زمانی که بیشتر مردم درباره مشکلات گلبول های قرمز خون فکر می کنند، مواردی مانند آنمی (کم خونی)، کاهش تعداد گلبول های قرمز خون، در ذهن آنها نقش می بندد، اما تعداد بیش از حد گلبول های قرمز خون نیز می تواند مشکل‌آفرین باشد.
به گزارش گروه سلامت عصر ایران به نقل از "وری ول هلث"، میزان بیش از حد گلبول های قرمز خون به نام پلی سیتمی (Polycythemia) یا اریتروسیتوزیس (Erythrocytosis) شناخته می شود. برخی تفاوت های فنی بین این دو وجود دارد، اما اغلب به جای یکدیگر استفاده می شوند.
در شرایطی که ممکن است میزان بیش از حد بهتر از کمبود باشد، پلی سیتمی می تواند موجب مشکلات قابل توجهی شود. این شرایط موجب افزایش غلظت خون می شود زیرا سلول های بیشتری در مقدار مشابه از مایع که به نام پلاسما شناخته می شود، وجود دارند. به واسطه تعداد بیش از حد زیاد گلبول های قرمز، این مایع در رگ های خونی بدن با دشواری حرکت می کند که می تواند موجب سکته مغزی، حملات قلبی، تشکیل لخته های خون یا آمبولی ریوی (وجود لخته خون در ریه) شود.
علائم پلی سیتمی مبهم هستند و برخی افراد هیچ علامتی ندارند و پس از آزمایش های روتین متوجه ابتلا به این شرایط می شوند. با این وجود، از علائم پلی سیتمی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ضعف و سرگیجه
- خستگی یا بی حالی
- سردرد
- خارش، گاهی اوقات پس از استحمام
- مفصل درد، معمولا در انگشت بزرگ پا
- شکم درد
- قرمزی صورت
پلی سیتمی بر اساس شمارش کامل سلول های خون تشخیص داده می شود. در این شرایط شمارش گلبول های قرمز، هموگلوبین، و/یا هماتوکریت افزایش یافته است. آزمایش خون برای حصول اطمینان از این که اشتباهی آزمایشگاهی رخ نداده نباشد، تکرار خواهد شد. ذکر این نکته اهمیت دارد که مقادیر عادی با توجه به سن و جنسیت فرد متفاوت بوده و بر تعریف پلی سیتمی اثرگذار هستند.
اقدامات دیگری برای تشخیص پلی سیتمی می توانند مد نظر قرار بگیرند که از آن جمله می توان به اندازه گیری سطح اکسیژن و انجام ارزیابی قلبی و ریوی (تصویربرداری پرتو اکس از سینه، الکتروکاردیوگرام و اکوکاردیوگرام) اشاره کرد تا مشخص شود آیا سطوح پایین اکسیژن دلیل این شرایط است یا خیر.
سطح اریتروپوئیتین، هورمونی که توسط کلیه ها برای تشویق تولید گلبول قرمز ترشح می شود نیز ممکن است اندازه گیری شود. گرفتن مغز استخوان و بافت برداری (بیوپسی) از دیگر اقداماتی هستند که ممکن است برای تشخیص دقیق انجام شوند.
پلی سیتمی ورا: این یک بیماری نادر مغز استخوان است. در این بیماری به طور معمول با افزایش تعداد گلبول های سفید (لکوسیتوزیس) و تعداد پلاکت خون (ترومبوسیتوزیس) نیز مواجه هستید. این می تواند به واسطه یک جهش ژنتیکی به نام JAK2 رخ دهد.
بیماری های ارثی: این شامل بیماری هایی می شود که در آنها بدن گلبول های قرمز بیشتر نسبت به آنچه انتظار می رود را تولید می کند.
شرایطی که موجب سطوح پایین اکسیژن در خون (هیپوکسی) می شوند، مانند:
- بیماری قلبی
- آپنه خواب
- پرفشاری خون ریوی
تومورهایی که اریتروپوئیتین ترشح می کنند، مانند:
- کارسینوم هپاتوسلولار (سرطان کبد)
- کارسینوم سلول کلیوی (سرطان کلیه)
- تومورهای غدد آدرنال
- کیست های کلیوی
نوزادان نیز می توانند به پلی سیتمی مبتلا باشند که به طور معمول با موارد زیر مرتبط است:
- شرایط مرتبط با سطوح پایین اکسیژن در رحم
- انتقال دوقلو به دوقلو: در این شرایط، یکی از نوزادان نسبت به نوزاد دیگر خون بیشتری از جفت دریافت می کند.
نظارت: اگر پلی سیتمی بدون علائم و نشانه ای خاص باشد، پزشک ممکن است تنها بر شرایط شما نظارت داشته باشد.
درمان بیماری زمینه ای که موجب پلی سیتمی شده است.
فلبوتومی: بر اساس یک برنامه منظم تخلیه خون از یک سیاهرگ انجام می شود تا از بروز عوارض جلوگیری شود. خون اغلب با سالین عادی ( مایعی که در سیاهرگ وارد می شود) جایگزین می شود.
هیدروکسی اوره: یک داروی خوراکی است که می تواند در صورت عدم تحمل فلبوتومی استفاده شود. هیدروکسی اوره تعداد تمام سلول های خون شامل گلبول های سفید، گلبول های قرمز و پلاکت ها را کاهش می دهد.
اینترفرون-آلفا: اینترفرون-آلفا می تواند برای تحریک سیستم ایمنی برای مبارزه با تولید بیش از حد گلبول های قرمز استفاده شود.
آسپرین: آسپرین ممکن است برای کاهش خطر تشکیل لخته های خون استفاده شود. آسپرین مانع از تشکیل لخته خون توسط پلاکت ها می شود.
روکسولیتینیب: دارویی است که می تواند برای بیماران مبتلا به جهش JAK2 و آنهایی که به درمان با هیدروکسی اوره واکنش نشان نداده یا آن را تحمل نمی کنند، استفاده شود.