عصرایران؛ مجله تصويري سلاح- در تاريخ ششم ژانويه سال 1982، هيولايي عجيب در يكي از سري ترين مراكز تحقيقات پرواز اتحاد جماهير شوروي واقع در ژوکوفسکی 25 مايلي جنوب شرقي مسكو متولد شد. در نگاه اول اين پرنده سردرگم كننده همچون هواپيمايي غول پيكر به نظر مي رسيد كه يك نمونه جمع و جور مجهز به سيستم بال كج به قسمت شكمي آن متصل بود. پس از مدت كوتاهي مشخص شد كه اين محصول اعجاب انگيز در واقع يك هواپيماي باري استراتژيك تحت عنوان میاسیشف VM-T آتلانت است كه ميزبان تجهيزات مخفي شوروي خواهد بود.
واژه آتلانت كه در نام محصول مذكور ديده مي شود، در زبان روسي به معناي اطلس است كه با هدف بازسازي اين بمب افكن سبك جنگ سرد به پرنده اي كه بتواند فضايي براي جا به جايي روياهاي نظامي اتحاد جماهير شوروي فراهم كند، به خوبي همخواني داشت.
6 سال پيش از معرفي VM-T آتلانت در سال 1976، مقامات اتحاد جماهير شوروي توسعه پروژه فضاپيماهاي شاتل شوروي به نام بوران را كليد زدند. قرار بود از بوران در قالب طرحي براي رقابت با شاتل هاي فضايي نيروي هوايي آمريكا استفاده شود. اما آنها در مقايسه با آمريكايي ها با مشكلي جدي رو به بودند و آن هم چيزي نبود جز جغرافياي متفاوت! با فقدان ساير روش هاي مطلوب براي حمل و نقل، مهندسين روسي دريافتند كه نمي توانند به منظور جا به جايي قطعات بسيار بزرگ شاتل ها (در اندازه مجسمه هاي فوق العاده بزرگ) از خطوط راه آهن كشوري بهره برداري كنند.
در ادامه مسكو گزينه اي ديگر يعني ساخت و ساز پروژه هاي جديد خود در نزديكي سايت راه اندازي را در نظر گرفت كه البته از نظر عملي تقريبا غير ممكن بود. مهم ترين علت ناكارآمدي اين روش، هزينه بالاي انتقال ارتشي از كاركنان به منطقه اي نيمه صحرايي كه هزاران مايل نيز با نزديك ترين مراكز شهري فاصله داشت محسوب مي شد. پس از آن كه استراتژي ذكر شده با شكست مواجه شد، مهندسين شوروي به ايده هاي محتمل تري دست يافتند. از جمله اين طرح هاي پيشنهادي مي توان به بزرگراهي با ابعاد بزرگتر از حد استاندارد، راه آهن با مقياس بالا و يا حتي حمل و نقل روي سطح آب تا وزن حداكثر 3.5 تن اشاره كرد.
با وجود آن كه ايده هاي واقعي ليست شده تا حدود زيادي قابليت اجرايي داشتند اما به سرعت جاي خود را به متد ترابري هوايي دادند. اين در حالي است كه در بازه زماني مربوطه، هيچ كدام از پرنده هاي شوروي از ظرفيت كافي به منظور حمل چنين وزن محسوسي برخوردار نبودند. البته در ابتدا قرار بر اين شد كه از بالگرد چند منظوره روسي ميل- 26 با توانايي ليفت 26 تن وزن استفاده شود. طبق اطلاعات به دست آمده از پروازهاي آزمايشي، با وجود آن كه اين بالگرد قادر به پذيرش وزن محموله مد نظر بود، اما طي يكي از تست ها تلاطمي جزئي در مسير حركت پرنده منجر به نوسان شديد بار شد و خلبانان وحشت زده را مجبور به تخليه آن كرد.
به منظور بررسي جايگزين هاي بعدي ميل- 26 اول بايد به دهه 1950 درست زماني كه بمب افكن استراتژيك چهار موتوره 3M ساخته شد، باز گرديم. اين پرنده كه در واقع همان میاسیشف M-4 مولوت محسوب مي شود، برد مورد قبول براي بمباران آمريكا را در اختيار نداشت و بين سال هاي 1960 تا 1970 نيز گزارشات ضد و نقيضي از پروازهاي موفقيت آميز يا گاها مرگبار را به ثبت رسانده بود. مجموعه اين فاكتورها سبب شد تا در سال 1977 پروژه تغيير پرنده نام برده و تعريف كاربري هاي ديگري براي آن آغاز شود. بدين ترتيب بر اساس تصميمات اتخاذ شده، 5 مدل از اين محصول براي ترابري قطعات سيستم هاي فضايي شوروي از جمله بوران وارد خط توسعه خود شدند.
به منظور ايجاد فضاي بيشتر براي حمل محموله هاي پروژه فضايي شوروي، بدنه بمب افكن نزديك به 4.5 متر افزايش طول يافت و با هدف پايداري بهتر حين پرواز در سرعت هاي پايين، سيستم طراحي دم نيز تغيير داده شد. با اين حال باز هم 3M اصلاح شده (3M-T) قادر به حمل فضاپيماي بوران به صورت سر هم شده نبود و تنها مي توانست قطعات مهم آن را با وزن حداكثر تا 50 تن جا به جا كند. علاوه بر اين 3M-T با يك سري مشكلات فني نيز رو به رو بود كه نكته مثبتي در كارنامه نظامي آن به شمار نمي رفت. در يكي از پروازهاي آزمايشي مربوط به سال 1983، هواپيماي نام برده كه حامل ماكت بوران بود از مسير اصلي باند منحرف و ميان گل و لاي گرفتار شد. در اين ميان عمليات بازيابي به اندازه اي طول كشيد كه ماهواره هاي جاسوسي آمريكايي موفق به عكس برداري از اين پرنده سري شدند.
طي پروازي ديگر به همراه شاتل بوران در سال 1988، بمب افكن تغيير يافته مجددا متحمل سانحه شد. كه البته با مهارت خلبان هيچ گونه تلفات و خسارتي به دنبال نداشت. دو موتور از چهار موتور 3M-T روي بال چپ به علت نشت سوخت خاموش شده بودند.
پيش از آن كه از اين هواپيما و مشاركت آن در پروژه شاتل هاي فضايي روسيه به صورت رسمي و عمومي در اوايل دهه 90ميلاي رونمايي شود، طراحي 3M-T به VM-T تغيير نام داد. با وجود آن كه يكي از 3 فروند VM-T باقي مانده در سال 2013 و در منطقه ژوکوفسکی رويت شد، اما در نهايت سرنوشت همه آنها مثل هم و توقف هميشگي پرواز در آسمان خصوصا به عنوان حاملي براي شاتل هاي فضايي شوروي بود.
مطالب مجله تصویری سلاح را در این لینک دنبال کنید.