مشاهده خون در ادرار می تواند به بسیاری از مشکلات رایج در مردان اشاره داشته باشد. اصطلاح پزشکی برای وجود خون در ادرار هماچوری (Hematuria) است.
به گزارش گروه سلامت عصر ایران به نقل از "مدیکال نیوز تودی"، از عفونت های دستگاه ادراری تا برخی انواع سرطان، در ادامه با برخی از شایع‌ترین دلایل هماچوری یا خون‌ادراری در مردان بیشتر آشنا می شویم.
عفونت های دستگاه ادراری (UTIs) یکی از دلایل شایع مشاهده خود در ادرار هستند. اگرچه این شرایط بیشتر در زنان رخ می دهد، مردان نیز می توانند به عفونت دستگاه ادراری مبتلا شوند.
از عوامل خطرآفرین برای عفونت های دستگاه ادراری در مردان می توان به مشکلات پروستات و استفاده از کاتتر اشاره کرد.
عفونت های دستگاه ادراری می توانند به واسطه ورود باکتری ها به مجرای پیشاب، لوله ای که ادرار را از مثانه به بیرون از بدن انتقال می دهد، رخ دهند.
افزون بر وجود خون در ادرار، از دیگر علائم عفونت دستگاه ادراری می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تکرر ادرار و احساس نیاز فوری به انجام این کار
- احساس درد یا سوزش در مجرای پیشاب
- ادرار کدر و بدبو
در موارد نادر، عفونت دستگاه ادراری می تواند کلیه ها را تحت تاثیر قرار دهد. در این مورد، عفونت معمولا شدت بیشتری داشته و ممکن است موجب علائم اضافی زیر شود:
- احساس درد در کمر، پهلوها و کشاله ران ها
- حالت تهوع و استفراغ
- تب و لرز
اگر میزان مایع خون بسیار کم بوده یا خون دارای ضایعات بسیار زیاد باشد، محصولات زائد می توانند با مواد شیمیایی در ادرار پیوند تشکیل داده و موجب تشکیل سنگ های سخت در کلیه ها یا مثانه شوند.
سنگ ها اغلب به اندازه کافی کوچک هستند تا از طریق ادرار دفع شوند. سنگ های بزرگ‌تر ممکن است در کلیه یا مثانه باقی مانده یا در قسمت دیگری از دستگاه ادراری گرفتار شوند.
سنگ های بزرگ‌تر به طور کلی موجب علائم مشهودتری مانند موارد زیر می شوند:
- خون در ادرار
- کمردرد در هر دو سمت
- معده درد پایدار
- حالت تهوع یا استفراغ
- تب و لرز
- ادرار تیره یا بدبو
هماچوری ناشی از ورزش (EIH) که به نام هماچوری پس از اعمال فشار نیز شناخته می شود، به مشاهده خون در ادرار پس از انجام ورزش ارجاع می شود.
پزشکان درباره دلایل هماچوری ناشی از ورزش مطمئن نیستند، اما به نظر می رسد این شرایط با ورزش با شدت زیاد و نه مدت زمان انجام ورزش مرتبط باشد.
افرادی که هنگام ورزش آب مورد نیاز بدن را به میزان کافی تامین نمی کنند نیز ممکن است در معرض خطر بیشتری برای مواجهه با این شرایط قرار داشته باشند.
هماچوری ناشی از ورزش معمولا طی سه روز بهبود یافته و در صورت تداوم خونریزی برای بیش از دو هفته مراجعه به پزشک توصیه شده است.
هاپیرپلازی خوش خیم پروستات (BPH) اصطلاحی پزشکی برای بزرگ شدن پروستات است.
پروستات غده ای است که بخشی از سیستم تولید مثلی مردان را تشکیل داده و به تولید مایع منی کمک می کند. پروستات زیر مثانه و جلوی رکتوم قرار دارد.
بزرگ شدن پروستات می تواند بر مجرای پیشاب فشار وارد کرده و دفع ادرار را دشوار سازد. در این شرایط، مثانه ممکن است برای دفع ادرار سخت‌تر کار کند که می تواند به آسیب دیدگی و خونریزی منجر شود.
هایپرپلازی خوش خیم پروستات حدود 50 درصد از مردان بزرگسال در بازه سنی 51 تا 60 سال و حدود 90 درصد از مردان بزرگ‌تر از 80 سال را تحت تاثیر قرار می دهد.
از علائم هایپرپلازی خوش خیم پروستات می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نیاز فوری به دفع ادرار
- تکرر ادرار، به ویژه هنگام شب
- دشواری در آغاز دفع ادرار
- نیاز به اعمال فشار هنگام دفع ادرار
- جریان ادرار ضعیف یا متناوب
- احساس پری مثانه حتی پس از دفع ادرار
- خون در ادرار
در موارد شدید، فرد مبتلا به هایپرپلازی خوش خیم پروستات ممکن است در دفع ادرار کاملا ناتوان باشد. این یک وضعیت اورژانسی بوده و نیاز به توجه پزشکی فوری دارد.
برخی افراد ممکن است به واسطه یک آسیب دیدگی، عمل جراحی یا بیماری در دفع ادرار با دشواری مواجه شوند. یک کاتتر ادراری لوله ای انعطاف پذیر است که به تخلیه ادرار از مثانه کمک می کند.
در مردان، کاتتر ادراری می تواند درونی یا بیرونی باشد. یک کاتتر درونی از طریق مجرای پیشاب وارد مثانه می شود. این نوع از کاتتر ممکن است برای چندین روز یا هفته باقی بماند.
کاتتر بیرونی دستگاهی است که روی آلت تناسلی قرار گرفته و ادرار را در یک کیسه تخلیه جمع آوری می کند.
هر دو نوع کاتتر می توانند به باکتری ها اجازه ورود و تکثیر در مجرای پیشاب بدهند که می تواند به یک عفونت دستگاه ادراری مرتبط با کاتتر (CAUTI) منجر شود. این شرایط می تواند به وجود خون در ادرار منجر شود.
علائم عفونت دستگاه ادراری مرتبط با کاتتر مشابه با دیگر عفونت های دستگاه ادراری هستند، اما ممکن است شامل تجربه اسپاسم در کمر یا شکم نیز شوند.
گلومرولی (Glomeruli) ساختارهای کوچکی در کلیه ها هستند که به تصفیه و پاکسازی خون کمک می کنند. گلومرولونفریت (GN) اصطلاحی برای گروهی از بیماری هاست که می توانند موجب آسیب دیدگی این ساختارها شوند.
در افراد مبتلا به گلومرولونفریت، کلیه های آسیب دیده در حذف مواد زائد و مایع اضافه از بدن ناتوان هستند. در صورت عدم درمان، گلومرولونفریت می تواند به نارسایی کلیوی منجر شود.
گلومرولونفریت مزمن اغلب در مردان جوان که شنوایی و بینایی خود را نیز از دست داده اند، رخ می دهد.
گلومرولونفریت حاد به طور ناگهانی شکل گرفته و ممکن است با علائم زیر همراه باشد:
- پف صورت هنگام صبح
- خون در ادرار
- کاهش ادرار
- تنگی نفس
- سرفه
- فشار خون بالا
گلومرولونفریت مزمن به تدریج شکل می گیرد. در برخی موارد، افراد ممکن است برای چندین سال هیچ علامتی نداشته باشند. از جمله نشانه ها و علائم این شرایط می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- خون در ادرار
- پروتئین در ادرار
- تورم صورت و قوزک ها
- تکرر ادرار شبانه
- ادرار حباب‌دار یا فومی
داروهایی که در ادامه به آنها اشاره شده است ممکن است موجب هماچوری شوند:
رقیق کننده های خون: این داروها به پیشگیری از تشکیل لخته های خون کمک می کنند، اما برخی انواع آنها، از جمله وارفارین و آسپرین، ممکن است موجب مشاهده خون در ادرار شوند.
داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs): اگر فردی در طولانی مدت از این داروها استفاده کند، آنها می توانند به کلیه ها آسیب رسانده و موجب جواب مثبت وجود خون در آزمایش های ادرار شود. با این وجود، بعید است که آنها موجب مشاهده خون در ادرار شوند.
سیکلوفسفامید و ایفوسفامید: این داروهای شیمی درمانی می توانند موجب سیستیت هموراژیک شوند که به ظهور ناگهانی خون در ادرار و احساس درد و سوزش در مثانه گفته می شود.
سنا (Senna): استفاده بلند مدت از این داروی ملین می تواند به هماچوری منجر شود.
اگر درباره دلیل مشاهده خون در ادرار به استفاده از دارو مشکوک هستید باید با پزشک خود در این زمینه صحبت کند.
در صورت تشخیص و درمان زود هنگام، سرطان پروستات اغلب قابل درمان است. با این وجود، مردان اندکی در مراحل اولیه بیماری علائم را تجربه می کنند، از این رو، انجام آزمایش های غربالگری منظم اهمیت دارد.
زمانی که علائم سرطان پروستات رخ می دهند، ممکن است مشابه با هایپرپلازی خوش خیم پروستات به نظر برسند. از دیگر علائم و نشانه های سرطان پروستات می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- درد مبهم در قسمت پایین لگن
- درد در کمر، کفل ها، یا بالای ران ها
- انزال دردناک
- وجود خون در مایع منی
- بی اشتهایی
- کاهش وزن بی دلیل
- استخوان درد
مردانی که هر یک از این علائم را تجربه می کنند باید در کوتاه‌ترین زمان ممکن به پزشک مراجعه کنند.
در مراحل اولیه سرطان مثانه، افراد ممکن است علائم بسیار کمی را تجربه کنند. وجود خون در ادرار به طور معمول نخستین نشانه است.
برخی افراد ممکن است متوجه تغییر رنگ ادرار خود شوند. برای دیگران، ردپای خون تنها در یک آزمایش ادرار قابل تشخیص است.
از دیگر علائم احتمالی سرطان مثانه در مرحله اولیه می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تکرار ادرار یا نیاز به دفع ادرار، به ویژه هنگام شب
- دشواری در دفع ادرار
- جریان ادرار ضعیف
- درد یا سوزش هنگام دفع ادرار
از علائم سرطان مثانه در مراحل پیشرفته‌تر می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ناتوانی در دفع ادرار
- کمر درد در یک سمت
- تورم پاها
- بی اشتهایی
- کاهش وزن بی دلیل
- استخوان درد
دو نوع هماچوری وجود دارند:
هماچوری مشهود: این نوع از وجود خون در ادرار با چشم غیر مسلح قابل مشاهده است. افراد ممکن است لخته خون دفع کرده یا با ادرار قرمز یا قهوه ای رنگ مواجه شوند.
هماچوری میکروسکوپی: این نوع از وجود خون در ادرار تنها زیر میکروسکوپ قابل مشاهده است.
درمان
درمان هماچوری به دلیل زمینه ای آن بستگی دارد. از روش های درمان احتمالی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- استفاده از آنتی بیوتیک برای درمان عفونت
- عمل جراحی برای خارج کردن سنگ های کلیه بزرگ
- آرام بخش های ماهیچه ای، مسدودکننده های هورمونی و عمل های جراحی برای درمان مشکلات پروستات
- داروها یا روش های تصفیه خون برای گلومرولونفریت
- عمل جراحی، شیمی درمانی و پرتودرمانی برای درمان سرطان یا توده های خوش خیم
در شرایطی که وجود خون در ادرار در مردان به ندرت نشانه ای از یک بیماری جدی است، در صورت مواجهه با این شرایط برای بررسی دقیق شرایط به پزشک مراجعه کنید.
یک آزمایش ادرار می تواند به تایید وجود خون در ادرار کمک کند. پزشک ممکن است یک معاینه جسمانی برای بررسی بزرگ شدن پروستات یا حساسیت به لمس در مثانه یا کلیه ها را انجام دهد.
آزمایش های تصویربرداری می توانند به پزشک در تشخیص بزرگ شدن پروستات یا بروز انسداد در دستگاه ادراری کمک کنند.