود علاوه بر این که مصرف میوه در کشور پایین بیاید، کشاورز هم از ادامه فعالیت ناامید شود؛ چراکه از ثروت حاصل از صادرات سهمی نمی‌برد.
اختلاف ۳ هزارتومانی در میوه‌فروشی
یکی از میوه‌فروشی‌های خیابان کارگر شمالی هم به «دنیای اقتصاد» می‌گوید انار کم است اما کمبودی نیست: «محصول به وفور وجود دارد اما هیچ‌کس نمی‌فروشد. شرایط انار به گونه‌ای شده که در میدان تره‌بار نرخ را کیلویی ۱۷ هزار تومان تعیین کرده‌اند. میوه‌فروش باید کیلویی ۲۰ هزار تومان بفروشد که سود کند وگرنه فایده ندارد. از آن طرف مردم هم توان خرید انار کیلویی ۲۰ هزار تومانی را ندارند. من می‌توانم نیاورم و مشتری هم می‌تواند نخرد، این وسط دلال می‌تواند جنسش را صادر کند. همان‌گونه که الان این کار را می‌کنند. انار کیلویی ۲۰ هزار تومان یعنی کمتر از یک دلار. در صورتی که می‌توانند همین انار را در افغانستان بالای ۲ دلار بفروشند. هر چه آن جا بفروشند سودش از اینجا بیشتر است.»
به گفته این میوه‌فروش که انار را کیلویی ۱۷ هزار تومان می‌فروشد، محصول از باغ‌های کشاورزی به انبارها می‌رود و فقط به میزان محدود به بازار عرضه می‌شود: «مابقی را یا صادر می‌کنند یا آن قدر نگه می‌دارند که نرخ بالا بکشد.»
میوه‌فروش دیگری در خیابان میرزای شیرازی به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «انار را در میدان میوه‌وتره‌بار کیلویی ۱۶ هزار تومان می‌فروشند.»
او درباره دلیل افزایش قیمت این میوه گفت: «کمبودی در بازار نیست و بیشتر از مصرف مردم هم انار تولید شده است. موضوع حرص و طمع دلالان است. آنها اصلا به تامین بازار داخلی اهمیتی نمی‌دهند و سود خود را در اولویت قرار داده‌اند. دلال اگر بتواند انار را در عراق کیلویی ۲ دلار هم بفروشد سه برابر اینجا سود کرده است.»
این میوه‌فروش انار را کیلویی ۲۰ هزار تومان می‌فروشد و معتقد است در روزهای آینده گران‌تر هم خواهد شد. البته در میادین میوه و تره‌بار شهرداری تهران انار کیلویی ۱۱هزار و ۲۰۰تومان عرضه می‌شود.
فاصله کشاورز و بازار
اختلاف زیاد قیمت خرید باغ با فروشگاه‌های مرکز شهرهای کشور به سبب حضور فعال دلالان است. کشاورزان همیشه نسبت به این اختلاف اعتراض داشتند و امسال که به سبب خارج شدن کود و سم از لیست دریافت‌کنندگان ارز دولتی و افزایش قیمت گاه پنج برابری این اقلام، هزینه‌های تولید به‌شدت بالا رفته است به حدی که بسیاری از کشاورزان برای برداشت محصول با کمبود نقدینگی روبه‌رو هستند. این در حالی است که میوه در میوه‌فروشی گاه تا سه برابر قیمت به مصرف‌کننده فروخته می‌شود. بسیاری از فعالان بازار تقویت سامانه بازارگاه و ارتباط خریدار اصلی با کشاورز را چاره کوتاه کردن دست واسطه‌گرها از بازار میوه می‌دانند. اگر واسطه‌گری در بازار میوه بر اساس قواعد صورت گیرد و سود دلالان تنها حق‌العمل معمولی واسطه‌گری باشد، علاوه بر افزایش توان تولید کشاورز، کاهش قیمت میوه و دسترسی بیشتر مردم به میوه مرغوب ممکن خواهد بود. متاسفانه فاصله کشاورزان ما با بازار بسیار زیاد شده است و این خلأ را دلالان پر کرده‌اند. به عقیده کارشناسان تا زمانی که ارتباط کشاورزان با بازار هرس نشود و آنها بر اساس هزینه‌های تولید و در رقابتی آزاد محصول خود را به بازار روانه نکنند نمی‌توان به سامان بازار میوه امیدوار بود.
نگاهی به آمار
سطح زیر کشت انار کشور ۹۰ هزار هکتار است و در سال گذشته ۹۰۰ هزار تن انار در کشور تولید شد. این در حالی است که در سال ۹۷ میزان تولید انار کشور ۷۲۰ هزار تن ثبت شده است که از این میزان ۱۵ هزار تن به ارزش ۱۵ میلیون دلار صادر شده است. میانگین صادرات انار در سال بین ۱۵ تا ۳۵ هزار تن است و ایران به عنوان یکی از پنج تولیدکننده برتر انار در دنیا شناخته می‌شود. کشورهای ارمنستان، عراق، امارات، کره، ژاپن و سوئیس کشورهای میزبان انار ایرانی هستند. همین‌طور که از آمارها پیداست میزان ارزآوری انار به گونه‌ای است که اگر کشاورز از مزایای آن بهره‌مند شود می‌تواند مصائب تهیه کود و سم گران را رفع کند. به همین دلیل به نظر می‌رسد پررنگ‌تر کردن ارتباط کشاورزان با بازار، چه داخلی و خارجی، منافع و درآمد حاصل را به سمت زمین‌های کشاورزی روانه می‌کند؛ ثروتی که هم‌اکنون در جیب دلالان است.