خون و محصولات خونی بخش جدایی ناپذیراز پوشش بهداشت جهانی و عنصر کلیدی در سیستم‌های بهداشتی موثر در جوامع است. انتقال خون موجب صرفه جویی در زندگی و بهبود سلامت می‌شود، با این حال، بسیاری از بیماران به هنگام نیاز به خون ایمن دسترسی ندارند. تهیه خون ایمن و مناسب باید جزء جدایی ناپذیر سیاست و زیرساخت‌های بهداشتی ملی کشورها باشد.
به گزارش ایسنا- و به نقل از سازمان جهانی بهداشت، سلامت حق طبیعی انسان است؛ هر کس در جهان باید به خون ایمن دسترسی داشته باشد. هر چند ثانیه، کسی، جایی به خون نیاز پیدا می‌کند و همواره خون کافی برای همه در دسترس نیست.
انتقال خون و محصولات خون هر سال جان میلیون‌ها انسان را نجات می‌دهد. خون و محصولاتش اجزای ضروری در نجات زنان مبتلا به خونریزی مرتبط با حاملگی و زایمان است، کودکان مبتلا به کم خونی شدید به علت مالاریا و سو تغذیه با این مایع حیاتی درمان می‌شوند، بیماران مبتلا به اختلالات خون و مغز استخوان، اختلالات ارثی هموگلوبین و شرایط کمبود ایمنی، قربانیان تروما، تصادفات اضطراری، بلایای طبیعی و حوادث و همچنین بیماران تحت درمان‌های پیشرفته پزشکی و جراحی از جمله کسانی هستند که به خون احتیاج پیدا می‌کنند.
تفاوت قابل توجهی در میزان دسترسی به خون و محصولات خونی در داخل و خارج هر کشوری وجود دارد. کشورها با چالش‌های بسیاری برای تولید کافی خون و محصولات خون مواجه هستند، همچنین کیفیت و ایمنی آن همیشه تضمین نمی‌شود.
در ماه مه سال ۲۰۰۵، در پنجاه و هشتمین مجمع بهداشت جهانی، وزرای بهداشت از سراسر جهان اعلامیه‌ای در تعهد و حمایت از اهدای داوطلبانه خون اعلام کردند و روز جهانی اهدا کنندگان خون هر ساله در ۱۴ ژوئن برگزار می‌شود. این قطعنامه علاوه بر این، کشورهای عضو را ملزم به اجرای برنامه‌های ساماندهی شده، ملی و هماهنگ با برنامه‌های نظارتی می‌کند. در سال ۲۰۰۹، متخصصین، سیاست‌گذاران و نمایندگان غیردولتی ۴۰ کشور، اعلامیه ملبورن را تصویب کردند که هدف آن برای تمام کشورها به دست آوردن تمام منابع خون خود از اهدا کنندگان داوطلبانه تا سال ۲۰۲۰ است.
خون امن برای همه
شعار امسال روز جهانی اهدای خون دسترسی جهانی به خون امن است. "خون امن برای همه" به منظور بالا بردن آگاهی جامعه جهانی به خون ایمن و نقش حیاتی که اهدای کمک‌های داوطلبانه در دستیابی به پوشش سلامت جهانی دارد، انتخاب شده است. جامعه جهانی در پی یافتن راهی برای اهدای خون مستمر افراد است. کشور میزبان برای روز جهانی اهدا خون در سال ۲۰۱۹، رواندا است. رویداد جهانی در تاریخ ۱۴ ژوئن ۲۰۱۹ در کیگالی، رواندا برگزار خواهد شد.
اکثر مردم در صورتی که از سلامت جسمانی برخوردار باشند، قادر به اهدای خون هستند. با این وجود برخی الزامات اساسی وجود دارد که باید به منظور اهدای خون در نظر گرفته شود. سن اهدا کننده خون باید بین ۱۸ تا ۶۵ سال باشد. اهدا کننده خون باید از نظر وزن دارای حداقل ۵۰ کیلوگرم باشد. داشتن سلامت کامل در زمان اهدا خون ضروری است. اگر دچار سرماخوردگی، آنفلوآنزا، گلو درد، درد خفیف، اشکال در معده یا هر گونه عفونت دیگری باشید، نمی‌توانید خون اهدا کنید.
اگر اخیراً خال کوبی یا سوراخ کردن بدن داشته اید، مدت ۶ ماه بعد از این تاریخ می‌توانید به اهدای خون اقدام کنید. در صورت مراجعه به دندانپزشکی، ۲۴ ساعت برای اهدای خون باید صبر کنید. اگر حداقل سطح هموگلوبین برای اهدای خون را ندارید نمی‌توانید خون بدهید. در بسیاری از کشورها سطح هموگلوبین در زنان کمتر از ۱۲.۰ گرم در دسی لیتر و در مردان به اندازه آستانه کمتر از ۱۳.۰ گرم در دسی‌لیتر است. و در نهایت اینکه اگر در ۱۲ ماه گذشته فعالیت جنسی پرخطر داشته و یا آزمایش مثبت برای HIV داشته باشید، هرگز نباید خون اهدا کنید.
هر دو ثانیه یک نفر در دنیا به خون نیاز دارد. حدود ۱ نفر از ۷ نفری که وارد بیمارستان می‌شود به خون نیاز دارد.
یک پک خون می‌تواند سه زندگی را نجات دهد
محصولات خونی نیز هر یک جان میلیون‌ها انسان را نجات می‌دهد. گلبول‌های قرمز حدود ۱۲۰ روز در سیستم گردش خون زندگی می‌کنند. پلاکت‌ها باعث تشدید لخته شدن خون می‌شوند و افرادی که مبتلا به سرطان خون و سرطان‌های دیگر هستند، فرصت زندگی می‌دهد. خون اهدا شده را تا ۴۲ روز می‌توان ذخیره کرد. پلاکت‌های اهدا شده تا ۵ روز ذخیره می‌شوند و مدت زمان نگهداری پلاسمای یخ زده یک سال است.
سیزده آزمایش (۱۱ مورد برای بیماری‌های عفونی) بر روی هر واحد خون اهدا شده انجام می‌شود.
خون حدود ۷ درصد وزن بدن شما را تشکیل می‌دهد
هیچ ماده‌ای در دنیا جایگزین خون انسان نیست. یک نوزاد تازه متولد حدود یک فنجان خون در بدن دارد.
اگر تمام اهدا کنندگان خون سه بار در سال خون بدهند، کمبود خون یک رویداد نادر می‌شود. (میانگین کنونی تقریباً دو برابر است).
خون دادن قدرت شما را کاهش نخواهد داد
از مجموع ۱۱۷.۴ میلیون کمک خونی جمع آوری شده در سراسر جهان، ۴۲ درصد از آن کشورهای با درآمد بالا است که ۱۶ درصد جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند. در کشورهای کم درآمد، تا ۵۲ درصد انتقال خون به کودکان زیر ۵ سال داده می‌شود؛ در حالی که در کشورهای با درآمد بالا، گروه بیمارانی که اغلب خون دریافت می‌کنند، بیش از ۶۵ سال سن دارند.
تفاوت قابل توجهی در میزان دسترسی به خون بین کشورهای کم درآمد و با درآمد بالا وجود دارد. میزان اهدای کل خون نشان دهنده دسترسی عمومی خون در یک کشور است. میزان اهدای خون در کشورهای با درآمد بالا، ۳۲.۶ اهدای در هر هزار نفر است. این در مقایسه با ۱۵.۱ اهدای هر هزار نفر در کشورهای با درآمد متوسط، ۸.۱ کمک مالی به ازای هر هزار نفر در کشورهای با درآمد پایین و ۴/۱ اهدا در هر هزار نفر در کشورهای کم درآمد است.
از سال ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۵ میزان اهدا داوطلبانه از ۱۱.۶ میلیون مورد افزایش یافته است. در کل، ۷۸ کشور ۹۰ درصد خون خود را از طریق اهداکنندگان خون داوطلبانه جمع آوری می‌کنند؛ با این حال، ۵۸ کشور بیش از ۵۰ درصد از خون خود را از خانواده، خون جایگزین یا اهدا کنندگان در ازای پرداخت هزینه دریافت می‌کنند.
تنها ۵۰ از ۱۷۳ کشور گزارش کننده محصولات پلاسمایی از طریق تجزیه پلاسما جمع آوری شده تولید می‌کنند. در مجموع ۸۳ کشور گزارش دادند که تمام پلاسمای آنها وارداتی است، ۲۴ کشور گزارش دادند که در طی دوره گزارش، پلاسمایی استفاده نکرده اند و ۱۶ کشور به این سوال پاسخ نداده اند.
در سال ۲۰۱۵ اعلام شد که از ۱۷۳ کشور جهان ۱۲۳ کشور دارای سیاست ملی خون هستند. به طور کلی، ۶۰ درصد از کشورهای گزارش شده یا ۱۰۴ کشور، دارای قوانین خاصی هستند که ایمنی و کیفیت انتقال خون را شامل می‌شود.
داده‌های مربوط به مشخصات اهدا کنندگان خون نشان می‌دهد که در سراسر جهان ۳۲ درصد از اهدای خون توسط زنان داده می‌شود، هرچند این میزان به طور گسترده‌ای افزایش یافته است. در ۱۴ کشور از ۱۱۹ کشور گزارش دهنده، اهدا کنندگان زن کمتر از ۱۰ درصد کمک مالی دریافت می‌کنند.
مشخصات سن اهداکنندگان خون نشان می‌دهد که به نسبت بیشتر جوانان خون را در کشورهای کم درآمد و متوسط در مقایسه با کشورهای با درآمد بالا اهدا می‌کنند.
سه نوع اهداکنندگان خون وجود دارد. داوطلبانه و بدون پرداخت هزینه، خانواده و خون جایگزین و اهدای خون در ازای پرداخت مالی. داده‌های گزارش شده به سازمان بهداشت جهانی نشان دهنده افزایش قابل توجهی از اهدا خون داوطلبانه در کشورهای کم درآمد و متوسط است.
میزان اهدای خون داوطلبانه در مناطق آسیای جنوب شرقی (۸۳ درصد) و آمریکا (۷۰ درصد) است. حداکثر افزایش تعداد در منطقه جنوب شرقی آسیا (۵.۹ میلیون اهدا)، پس از آن منطقه غرب غرب آسیا (۲.۷ میلیون اهدا) و منطقه آفریقا (۱.۱ میلیون) گزارش شد. ۷۸ کشور بیش از ۹۰ درصد از خون خود را از اهدا خون داوطلبانه به دست می‌آورند. (۳۵ کشور با درآمد بالا، ۳۲ کشور با درآمد متوسط و ۱۱ کشور با درآمد پایین). ۵۶ کشور ۱۰۰ (یا بیش از ۹۹ درصد) خون خود را از اهدا کنندگان خون داوطلبانه بدون هزینه دریافت می‌کنند. در ۵۸ کشور بیش از ۵۰ درصد از خون هنوز وابسته به خانواده و خون جایگزین (۸ کشور با درآمد بالا، ۳۶ کشور با درآمد متوسط و ۱۴ کشور با درآمد پایین) است. ۱۹ کشور نیز خون را در ازای پرداخت هزینه تأمین می‌کنند.
سازمان بهداشت جهانی توصیه می‌کند که تمام اهدای خون قبل از استفاده بررسی شود. غربالگری HIV، هپاتیت B، هپاتیت C و سیفلیس باید اجباری باشد. غربالگری خون باید با توجه به نیازهای سیستم کیفیت انجام شود. انتقال خون به روش سالم و ایمن باید انجام شود. برای این کار مراقبت‌های بهداشتی ضروری است. کمیته‌های انتقال خون در ۴۵ درصد از بیمارستان‌های انتقال خون حضور دارند: ۱۲ درصد از بیمارستان‌های انتقال خون در منطقه آفریقا دارای کمیته انتقال خون هستند، ۱۷ درصد در آمریکا، ۵۷ درصد در مدیترانه شرقی، ۶۸ درصد در اروپا، ۷۹ درصد در جنوب شرق آسیا و ۴۰ درصد در غرب اقیانوس آرام.
خطر انتقال عفونت‌های جدی، از جمله اچ آی وی و هپاتیت، از طریق خون ناامن و کمبود خون مزمن، توجه جهانیان را به اهمیت امنیت و دسترسی به خون جلب کرده است. با هدف تضمین دسترسی جهانی به محصولات خون ایمن، سازمان بهداشت جهانی شعار امسال را دسترسی به خون سالم و امن تعیین کرده است.