در دنیای امروز فضای فرهنگی موجود در هر شهر به عنوان یک راه ارتباط جمعی و وسیله‌ای در جهت گسترش فرهنگ و شکل دادن یک جریان و تفکر در جامعه، اهمیت بسیاری دارد.
فعالیت‌های انسان اعم از فردی و اجتماعی متکی به فرهنگ است، فرهنگ نیز در نتیجه قوانین، آداب و رسوم و سنت‌ها به وجود می‌آید، یکی از معیارها و ملاک‌های سنجش رشد و توسعه فرهنگ یک جامعه میزان و سرانه فضای فرهنگی آن در حوزه هنرهای نمایشی و سینمایی است. فرهنگ الگوهای رفتاری افراد جامعه را شکل می‌دهد و این الگوهای رفتاری تعیین می‌کند که افراد چگونه از فضاهای فرهنگی موجود استفاده کنند. فرهنگ در اشیاء و محیط‌هایی مانند تئاتر و سینما نمود فیزیکی پیدا می‌کند، بنابراین وجود این مراکز در سطح شهر یک محصول فرهنگی با مبنایی کاملا اجتماعی به شمار می‌آید.
جایگاه فضای‌های فرهنگی در توسعه فرهنگ عمومی
مراکز هنرهای نمایشی و سینمایی از جمله مراکزی هستند که به توسعه فرهنگ عمومی و ذائقه هنری و رسانه‌ای مردم کمک می‌کنند و می‌توانند به عنوان یک مکان و وسیله‌ای برای ارتباط جمعی در راستای گسترش فرهنگ نقش بسزایی ایفا کنند، در همین راستا یکی از اقداماتی که باید انجام شود، ساخت و گسترش مجتمع‌های سینمایی و تئاتر است.
فعالیت‌های فرهنگی هنری یکی از مهمترین تفریحات عمومی با توجه به سختی‌های معیشتی و اقتصادی موجود در جامعه اغلب محصولات فرهنگی در برنامه خانواده‌ها کمرنگ شده و این وظیفه مسئولین است که با راه اندازی و بهره برداری مطلوب از فضای‌های فرهنگی، در راستای ایجاد تفریحی سالم و متناسب با درآمد تمامی اقشار جامعه از بسیاری معضلات فرهنگی و اجتماعی جلوگیری کند، زیرا فضاهای فرهنگی از جمله تئاتر و سینما بایستی درمانگر رفتارهای افراد در جامعه باشند نه اینکه حضور در این اماکن به آرزوی آنان مبدل شود!
سینما
معمولا محتوای فیلم‌ها در سینما برگرفته از مسائل و موضوعاتی است که در دل جامعه وجود دارد و به همین علت در ایجاد یک طرز فکر، ذهنیت خاص و بسترسازی برای ترویج یک فرهنگ بسیار تاثیرگذار و هدایتگر است، سینما در دنیای امروز به عنوان جزئی جدایی ناپذیر از زندگی افراد شناخته شده و نقش آن را در رفتار بشر نمی‌توان انکار کرد.
همچنین فیلم‌هایی که در سینما اکران می‌شوند می‌توانند با سلیقه سازی و پرورش نگرشی نو در راستای انتقال ارزش‌ها و هنجارهای فرهنگی، جامعه را به سمت پیشرفت در مراتب عالی سوق دهد.
تئاتر
تئاتر به عنوان یک هنر پویا و زنده رسانه‌ای بزرگ محسوب می‌شود و طبق گفته جامعه شناسان می‌تواند معیار مناسبی برای سنجش رشد فرهنگی یک جامعه باشد، وجود ارتباط مستقیم میان بازیگران و مخاطبان موجب تبادل احساسات آنان با یکدیگرمی‌شود و در همین راستا می‌توان تئاتر را به عنوان یک درمانگر اجتماعی، وسیله‌ای برای آموزش فرهنگ درست و انتقال رفتار پسندیده به جامعه معرفی کرد. تئاتر با سابقه دیرینه‌ای که دارد علاوه بر اینکه یک سرگرمی محسوب می‌شود باید بازتاب دهنده مسائل مهم جامعه باشد و طرز فکری صحیح را ارائه دهد.
وضعیت فضاهای فرهنگی در قم
شهر قم از دیربازبه عنوان شهری فرهنگی مطرح بوده است و همینطور مناسک نمایشی از گذشته‌های دور مورد توجه دیگران بوده که بیشتر این نمایش‌ها در قالب نمایش‌های مذهبی از جمله تعزیه، شمع گردانی، شبیه خوانی‌های اسطوره‌ای، نقالی و نمایش‌های پهلوانی و غیره مطرح بوده است.
در عصر حاضر و با توجه به رشد جمعیت گسترده استان قم و به خصوص افزایش نیازهای نسل جوان، اهمیت توسعه فضای فرهنگی در حوزه نمایش به خصوص سینما رخ نمایی می‌کند.
سینما تربیت و سینما استقلال به عنوان دو سینمای قدیمی قم از گذشته سهم مهمی در پر کردن اوقات فراغت مردم داشتند، با بسته شدن سینما استقلال و به محاق رفتن یک سینمای نوپای دیگر امروزه شاهد فعالیت دو تا سه سینمای فعال در استان هستیم.
با تقسیم سالن‌های سینما و با جمعیت فعال و جوان استان قم می‌توانیم نتیجه بگیریم که چه میزان تا سرانه استاندارد سالن‌های سینما با جمعیت استان فاصله داریم.
مسئول امور سینمایی و سمعی و بصری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی قم، در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به تعداد سینماها و سالن‌های نمایش در استان قم عنوان کرد: در حال حاضر ۶ سینمای فعال تحت عنوان پردیس سینمایی شهر آفتاب با سه سالن، پردیس سینمایی ونوس با دو سالن، سینما تربیت، سینما آیه، سینما کانون پردیسان و سینما آوینه در قم وجود دارد. همچنین لازم به ذکر است که سینماهای استقلال و نور در حال بازسازی و به همین خاطر تا اطلاع ثانوی غیر فعال هستند، سالن چهارم پردیس شهر آفتاب نیز نیمه فعال و در دست بهسازی است.
وی در پاسخ به این سوال که سرانه سینماها و سالن‌های نمایش نسبت به تعداد مردم چگونه است، توضیح داد: در حال حاضر در استان قم ۱ هزار و ۸۵۰ صندلی در ۹ سالن فعال وجود داردکه با درنظر گرفتن جمعیت ۱ میلیون ۳۰۰ هرار نفری قم، به ازای هر۷۰۲ نفر یک صندلی قابل استفاده است که البته در آینده‌ای نزدیک با بازسازی دو سینمای غیر فعال و افتتاح پنج سالن جدید مجتمع بازار شهر و موزه انقلاب این سرانه افزایش چشمگیری خواهد داشت.
رضوانی در خصوص چگونگی درصد و میزان پر شدن ظرفیت سینماها اینگونه گفت: در سالیان اخیر به خصوص در سال گذشته و پیش از شیوع بیماری کرونا استقبال مردم قم از سینما بسیار خوب و همواره رو به رشد بوده، به نحوی که در یازده ماه از سال۹۸ سینماهای استان بیش از ششصدهزار نفر تماشاگر داشته است. از ابتدای اسفند سال گذشته تا اواسط تیر ماه سال جاری سینماهای استان و کشور به دستور ستاد مقابله با ویروس کرونا تعطیل شد و پس از آن نیز به دلیل شرایط موجود و وضعیت قرمز کرونایی مراجعه به سینما توسط مردم افت چشمگیری داشته است.
وی ادامه داد: علاقه مندی مردم بیشتر نسبت به فیلم‌ها و نمایش‌هایی با موضوع دفاع مقدس، ژانر اجتماعی و طنز بوده است.
روابط عمومی اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی قم در خصوص تعداد فیلم سازانی که در قم مجوز فعالیت دارند تصریح کرد: در استان قم ۲۷ موسسه فیلم سازی و یک انجمن سینمایی دارای مجوز فعالیت هستند، علاوه بر آن بیش از یکصد نفر به صورت حرفه‌ای در قم در زمینه فیلم سازی مشغول هستند ولی تعداد فیلم سازان آماتور و افرادی که فیلم سازی منبع اصلی درآمدشان نیست بسیار بیشتر از این آمار است.
وی در مورد بهترین آثار نمایشی و تولدات قم در این زمینه در سال‌های اخیر اظهار کرد: در زمینه تولیدات بلند و نیمه بلند ویدئویی آثار ارزشمندی مانند تله فیلم یاسین با موضوع زائران اربعین حسینی به کارگردانی علی بی‌طرفان، تله فیلم هستی با موضوع ازدواج جوانان به کارگردانی روح الله حسینی و فیلم داستانی مستوره با موضوع عفاف و حجاب به کارگردانی الهام هادی نژاد در سالیان اخیر که ازسیمای سراسری پخش و یا موفق به دریافت مجوز شبکه نمایش خانگی شده‌اند. در زمینه فیلم کوتاه و نماهنگ نیز آثار بسیار زیادی در قم تولید شده که توانسته‌اند در جشنواره‌های بین‌المللی و ملی جوایز ارزنده‌ای را کسب کنند و همچنین از کانال‌های تلویزیونی سراسی پخش شوند.
رضوانی در خصوص تعداد گروه‌های نمایشی که در قم مجوز رسمی فعالیت دارند عنوان کرد: در حال حاضر ۹ گروه نمایش با نام‌های امروز، ایده، طراوت، چاوش، عرشیان، اوج، عمو زنجیر باف و سپیدار در استان با مجوز رسمی درحال فعالیت هستند.
وی افزود: همچنین از نظر آماری تعداد هنرمندان قم در حوزه نمایش و تئاتر ۴۵۰ نفر است که بیش از هفتاد درصد آنان فعال هستند.
رضوانی در خصوص اقداماتی که باید در راستای حمایت از توسعه مراکز هنری و همچنین تولیدات گروه‌های هنری با توجه به بودجه اندک بخش دولتی انجام داد، بیان کرد: در راستای حمایت از توسعه این مراکز باید چند مورد را مد نظر قرار داد، ابتدا بایستی به معرفی و شناخت ظرفیت فعالیت‌های هنری برای عموم پرداخت، سپس صدور مجوز آموزشگاه‌ها تسهیل داده شود، تسهیلات بانکی برای بخش خصوصی در عرصه فعالیت‌های هنری ارائه شود، طرح اختصاص بودجه جشنواره تئاتر استانی در سال جاری جهت حمایت از آثار نمایشی ارائه شود، نسبت به گروه‌های نمایشی برای نگاه ویژه به ظرفیت گیشه فرهنگ سازی و اهتمام ورزید، در امر صدور مجوز برای فعالیت خانه‌های مد و همچنین کمک برای صدور مجوز برپایی نمایشگاه و فروشگاه مد و لباس استان تسهیلاتی درنظر گرفته شود.
وی ادامه داد: در بخش خیابانی در راستای رفع مشکلات و فرهنگ سازی بخش نمایش اقداماتی در دست بررسی است، پیدایش ویروس کرونا موجب دشواری این کار شد اما با این وجود تئاتر خیابانی با رعایت فاصله اجتماعی می‌تواند ایفای نقش کند. بنابراین از برنامه‌های در دست اقدام راه اندازی جشنواره تئاتر خیابانی با موضوع دفاع مقدس است.
وی عنوان کرد: در حال حاضر می‌توان از گروه‌های نمایشی ایده به سرپرستی احد سلیمانی، امروز به سرپرستی علی فرحناک و گروه طراوت به سرپرستی محمدرضا شاه مردی به عنوان بهترین گروه‌ها در زمینه نمایش که آثار موفق داشته‌اند اشاره کرد.
وضعیت سالن‌های استان در مقایسه با سایر استان‌ها
طبق گفته یونسکو تعداد سالن‌های سینما در هر کشور جزئی از زیرساخت‌های فرهنگی آن کشور است و بخشی از معیارها وشاخص‌های توسعه یافتگی کشورها محسوب می‌شود و با درآمد سرانه، نرخ سواد و امید به زندگی همبستگی دارد که البته توزیع این زیرساخت‌ها در استان‌های کشور به شدت نامتوازن است.
طبق آمار به دست آمده ایران از لحاظ زیرساخت‌های سینمایی در سطح پایینی قرار دارد که این موضوع باعث تاسف است.
از لحاظ زیرساخت‌های سینمایی تهران با فاصله زیادی اولین استان محسوب می‌شود و بعد از آن استان‌های خراسان رضوی، اصفهان و فارس بیشترین تعداد سالن‌های فعال کشور را به خود اختصاص داده‌اند.
بیشترین تقاضا برای رفتن به سینما در استان سیستان و بلوچستان ثبت شده است ، استان‌های قم و زنجان در رتبه‌های بعد قرار دارند که این تقاضای بیشتر نشان می‌دهد که اولویت سرمایه گذاری برای احداث سالن‌های جدید در این استان‌ها است.
با توجه به تمامی موارد ذکر شده می‌توان گفت درست است که سرانه فضای فرهنگی به خصوص سینما نسبت به جمعیت مردم استان کم است، اما در سال‌های اخیر مردم قم ثابت کرده‌اند که همیشه مشتری ثابت سینما نیستند و بیشتر به شکل هیجانی در سینما حضور پیدا می‌کنند، در همین راستا عوامل این کاهش حضور مردم را در گزارش‌های بعدی مورد بررسی قرار می‌دهیم و به طور دقیق پیگیر این امر خواهیم شد.