عصرایران؛ رضا غبیشاوی- رسانه های آمریکایی در روز پنجشنبه 7 شهریور 98 به نقل از ماهواره تجاری امریکایی "ماکسار" تصویری را منتشر کردند که حاکی از وجود دود سیاه در یک مرکز پرتاب موشک های ماهواره بر در ایران بود.
رسانه های خارجی گفته بودند، احتمالا این عکس انفجار موشک ماهواره ناهید هنگام پرتاب بوده است. اندکی بعد ترامپ با انتشار عکس دیگری از این حادثه نوشت که "امریکا در این حادثه دخالتی نداشته" است.
محمدجواد آذری جهرمی وزیر ارتباطات در نخستین واکنش گفت که "ماهواره ناهید" سالم است اما درباره بقیه موارد وزارت دفاع باید توضیح دهد. بقیه مقامات ایرانی و رسانه های حکومتی یا نزدیک به دولت در ایران با ادبیات تکذیبی واکنش نشان دادند.
با این حال پس از گذشت پنج روز، سخنگوی دولت ایران بالاخره برای اولین بار وقوع انفجار را در محل پرتاب موشک های ماهواره تایید کرد و توضیح داد که انفجار هنگام تست بوده و دلیل آن فنی است.
در این باره می توان گفت:
اول – چرا اینقدر دیر؟
دولت چرا اینقدر دیر خبر انفجار در سکوی پرتاب ماهواره را تایید کرد؟ چرا بلافاصله پس از وقوع این حادثه، خبر آن را منتشر نکرد؟
چرا در نخستین لحظات بعد از انتشار عکس و خبر انفجار از سوی یک ماهواره تجاری آمریکایی و بازتاب خبر آن در رسانه های آمریکایی، مسوولان ایرانی شفاف و دقیق موضع گیری نکردند؟ چرا درباره خبر انفجار توضیح ندادند؟
بهینه این بود که بلافاصله پس از انفجار، مسوولان ایرانی خبر آن را منتشر می کردند؛ نه اینکه صبر کنند ماهواره ها و رسانه های آمریکایی تصاویر آن را منتشر کنند و در گام بعدی، سایر رسانه ها به زبان های مختلف این خبر را بازنشر کنند و بعد مسوولان ایرانی آن هم در واکنش، بارها آن را تکذیب کنند تا اینکه بعد از گذشت 5 روز، سخنگوی دولت ایران، اصل خبر وقوع انفجار را تایید کند.
بهتر این بود که بلافاصله بعد از انفجار، خبر و عکسش منتشر می شد یا اینکه حداقل بعد از انتشار خبر در رسانه های آمریکایی (قبل از توییت ترامپ)، مسوولان ایرانی خبر را تایید می کردند و توضیح می دادند.
دوم – در فضای رسانه ای، کسی که خبری را برای اولین بار منتشر می کند توانایی جریان سازی دارد.
به این معنی که سررشته جریان سازی یک خبر، در دست کسی است که برای اولین بار آن را منتشر می کند و اوست که می تواند با افزودن یا کاستن به خبر، استفاده یا سوء استفاده کند.
اگر مقامات ایرانی یا رسانه های ایرانی، زودتر از همه و برای اولین بار، خبر انفجار در سکوی پرتاب ماهواره ای را منتشر می کردند جریان خبری هم در دست آنها بود.
مسوولان ایرانی گفته اند انفجار به دلیل فنی و به هنگام تست ( فعالیت آزمایشی) بوده و نه به هنگام پرتاب ماهواره یا به دلیل خرابکاری.
اما آنچه هم اکنون اتفاق افتاده این است که یک رسانه آمریکایی با استفاده از تصاویر ماهواره ای، برای اولین بار خبر انفجار در سکوی پرتاب موشک را می دهد؛ اندکی بعد هم ترامپ با بهره برداری از این شرایط، عکس جدیدتری از حادثه نشان داد و با لحنی طعنه آمیز گفت که "آمریکا در انفجار دخالتی نداشته" به این معنی که احتمالا " ما دخالت داشتیم ..."
سوال اینجاست که مخاطبان کدام یک را می پذیرند و باور می کنند؟
در بررسی ها و به تجربه ثابت شده، در حالت عادی همیشه سخنان و مواضع و اطلاعاتی که برای اولین بار منتشر می شود از سوی مخاطبان پذیرفته می شود.
اگر مقامات ایرانی به صورت مستقیم یا غیرمستقیم، خبر انفجار در سکوی پرتاب موشک را اعلام می کردند رفتاری "کنشی" داشتند و از مزایای این موقعیت بهره می بردند اما متاسفانه آنها این موقعیت را به طرف مقابل، یعنی رسانه ها و مقامات آمریکایی واگذر کردند تا آنها در اطلاع رسانی کنشگر باشند و از مزیت های آن بهره ببرند.
در مقابل، طرف ایرانی با تاییدِ با تاخیر زیادِ خبر انفجار، موقعیت "واکنشی" را برای خود برگزید بدون اینکه مزیتی را نصیب خود کند.
متاسفانه این رفتار برای چندمین بار است که در ایران روی می دهد.
قبل از این هم به دنبال شکست پرتاب یک موشک ماهواره‌بر در ایران، مقامات تهران سکوت کردند تا رسانه ها و مسوولان آمریکایی خبر آن را اعلام کنند و البته مقامات ایرانی سعی کردند برای مدت زمانی طولانی، سکوت و سکوت کنند.
این رفتار اشتباه تنها باعث می شود اعتماد مخاطبان به سبد رسانه ها و مقامات آمریکایی ریخته شود و از میزان اعتماد به مسوولان و رسانه های ایرانی کاسته شود.
به نظر می رسد همچنان در عصر اینترنت و ماهواره و گوشی های هوشمند، برخی مسوولان ایرانی در عصر حجر به سر می برند و نمی خواهند این تغییر عصر را بپذیرند و با رفتارهای غیرعلمی، به دارایی های ناملموس کشور یعنی "اعتماد عمومی به رسانه ها و مسوولان" آسیب می زنند.
سوم – با وجود دهها مرکز آموزش عالی رسانه و ارتباطات و روابط عمومی و هزاران فارغ التحصیل روزنامه نگاری و ارتباطات و فعالیت صدها رسانه جای تعجب است که چگونه برخی مسوولان همچنان در الفبای اطلاع رسانی لنگ می زنند و رفتاری کودکانه و غلط دارند؛ گویی در این کشور هیچ متخصص یا کارشناس یا مشاور رسانه و اطلاع رسانی وجود ندارد که از او کمک بگیرند یا اینکه البته خود را کارشناس همه چیز می دانند.
چهارم - آیا رسانه های ایرانی می توانستند زودتر از رسانه های آمریکایی، این خبر را منتشر کنند؟
اگر یک رسانه ایرانی توسط خبرنگاران فعال و حرفه ای این خبر را کسب می کرد آیا می توانست آن را منتشر کند؟
آیا بهتر نبود به جای رسانه آمریکایی، رسانه ایرانی آن را منتشر می کرد؟
وقتی شما عدم موفقیت رو بلند اعلام کنی، خبر یواشکی موفقیت هم باور پذیره.