احساس سبکی سر که بدن ما فرا گرفته و ایجاد لرزش در پاها شرایطیست که احتمالا پیش از این آن را تجربه کرده یا حداقل به آن نزدیک شده اید. در برخی موارد، این شرایط به از دست رفتن موقت هوشیاری منجر می شود که بین عموم به عنوان غش کردن یا از حال رفتن شناخته می شود، اما در دنیای پزشکی به آن «سنکوپ» گفته می شود.
به گزارش گروه سلامت عصر ایران به نقل از "اکتیو بیت"، بیشتر مواقع غش کردن به واسطه دلیلی نه چندان جدی شکل می گیرد. این شرایط زمانی رخ می دهد که جریان خون به مغز به واسطه دلایلی مانند فشار خون پایین یا قند خون پایین اندکی کاهش می یابد، اما در برخی موارد نیز غش کردن می تواند به یک مشکل سلامت زمینه ای جدی‌تر اشاره داشته باشد.
پزشکان به طور معمول دلایل غش کردن را به دو دسته اصلی بیماری قلبی یا دلایل غیر قلبی تقسیم می کنند. خوشبختانه، یک معاینه جسمانی و بررسی سابقه پزشکی توسط پزشک می تواند به تشخیص دلیل غش کردن و این که آیا به واسطه مساله ای جدی شکل گرفته است یا خیر کمک کند.
در ادامه با برخی نگرانی های سلامت جدی که می توانند در پس غش کردن قرار داشته باشند، بیشتر آشنا می شویم.
دو نوع کلی مشکلات قلبی می توانند موجب غش کردن شوند که شامل مشکلات قلبی مسدود کننده نسبی جریان خون به قلب و آریتمی قلبی می شوند. انسداد در مسیر جریان خون به قلب می تواند موجب کاهش مقدار خونی شود که توسط این اندام پمپاژ می شود، از این رو، مغز خون کافی دریافت نمی کند.
اختلالات قلبی مختلفی وجود دارند که می توانند موجب چنین رخدادی شوند. به عنوان مثال، این شرایط می تواند به واسطه بیماری دریچه قلب، مانند تنگی دریچه آئورت و تنگی دریچه میترال، یا کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک که جریان خون به دریچه آئورت را کاهش می دهد، رخ دهد.
همچنین، این شرایط می تواند به واسطه انسداد در یک رگ خونی اصلی نزدیک قلب یا بروز تومورهای قلبی رخ دهد. متخصصان قلب و عروق به این نکته اشاره دارند که افزون بر غش کردن، بیماران علائم دیگری مانند تپش قلب و سینه درد را نیز تجربه می کنند. با آگاه کردن پزشک از این علائم، ممکن است به تشخیص سریع‌تر خطر بیماری قلبی عروقی زمینه ای کمک کنید.
یک آریتمی یا ضربان قلب نامنظم می تواند به غش کردن ناگهانی منجر شود. در این شرایط ضربان قلب می تواند سریع یا آهسته باشد. در حقیقت، آریتمی شرایطی شایع است و یکی دیگر از مشکلات قلبی رایج منجر به غش کردن محسوب می شود. در این مورد، سرگیجه و غش کردن اغلب به واسطه مقدار خونی (بیش از حد زیاد یا بیش از حد کم) است که به مغز می رسد. یک آریتمی قلبی که موجب غش می شود می تواند به مرگ ناگهانی نیز منجر شود، به ویژه اگر برای چند دقیقه ادامه داشته باشد.
ضربان بسیار آهسته قلب به نام برادی‌کاردی یا کندتپشی نیز شناخته می شود. در این شرایط قلب به اندازه ای آرام می تپد که مغز خون کافی را دریافت نکرده و به غش کردن منجر می شود. از سوی دیگر، آریتمی قلبی که موجب ضربان بسیار سریع قلب می شود به نام تاکی‌کاردی یا تندتپشی شناخته می شود. در این مورد قلب به اندازه ای سریع می تپد که امکان ارائه عملکرد درست را از دست می دهد. تندتپشی بطنی و فیبریلاسیون بطنی از شایع‌ترین انواع تندتپشی هستند که هر دو تهدید کننده زندگی فرد بوده و می توانند موجب مرگ ناگهانی شوند.
پزشک می تواند با ارزیابی شرایط قلب با استفاده از یک اکوکاردیوگرام، آزمایش استرس، یا هر روش تشخیصی دیگر، این که غش به واسطه یک دلیل قلبی رخ داده یا خیر را بررسی کند.
سرگیجه و غش کردن که با بی حسی، احساس سوزن سوزن شدن، و ضعف عضلانی همراهی می شود ممکن است به سکته مغزی اشاره داشته باشد. در این مورد، بیمار باید در کوتاه‌ترین زمان ممکن کمک پزشکی دریافت کند.
غش کردن و سبکی سر و همچنین احساس سوزن سوزن شدن، بی حسی و ناتوانی در تکلم درست می توانند نشانه های هشدار دهنده یک حمله ایسکمی گذرا (سکته مغزی خفیف) یا در صورت مسدود شدن جریان خون با یک لخته، یک سکته مغزی ایسکمیک باشد.
ابتلا به آنفلوآنزا می تواند موجب بی اشتهایی و شاید حتی تجربه استفراغ و اسهال برای چند روز شود که این می تواند به ترکیبی خطرناک از قند خون پایین و کم آبی بدن منجر شود. در این مورد، ممکن است با احساس سبکی سر مواجه شده و حتی در معرض خطر غش کردن قرار بگیرید.
قند خون پایین و کم آبی بدن (به تنهایی یا در ترکیب با یکدیگر) می توانند موجب احساس سرگیجه و حتی غش کردن شوند. به گفته پزشکان دانشگاه کلمبیا، بیماری هایی که موجب بی اشتهایی می شوند می توانند کم آبی بدن و فشار خون پایین (بیشتر حجم خون را آب تشکیل داده است) و همچنین سطوح پایین گلوکز مغز را در پی داشته که احتمال غش کردن را افزایش می دهد.
داروهای تجویزی برای بهبودی و ایجاد احساسی بهتر در بیمار استفاده می شوند، اما در برخی موارد می توانند موجب مشکلات دیگر شده و حتی عوارض جانبی خطرناکی داشته باشند. به عنوان مثال، می توان به داروهایی که برای درمان اضطراب و درد مزمن تجویز می شوند، اشاره داشت که با عوارض جانبی مانند سرگیجه و غش کردن پیوند خورده اند.
داروهای ضد اضطراب به منظور کنترل این شرایط موجب کاهش فشار خون و ضربان قلب می شوند، از این رو، می توانند اثر قابل توجهی بر مغز داشته باشند. یک واکنش آلرژیک (به عنوان مثال، آنافیلاکسی) به یک دارو ممکن است موجب یک واکنش سیستم ایمنی چشمگیر شود که فشار خون را کاهش داده و به سرگیجه و غش کردن منجر می شود. اگر به یک واکنش آنافیلاکتیک مشکوک هستید (با کهیر، خارش، دشواری در تنفس، و تورم مسیر هوایی همراهی می شود) بلافاصله با مرکز فوریت های پزشکی تماس بگیرید.
از دست دادن سریع مایع به واسطه گرما، کمبود مایع، و تعریق زیاد می تواند اغلب به غش کردن منجر شود. پژوهش ها نشان داده اند که سطوح ناکافی مایع در جریان خون موجب افت فشار خون شده که سرگیجه و حتی غش کردن را به همراه دارد.
ممکن است کم آبی بدن را به عنوان یک نگرانی سلامت جدی در نظر نگیرید، اما این شرایط با شدت متوسط تا شدید می تواند به سرعت موجب افت فشار خون، انقباض ماهیچه ای، تنفس سریع، نبض ضعیف، تشنج، و حتی نارسایی قلبی و شوک هیپوولمی شود.
الکل دارای یک اثر آرام بخش بر بدن است که می تواند از دست دادن کنترل بر اجابت مزاج را در پی داشته و به واسطه دفع ادرار موجب کم آبی بدن شود. همچنین، الکل موجب گشاد شدن رگ های خونی می شود که فشار خون را کاهش می دهد. ترکیب این آثار، مغز را تحت تاثیر قرار داده و می تواند موجب از حال رفتن فرد شود.
غش کردن به واسطه مصرف الکل می تواند به واسطه مسمومیت با الکل نیز رخ دهد که شرایطی جدی بوده و زندگی فرد را در معرض خطر قرار می دهد.
مواد مخدر، چه قانونی و چه غیر قانونی، نیز دارای فهرستی بلند بالا از عوارض جانبی خطرناک هستند. به عنوان مثال، نیترات ها فشار خون را به سرعت کاهش می دهند، ادرارآورها دفع ادرار را افزایش داده و می توانند به کم آبی بدن منجر شوند، و محرک ها موجب از دست رفتن مایع و افزایش دمای بدن می شوند. مخدرها فشار خون را کاهش داده و تنفس را کند می کنند، داروهای قلب اغلب فشار خون را کاهش می دهند و داروهایی که برای کنترل فشار خون طراحی شده اند موجب کاهش آن می شوند، از این رو، مصرف مقدار بیش از حد آنها می تواند خطرناک باشد.
شوک یکی دیگر از دلایل غش کردن که می تواند شرایطی جدی بوده و حتی زندگی فرد را در معرض خطر قرار دهد. شوک شرایطی است که با فشار خون پایین که اغلب از دست دادن هوشیاری را در پی دارد، تعریف می شود. ما از عوارض پرفشاری خود در بلند مدت آگاه هستیم، اما فشار خون بسیار پایین نیز می تواند شرایط بسیار خطرناکی باشد.
فرد به دلایل مختلفی می تواند شوک را تجربه کند. این شرایط می تواند پس از یک رویداد آسیب رسان، مانند تصادف خودرو، مشاهده رویدادی ترسناک مانند مرگ یکی از عزیزان، یا هر گونه آسیب جسمانی رخ دهد. در این قبیل موارد، شرایط به واسطه از دست دادن خون زیاد، یک واکنش آلرژیک یا عفونت شدید خطرناک می شود. افرادی که دچار شوک می شوند به احتمال زیاد با سردرگمی و در پی وخیم‌تر شدن شرایط، از دست دادن هوشیاری را تجربه می کنند. تمام این موارد می تواند به سرعت رخ دهد.
تشنج واکنش آنوکسی نوعی غش کردن شایع بین کودکان است و موجب تشنج در آنها می شود. این شرایط زمانی رخ می دهد که ضربان قلب به اندازه ای آهسته می شود که در حقیقت برای حدود 5 تا 30 ثانیه از تپش می افتد. کودکانی که از این شرایط رنج می برند ممکن است دهان خود را باز کرده و به نظر برسد قصد دارند چیزی بگویند، اما کلامی از دهان آنها خارج نمی شود. همچنین، آنها به رنگ خاکستری کم رنگ در آمده و هوشیاری خود را از دست می دهند. بدن آنها شل یا سفت شده و چشم ها به سمت بالا حرکت کرده و انگشتان به شکل پنجه جمع می شوند. همچنین، این شرایط می تواند موجب لرزش خارج از کنترل بدن آنها شود.
تشنج کمتر از یک دقیقه ادامه می یابد. پس از آن کودک هوشیاری خود را به دست می آورد، اما برای چند ساعت خواب آلود و سردرگم به نظر می رسد. در شرایطی که این تشنج ها به ویژه برای والدین ترسناک به نظر می رسند، اما خطرناک یا مضر نیستند. با افزایش سن کودک، تکرر این تشنج ها نیز به طور معمول کاهش می یابد.
افت فشار خون ارتواستاتیک که گاهی اوقات به نام افت فشار خون وضعیتی نیز شناخته می شود، هنگامی که فرد از حالت خوابیده یا نشسته بر می خیزد شکل گرفته و موجب احساس سرگیجه یا سبکی سر می شود. در برخی موارد، این شرایط می تواند موجب غش کردن فرد شود. گاهی اوقات اثر افت فشار خون ارتواستاتیک خفیف است و تنها برای چند دقیقه ادامه می یابد، اما تداوم بیشتر آن می تواند نشانه ای از مساله ای جدی‌تر باشد. اگر با این شرایط مواجه هستید برای بررسی دقیق و کشف دلیل آن به پزشک مراجعه کنید.
افت فشار خون ارتواستاتیک گاه و بیگاه (حاد) معمولا به دلیلی مشهود مانند کم آبی بدن یا استراحت طولانی مدت رخ می دهد و به راحتی قابل درمان است. اما موارد مزمن می توانند به مشکلات سلامت دیگر اشاره داشته باشند.
غش کردن به ندرت در نتیجه دلایل متابولیک رخ می دهد. هیپوکسی یا کمبود اکسیژن در خون از جمله دلایل متابولیک غش کردن است که به مساله ای جدی مانند بیماری قلبی یا ریوی اشاره دارد. همچنین تنددمی که در نتیجه اضطراب شدید یا حمله هراس شکل می گیرد و هیپوگلیسمی (پایین بودن سطوح قند خون) شدید که بین افراد مبتلا به دیابت شایع است از دیگر مواردی هستند که می توانند غش کردن فرد را به همراه داشته باشند.
غش کردن به واسطه یک دلیل عصب شناختی نیز نادر است. سه شرایط عصب شناختی اصلی شامل حمله ایسکمیک گذرا، سندرم خون‌دزدی زیرترقوه ای و هیدروسفالی فشار عادی وجود دارند که می توانند موجب سنکوپ یا غش کردن شوند.
صرع یک شرایط عصب شناختیست که اغلب با سنکوپ اشتباه گرفته می شود زیرا در هر دو با از دست رفتن هوشیاری مواجه هستیم. با این وجود، تشنج های صرع به دلیل اختلال در جریان خون رخ نمی دهند و از فعالیت الکتریکی غیرعادی در مغر ناشی می شوند. یک روش راحت برای تمایز بین صرع و سنکوپ حرکات غیرارادی مرتبط با تشنج های صرع هستند. تشخیص درست توسط پزشک اهمیت بسیاری دارد زیرا درمان سنکوپ و اختلالات تشنجی بسیار متفاوت هستند.