به گزارش ایسنا، دکتر کتایون نجفی‌زاده در ارتباط ویدیو کنفرانسی با خبرنگاران، با بیان اینکه انجمن در سال گذشته به عنوان بازو و در کنار وزارت بهداشت با این وزارتخانه همکاری کرد و کوشید، گفت: یکی از شاخص‌های مهم اهدای عضو PMP است که تعداد اهدای عضو به ازای یک میلیون نفر جمعیت را نشان می‌دهد. این شاخص در دنیا به صورت یک دهم یک دهم حرکت می‌کند و هر یک دهم افزایش آن، نشان دهنده تلاش دولت و ارگان‌های فرهنگ‌ساز آن جامعه است. در کشور ما این شاخص در دو سال گذشته ۱۱.۲ بوده، اما سال گذشته به ۱۴ رسیده که بسیار قابل توجه است.
سالانه پنج تا هشت هزار مرگ مغزی در کشور
وی افزود: در سال گذشته ۱۰۷۸ مورد اهدای عضو در کشور انجام شد. باید توجه کرد که سالانه بین حدود پنج تا هشت هزار مرگ مغزی در کشور اتفاق می‌افتد که طبق آمارهای جهانی نیمی از افراد، یعنی در سه تا چهار هزار نفر از افراد مرگ مغزی شده قابلیت اهدای عضو وجود داشته است. این موضوع دو پیام دارد؛ یکی اینکه به ۱۰۷۸ خانواده‌ای که تصمیم درست گرفتند و اعضای عزیزشان را اهدا کردند، تبریک می‌گویم. در عین حال جای تاسف دارد که یک‌سوم تا یک‌چهارم موارد مرگ مغزی‌مان را استفاده کردیم و بقیه اعضای قابل استفاده مرگ مغزی به زیر خاک رفتند.
نجفی‌زاده ادامه داد: یک بیمار دیالیزی برای زندگی، باید هفته‌ای سه روز به مرکز دیالیز برود و چهار ساعت زیر دستگاه باشد. درحالیکه با پیوند کلیه می‌توان این عملکرد را به دست آورد و فرد به زندگی عادی برگردد و حتی یک قهرمان ورزشی باشد، اما متاسفانه این کلیه، قلب و کبد و... افراد مرگ مغزی به زیر خاک می‌رود.
افزایش پیوند کلیه از افراد مرگ مغزی
وی با بیان اینکه از هر فرد مرگ‌مغزی شده، هشت عضو قابل اهدا است، گفت: طی سال گذشته شاهد افزایش تعداد پیوند کلیه از افراد مرگ مغزی و کاهش این پیوند از افراد زنده بودیم. به طوری که در سال گذشته ۳۲۳۴ پیوند عضو در کشور انجام شده که عمده‌ترین آن کلیه بوده و در درجه بعدی پیوند کبد بیشترین میزان را به خود اختصاص داده و بعد از آن هم پیوند قلب قرار دارد.
آمار مرگ و میر کرونا در بیماران پیوند عضو
نجفی‌زاده در پاسخ به سوالی درباره میزان آسیب‌پذیری افراد پیوندی و یا نیازمند اهدای عضو در مقابل بیماری کووید-۱۹ گفت: شخصی که ایمنی‌اش ضعیف باشد اگر ویروس کرونا وارد بدنش شود، بیشتر در معرض خطر مرگ قرار می‌گیرد. بر همین اساس بعد از شیوع کرونا، پیوند اعضا در تمام دنیا متوقف شد و فقط به موارد اورژانس و افرادی که ثابت شود کرونا ندارند، محدود شد. در عین حال بر اساس آمارها روزی هفت تا ۱۰ نفر به دلیل نرسیدن عضو پیوندی از دست می‌روند، حال تصور کنید که از اسفند ماه و بعد از شیوع کرونا این آمار به کجا رسیده است. البته امیدواریم با برطرف شدن کرونا پیوند عضو به وضعیت عادی برگردد.
وی در پاسخ به سوال ایسنا، درباره میزان درگیری بیماران پیوندی با کرونا، ادامه داد: متاسفانه کرونا تعدادی از بیماران پیوندی را درگیر کرده است. البته طبق مصاحبه‌ای که با مراکز پیوند مختلف داشتیم افرادی که در گذشته پیوند عضو داشته‌اند، بیشتر درگیر می‌شوند. بیماران پیوندی جدید از آنجایی که در قرنطینه بودند، کمتر مبتلا شدند. موارد پیوندی قدیمی را داشتیم که متاسفانه مبتلا شدند و باید توجه کرد که آمار مرگ و میر بیماران پیوندی که مبتلا به کرونا می‌شوند، چندین برابر افراد عادی جامعه است و حتی به ۵۰ درصد می‌رسد.
وی با بیان اینکه به طور کلی آمار مرگ ناشی از کرونا در بیماران پیوندی حتی به ۵۰ درصد هم می‌رسد، افزود: کار خوبی که وزارت بهداشت در این شرایط انجام داد، این بود که با همکاری بیمه‌ها و سازمان غذا و دارو نسخه‌های بیماران را تمدید کرد تا بیماران بتوانند با همان نسخه قدیمی و بدون مراجعه مجدد به پزشک، داروهایشان را تحویل بگیرند. در عین حال از مراکز پیوند هم تشکر می‌کنم که سعی کردند با تمام بیماران پیوندی تماس گرفته و توصیه‌های لازم را به آنها ارائه دهند و از راه دور بیماران را کنترل کنند تا اگر مشکلی داشتند و یا علائمی پیدا کردند و نیاز به مراجعه به پزشک داشتند، سعی کردند از دور کنترل کرده و در صورت نیاز آنها را به پزشکان محلی ارجاع دهند تا نیازی به مسافرت نداشته باشند.
نجفی‌زاده همچنین گفت: به دنبال تفاهم نامه وزارت بهداشت با انجمن اهدای عضو ایرانیان، وظیفه ایجاد سامانه ثبت اطلاعات فراهم‌آوری و ثبت اعضا به انجمن اهدای عضو ایرانیان سپرده شد و بیش از یکسال است که انجمن در این زمینه فعالیت می‌کند. فاز یک و دو آن که آمار اهدای عضو و آمار بیماران نیازمند پیوند است، در کشور راه‌اندازی و به وزارت بهداشت تحویل داده شده است. هر فازی که راه‌اندازی و تکمیل می‌شود، به وزارت بهداشت تحویل داده می‌شود و وزارت بهداشت از مراکز می‌خواهد که اطلاعات‌شان را در این سامانه وارد کنند. از مرداد ماه به بعد که فاز پنجم سامانه به پایان می‌رسد، شاهد خواهید بود که وزارت بهداشت آمار با طیف وسیع ارائه نمی‌دهد، بلکه وزارت بهداشت می‌تواند به صورت دقیق اعلام کند که میزان مرگ مغزی و اهدای عضو چقدر بوده است و آمار مربوط به این حوزه را به جزء اعلام کند.
تخصیص اتوماتیک عضو پیوندی
وی افزود: نکته قابل توجه این سامانه تخصیص عضو اتوماتیک است. بر این اساس در جلسات متعددی که انجمن و وزارت بهداشت با متخصصین پیوند سراسر کشور داشتند، توانستند قوانین تخصیص عضو را تعیین کنند که برنامه‌ریزی شده است. به این صورت که مانند کشورهای پیشرفته، هر اهداکننده‌ای که پیدا شود، کامپیوتر به صورت اتوماتیک تعیین می‌کند که کدام گیرنده‌ها می‌توانند اعضا را دریافت کنند و بر اساس شرایط گیرنده پیوند انجام می‌شود.
نجفی‌زاده تاکید کرد: بنابراین فاز اول سامانه مربوط به اهدای عضو است، یعنی از زمانیکه یک فرد مرگ مغزی شناسایی می‌شود تا زمانیکه به اهدا برسد یا هر اتفاق دیگری که برای آن فرد بیفتد، فاز دوم بیماران لیست انتظار پیوند هستند، فاز سوم جزییات پیوند است، فاز چهارم پیگیری بیماران پیوندی است. در حال حاضر به ویژه در پیوندهایی مانند کلیه، پیگیری بیماران از دست وزارت بهداشت خارج می‌شود و سخت می‌تواند بیماران را پیدا کند و سخت می‌تواند بیمار را پیدا کند، اما در سامانه پیگیری همه بیماران ثبت می‌شوند و وزارت بهداشت می‌تواند رصد کند. فاز پنجم هم تخصیص اتوماتیک است و از این به بعد ما هم مانند کشورهای پیشرفته تخصیص عضو اتوماتیک را خواهیم داشت. بر اساس شرایط بیمار و اولویت‌ها و قوانین جهانی انجام شده و بسیاری از سوءتفاهم‌هایی که در ذهن برخی بوده و البته حقیقت ندارد، رفع خواهد شد.
به ۳۴۲۴ پیامک دهید و کارت اهدای عضو بگیرید
وی افزود: برای اهداکنندگان زنده هم سامانه‌ای در وزارت بهداشت وجود دارد. البته درباره افراد زنده‌ای که تمایل دارند بعد از مرگ اعضایشان اهدا شود و می‌خواهند کارت اهدای عضو داشته باشند سامانه Ehdacenter.ir از سوی انجمن راه‌اندازی شده که برای همه مردم کارت اهدای عضو صادر می‌کند و مردم می‌توانند ثبت نام کنند و اطلاعات‌شان از کل کشور قابل دسترس است.
وی ادامه داد: اطلاعات تمام کسانی که مایل هستند کارت اهدای عضو داشته باشند، در آن ثبت می‌شود. در عین حال هر فرد می‌تواند حتی با موبایل غیرهوشمند به شماره ۳۴۳۲ که نشان دهنده کلمه "اهدا" بر روی شماره‌گیر تلفن است، یک پیامک بفرستد و کد ملی خود را ارسال کند. سپس تاریخ تولد و نام و نام خانوادگی‌اش پرسیده می‌شود و با همین سه اطلاعات کارت اهدای عضو برایش صادر و لینک تصویر کارت برایش ارسال می‌شود که می‌تواند هر زمان که به اینترنت دسترسی داشت، تصویر آن را ذخیره کند و یا از آن پرینت بگیرد.
چند درصد ایرانی ها کارت اهدای عضو دارند؟
نجفی‌زاده همچنین گفت: علی‌رغم اینکه در کشور فرهنگسازی وسیعی از سال ۱۳۸۴ در زمینه اهدای عضو انجام شد، اما از کل حدود ۵۰ میلیون بزرگسالی که در کشور وجود دارند، حدود ۱۲ درصد کارت اهدای عضو دارند. این درحالیست که در کشوری مانند آمریکا این رقم ۴۶ درصد بود و اخیرا به ۵۸ درصد رسیده است. در انگلیس هم یک‌سوم بزرگسالان‌شان کارت اهدای عضو دارند. اینکه چرا علی‌رغم همه فرهنگسازی‌ها در ایران فقط ۱۲ درصد بزرگسالان کارت اهدای عضو دارند، دلایلی دارد؛ یکی اینکه مردم نمی‌دانستند به چه صورت کارت اهدای عضو را دریافت کنند. در عین حال در کشورهای دیگر در صورت تمایل افراد به اهدای عضو، نشان اهدای عضو بر روی گواهینامه رانندگی درج می‌شود. حال تصور کنید که در ایران روزی حدود ۱۶ هزار نفر گواهینامه می‌گیرند و اگر این اقدام در کشور ما انجام شود و تمایل به اهدای عضو بر روی گواهینامه رانندگی ثبت شود، مطمئن باشید که ایران خیلی زود به آمار جهانی می‌رسد.
پیگیری ثبت نشان اهدای عضو بر گواهینامه رانندگی و کارت ملی
وی ادامه داد: در راستای ثبت نشان اهدای عضو بر روی گواهینامه اقدامات زیادی طی سال‌های اخیر انجام شده است. کار از دفتر حقوقی وزارت بهداشت آغاز شد و بعد از تایید این دفتر به وزارت کشور رفت و دفتر حقوقی وزارت کشور هم آن را تایید کرد. سپس برای ناجا ارسال شد. جلسات متعددی با مسئولان وزارت کشور و ناجا داشتیم و فرآیندها بررسی و موضوع تصویب شد. از طریق وزیر کشور برای هیات دولت نامه‌ای ارسال شد و درخواست شد که این مساله به عنوان یک تبصره در ماده ۱۶ گواهینامه رانندگی اضافه شود، اما متاسفانه دو سال پیش در یکی از کمیسیون‌های فرعی اجتماعی رد شد که داریم پیگیری می‌کنیم که علت رد شدن آن مشخص شود و ابهامات روشن شود.
وی گفت: باید توجه کرد که حتی اگر یک نفر بر روی گواهینامه رانندگی‌اش نشان اهدای عضو ثبت شود، باز هم نظر خانواده پرسیده می‌شود و اگر خانواده مخالفت کنند، اهدای عضوی انجام نمی‌شود. اینطور نیست که بدون نظر خانواده اهدای عضوی انجام شود. صحبت‌هایی با دکتر جهانگیری و مسئولان هیات دولت کردیم و به زودی نشان اهدا بر روی گواهی نامه رانندگی و حتی کارت ملی درج خواهد شد.
نجفی زاده ادامه داد: اقدام دیگری که انجام دادیم و از روز ملی اهدای عضو پرده‌برداری می‌شود، ابر اهدا است که به این معنی است که فردی که کارت اهدای عضو دریافت می‌کند، در صورت تمایل می‌تواند ویدیویی از خودش گرفته و بر روی ابر اهدا آپلود کند تا اگر خدایی نکرده دچار مرگ مغزی شد، خانواده‌اش می‌توانند ویدیو او را دیده و بدانند که نظر عزیزشان چه بوده است.
پیوند کلیه از فرد زنده، تحت نظارت وزارت بهداشت
تبلیغات کلیه فروشی برچیده می شود
نجفی‌زاده در پاسخ به سوال ایسنا، درباره وضعیت کلیه‌فروشی در کشور با توجه به نظارت وزارت بهداشت در زمینه پیوند عضو از زنده، گفت: انجمن در زمینه پیوند از فرد زنده فعالیت نمی‌کند، اما طبق اطلاعی که ما داریم، خوشبختانه وزارت بهداشت پیوند کلیه از افراد زنده را کاملا تحت کنترل خودش گرفته و ثبت اطلاعات تمام گیرندگان و اهدای کنندگان تحت نظارتش است. شاید قبلا امکان این وجود داشت که یک اهداکننده زنده داوطلب و چه با پرداخت هزینه پیدا شود و بخواهد کلیه اهدا کند، اما در حال حاضر تخصیص کلیه از افراد زنده با وزارت بهداشت است. یعنی کسی نمی‌تواند بگوید من می‌خواهم کلیه‌ام را به فلان فرد خاص اهدا کنم. البته به جز دهنده فامیل. نتیجه این شده که اطلاعیه‌های روی دیوار و در آگهی‌هایی که در سایت‌ها در این زمینه وجود داشت که به دنبال اهدا کننده هستند، دیگر به درد نمی‌خورد و وزارت بهداشت است که مشخص می‌کند که اهداکننده به چه کسی کلیه بدهد و نتیجه این اقدام، این است که اطلاعیه‌ها دارد برچیده می‌شود و ان شالله به زودی شاهد خواهیم بود که دیگر چنین مواردی در کشور دیده نشود.
۲۷هزار تن در لیست انتظار پیوند عضو
وی در پاسخ به سوال دیگر ایسنا، درباره افراد در لیست انتظار پیوند عضو، گفت: در حال حاضر بیش از ۲۷ هزار نفر در لیست انتظار پیوند قرار دارند و با ورود اطلاعات مراکز پیوند به سامانه‌ای که راه‌اندازی شده، وزارت بهداشت می‌تواند آمار ریز را ارائه کند.
وی در ادامه صحبت‌هایش تاکید کرد: باید توجه کرد که بسیار مهم است که ارگان‌های فرهنگسازی در حوزه اهدای عضو کار فرهنگسازی را انجام دهند، اما به همان اندازه که می‌توانند مفید باشند، می‌توانند مضر هم باشند. زیرا اگر اطلاعات غلطی به مردم داده شود، شاید ده‌ها برابر آن باید تلاش شود تا فرهنگ غلط از اذهان پاک شود. مساله زنده شدن فرد مرگ مغزی باید آنقدر در کشور جا بیفتد که همه مردم از آن اطلاع داشته باشند. نه‌تنها مردم بلکه تمام رسانه‌ها باید این موضوع را پدیده زشتی بدانند که یک نفر بیاید و در رسانه ملی اعلام کند که من مرگ مغزی بودم و زنده شدم.
تفاوت مرگ مغزی با کما
نجفی‌زاده ادامه داد: باید توجه کرد که در مرگ مغزی به دلیل ورم مغز که ناشی از ضربه، خونریزی مغزی و ... است، سلول‌های مغزی به شدت ورم می‌کنند و جمجه که سخت و استخوانی است، اجازه نمی‌دهد که مغز به اطراف ورم کند و در نتیجه فشار داخل مغز بسیار بالا می‌رود. از طرفی جدار رگ نازک است و اگر آن را فشار دهیم بسته می‌شود. رگ‌هایی که از گردن به داخل جمجه رفتند و خون‌رسانی می‌کنند در بین این فشار بسته می‌شوند. اگر خون‌رسانی به هر عضوی انجام نشود، سلول‌های آن می‌میرند. بنابراین در مرگ مغزی سلول‌های مغزی می‌میرند و این با کما متفاوت است. در کما سلول مغزی نمرده، بلکه عملکرد خودش را از دست داده است. در نتیجه یک نفر در اختلال هوشیاری یا کما می‌رود و امکان بازگشت آن وجود دارد. اما اگر فردی مرگ مغزی شده باشد و سلول مرده باشد، سلول مرده مانند هر بافت مرده‌ای متلاشی می‌شود. اگر سه روز بعد، جمجه یک فرد مرگ مغزی را باز کنید، دیگر مغز را نمی‌بینید، بلکه یک ماده متعفن و لزج را می‌بینید که فاسد شده است. مغز متلاشی شده به هیچ عنوان امکان بازگشت ندارد. از سال ۱۹۶۴ که تعریف مرگ مغزی ارائه شده، تاکنون هیچ مورد مرگ مغزی نبوده که به زندگی بازگردد. آن مواردی که بازگشت داشته‌اند، در کمای عمیق هستند.
وی تاکید کرد: در عین حال در کشورهای دیگر جهان اگر یک تا دو متخصص مرگ مغزی را تایید کنند، فرد مرگ مغزی اعلام می‌شود، اما در ایران طبق قانون چهار متخصص باید مرگ مغزی را تایید کنند و سپس متخصص پزشکی قانونی حضور پیدا کرده و کار آن چهار نفر را تایید و بررسی می‌کند و بعد از تایید نهایی مرگ مغزی، با اجاره خانواده اهدای عضو انجام می‌شود.
نجفی‌زاده گفت: از ابتدا تاکنون ۶۰ هزار و ۳۵۱ پیوند در کشور انجام شده که شامل پیوند کلیه از افراد مرگ مغزی است. حدود ۱۲ مرکز پیوند کبد، ۹ مرکز پیوند قلب، ۳۱ مرکز پیوند کلیه، دو مرکز پیوند ریه و دو مرکز پیوند لوزالمعده و یک مرکز پیوند روده و احشام در کشور وجود دارد.