"همه کسانی که تمایل به رفتن دارند جابه‌جا خواهند شد. بزرگ و کوچک، پیر و جوان. نترسید. هیچ کس نگران نباشد".
این جمله افسران "صرب بوسنی" در حین محاصره شهر سربرنیتسا (شرق بوسنی و هرزگوین) خطاب به مسلمانان بوسنی بود که اندکی بعد به یکی از بزرگترین قتل عام‌های اروپا تبدیل شد.
به گزارش عصر ایران، بی‌بی‌سی در گزارشی با نام "قتل عام در سربرنیتسا در بوسنی" به رویدادهای محاصره و قتل عام 25 سال پیش در این شهر پرداخته و خشونت نیروهای صرب بوسنی در این منطقه را به تصویر کشیده است.
بیش از 8 هزار پسر و مرد در سربرنیتسا قتل عام شدند/GETTY IMAGES
در 11 جولای 1995 (19 تیر 74) یگان‌های ارتش صرب بوسنی وهرزگووین شهر مسلمان‌نشین سربرنیتسا را محاصره و تصرف کردند.
در کمتر از دو هفته، نیروهای صرب بیش از 8 هزار (مسلمان) بوسنیایی را کشتند. این بزرگترین قتل عام پس از پایان جنگ جهانی دوم در اروپا محسوب می‌شود.
"راتکو ملادیچ" فرمانده یگان‌های صرب بوسنی در ابتدای عملیات قتل عام به غیر نظامیان وحشت زده گفت که چیزی برای ترس وجود ندارد اما نیروهای صرب 10 روز به قتل عام خود ادامه دادند.
گورهای دسته جمعی در بوسنی همچنان کشف می‌شوند/ عکس: رویترز
صلح‌بانان مسلح سازمان ملل متحد به دلیل شدت خشونت‌ها در منطقه موفق به انجام هیچ کاری در "محدوده امن" سازمان ملل در سربرنیتسا نشدند و خشونت‌ها در پیرامون آنها شدت گرفت.
"کوفی عنان" دبیر کل سابق سازمان ملل، بعدها فاجعه سربرنیتسا را عذاب همیشگی تاریخ سازمان ملل عنوان کرد.
این قتل عام بخشی از برنامه نیروهای صرب بوسنی علیه مسلمان این کشور در طول جنگ داخلی بوسنی و یکی از درگیری‌های پس از تجزیه یوگسلاوی در دهه 1990 محسوب می‌شود.
یوگسلاوی کشوری بزرگ از اروپای مرکزی تا بالکان بود که مردمش از قوم‌ها و نژادهای گوناگون درگیری‌های زیادی با هم داشتند. شش جمهوری منطقه‌ای صربستان، اسلوونی، کرواسی، بوسنی و هرزگوین، مقدونیه و مونته‌نگرو و دو استان خودمختار کوزوو و "وویوودینا" در کشوری به نام یوگسلاوی تجمیع شده بودند.
راتکو ملادیچ" فرمانده یگان‌های صرب بوسنی در مرکز عکس که یکی از عاملان اصلی قتل عام سربرنیتسا محسوب می‌شود/ عکس: GETTY IMAGES
جمهوری سوسیالیستی بوسنی و هرزگوین که در آن زمان به عنوان بخشی از یوگسلاوی شناخته می‌شد، منطقه‌ای چند قومیتی از مسلمانان بوسنی، صرب‌های اورتدکس و کروات‌های کاتولیک بود.
بوسنی وهرزگوین استقلال خود را در سال 1992 و پس از یک رفراندوم اعلام کرد و کمی بعد از سوی ایالات متحده آمریکا و کشورهای اروپایی به رسمیت شناخته شد.
اما صرب‌های بوسنی رفراندوم را تحریم کرده بودند. اندکی بعد نیروهای صرب بوسنیایی با حمایت دولت وقت یوگسولاوی (صربستان فعلی) به کشور تازه تاسیس حمله کردند.
آنها با هدف ایجاد "صربستان بزرگ" و با سیاستی مشهور به پاکسازی قومی شروع به حذف مسلمان بوسنی از منطقه زندگیشان کردند.
بخش بوسنیایی با اکثریت مسلمان در اصل اسلاوهایی هستند که پس از ورود ترک‌های عثمانی در اوایل قرون وسطی اسلام را پذیرفتند.
سربازان صرب بوسنی در سال 1992 برای اولین بار سربرنیتسا را تصرف کردند اما پس از مدت کوتاهی این منطقه توسط ارتش مسلمان بوسنی پس گرفته شد. پس از آن بین دو طرف مسلمان بوسنی و صرب درگیری‌هایی شکل گرفت.
پناهجویان مسلمان بوسنی در حال فرار از مناطق قتل عام به کمک نیروهای سازمان ملل/ عکس: GETTY IMAGES
در آوریل 1993، شورای امنیت سازمان ملل متحد این منطقه را " منطقه امن ... عاری از هرگونه حمله مسلحانه یا اقدامات خصمانه دیگر" اعلام کرد.
با این وجود محاصره سربرنیتسا ادامه یافت. تجهیزات لازم برای غیرنظامیان رو اتمام بود و تعداد کمی از سربازان هلندی به عنوان نیروهای صلح‌بان سازمان ملل در این منطقه فعالیت می‌کردند. در این میان مرگ ساکنین منطقه بوسنی به دلیل گرسنگی آغاز شد.
در 6 جولای 1995 نیروهای صرب بوسنی به صورت جدی به سربرنیتسا حمله کردند. نیروهای سازمان ملل مجبور به عقب‌نشینی به درون شهر شدند. فراخوان حملات هوایی ناتو نیز کمک چندانی به مسئله نکرد و تنها کمی از سرعت سرکوب و قتل عام مسلمانان بوسنی کاست.
شهر حفاظت شده توسط سازمان ملل متحد، در 5 روز فرو ریخت. ژنرال ملادیچ (از فرماندهان ارتش صرب بوسنی) پیروزمندانه در میان شهر قدم می‌زد. حدود 20 هزار نفر به پایگاه اصلی سازمان ملل در این شهر پناه بردند.
سربازان هلندی پاسدار صلح در "منطقه امن" سازمان ملل در سربرنیتسا - بوسنی/ عکس: GETTY IMAGES
کشتار در روزهای بعد آغاز شد. پناهجویان مسلمان را از اتوبوس‌ها خارج کردند. نیروهای صرب بوسنی مردان و پسران را از میان جمعیت جدا کرده و آنها را به ضرب گلوله کشتند.
هزاران نفر با گلوله کشته و سپس با بولدوزر در گورهای دسته جمعی دفن شدند. براساس برخی از گزارش‌ها بعضی از آنها زنده به گور شدند. این در حالی بود که برخی از بزرگسالان مجبور به تماشای کشته شدن فرزندانشان بودند.
در این میان، زنان و دختران از جمعیت جدا شده و بسیاری از آنان، مورد تجاوز قرار گرفتند. شاهدان در آن زمان از خیابان‌های پر از جنازه حرف می‌زدند.
سربازان هلندی پاسدار صلح سازمان ملل که شاهد خشونت صرب‌های بوسنی بودند کاری نکردند و 5 هزار مسلمان پناهنده در مقر خود را تسلیم صرب‌ها کردند.
در طول دوران محاصره، غیرنظامیان زخمی و گرسنه بودند/ عکس: GETTY IMAGES
یک دادگاه سازمان ملل در لاهه که بعدها به بررسی این وقایع پرداخت، از برنامه‌ریزی گسترده برای این قتل عام صحبت کرد.
این دادگاه در حکمی علیه یکی از فرماندهان صرب بوسنیایی اعلام کرد: تلاش متمرکز و هماهنگ برای دستگیری و اسارت مردان مسلمان در سن خدمت نظامی انجام شد. نیروهای صرب در میان اتوبوس‌ها به دنبال جنس مذکر بودند و در میان آنها مردان پیر و پسران کم سن و سالی را می‌گرفتند که شرایط خدمت در نیروهای مسلح را نداشتند.
تاثیرات این قتل عام همچنان و تا به امروز ادامه دارد.
25 سال پس از نسل‌کشی، قبرستان‌های دسته جمعی جدید و اجساد قربانیان هنوز کشف می‌شود.
نیروهی صرب بوسنی مردان و پسران مسلمان را جدا و تیرباران کردند/ عکس: GETTY IMAGES
یکی از گزارش‌های سال 2002 سازمان ملل، دولت و مقامات نظامی هلند را به دلیل عدم پیشگیری از قتل‌ها مقصر دانست. در پی این گزارش، دولت هلند با اعتراف به ناكامي نيروهاي اين كشور (عضو نیروهای پاسدار صلح سازمان ملل) در جلوگيري از كشتار سربرنيتسا استعفا داد.
در سال 2019 نیز دیوان عالی کشور هلند این حکم را تائید کرد و کشورش را تا حدی در مرگ 350 نفر در سربرنیتسا مسئول دانست.
در سال 2017، دادگاه سازمان ملل در لاهه "ملادیچ" از فرماندهان ارتش صرب بوسنی و عامل قتل عام سربرنیتسا را به نسل کشی و دیگر قساوت‌های جنگی محکوم کرد.
این فرمانده نظامی صرب بوسنی پس از پایان جنگ در سال 1995 مخفی شد و در یکی از روزهای سال 2011 در خانه پسرعمویش در شمال صربستان پیدا شد.
زن مسلمان سربرنیتسایی نجات یافته بر سنگ قبر پسرش بوسه می‌زند/ عکس: GETTY IMAGES
صرب ها بابت این جنایت عذرخواهی کرده اما هنوز از پذیرش این فاجعه به عنوان یک نسل‌کشی طفره می‌رود.
_________________________________________________
بیشتر بخوانید:
*هلند مسوولیت سربازان این کشور در قتل عام مسلمانان سربرنیتسا را پذیرفت
*حمله به نخست وزیر صربستان با سنگ و بطری و کفش در سالگرد کشتار سربرنیتسا(+عکس)
*روايت تکان دهنده زن مسلمان از جنايات وحشیانه صرب ها