علی موسوی خلخالی - رئیس جمهوری عراق روز دوشنبه 31 سپتامبر مشخص می شود. بر اساس آن چه پارلمان عراق هفته گذشته تصمیم گرفت این موعد، موعد نهایی انتخاب رئیس جمهور است.
بر اساس توافقی نانوشته که از سال 2003 حاصل شده، سمت ریاست مجلس از آن اهل تسنن، ریاست جمهوری از آن کردها و نخست وزیری از آن شیعیان است. این توافق صرفا توافقی میان جریان های سیاسی عراقی است و در قانون اساسی هیچ اشاره ای به چنین تقسیم بندی ای نشده است.
بارزترین نامزدها برای ریاست جمهوری عراق در حال حاضر برهم صالح از سوی حزب اتحاد میهنی کردستان و فواد حسین از سوی حزب دموکراتیک کردستان است. البته نام پنج نفر دیگر نیز مطرح است که به نظر می رسد شانسشان برای رسیدن به این سمت کم است.
بر اساس توافقاتی که از سال 2003 میان دو حزب اصلی کُرد بوده، ریاست جمهوری از آن اتحاد میهنی و ریاست اقلیم کردستان از آن حزب دموکرات است. اما امسال اتفاق تازه ای افتاده که سبب شده است تا انتخاب رئیس جمهور در میان خود کردها با کش مکش های تازه ای همراه باشد.
پس از همه پرسی ناکام استقلال کردستان عراق که هزینه سیاسی سنگینی را بر دوش مسعود بارزانی تحمیل کرد، مسعود برای کاستن از این خسارت بزرگ از ریاست اقلیم استعفا داد، پس از آن طرف های کُرد تحت فشار و تقاضای مسعود ریاست اقلیم را تا اطلاع ثانوی لغو کردند.
در حال حاضر اقلیم بدون رئیس اداره می شود. مسعود برای مدتی از صحنه سیاسی دور شد ولی سایه سنگین خود را همچنان بر عرصه سیاسی کشور حفظ کرد.
بعد از انتخابات سراسری مجلس عراق حزب دموکراتیک کردستان توانست بار دیگر حائز اکثریت آرا شود. پس از آن به طور سنتی، حزب اتحاد میهنی کردستان پیروز شد که این بار نبود رهبری در وزن و اندازه جلال طالبانی را به خوبی احساس می کرد. پس از انتخابات و طی هفته های گذشته حزب اتحاد میهنی کردستان با رایزنی های فشرده ای که انجام داد، پذیرفت که برهم صالح که از آن جدا شده بود، دوباره به آغوش حزب بازگردد و از سوی حزب اتحاد میهنی نامزد ریاست جمهوری عراق شود.
حالا مسعود می خواهد توافقات قدیم همگی زیر پا گذاشته شوند و رئیس جمهوری عراق از سوی حزب او انتخاب شود. مسعود بارزانی می گوید ریاست اقلیم لغو شده و بنابراین رئیس جمهور عراق می تواند از میان افراد مورد حمایت او انتخاب شود. مساله ای که به چالش اصلی انتخاب رئیس جمهور تبدیل شده است.
بارزانی از سه مساله نگرانی دارد، نخست این که در زمان فواد معصوم، رئیس جمهوری سابق که بعد از بیماری جلال طالبانی و ناتوانی او در ادامه فعالیت های سیاسی به ریاست جمهوری عراق رسید، نتوانست عملکرد مناسبی از خود نشان دهد و جایگاه ریاست جمهوری به شدت تضعیف شد. این مساله سبب شد تا جایگاه بارزانی در میان کردها به شدت تقویت شود و تقریبا خود را بی رقیب در عرصه سیاسی کردی ببیند.
در همین راستا بود که جرات برگزاری همه پرسی استقلال را پیدا کرد که البته شکست خورد. حالا با انتخاب برهم صالح که فردی مقبول و مورد حمایت جامعه بین المللی است و از احترام بالایی نزد همه طیف های عراقی برخوردار است، با توجه به پویایی و فعالیت بالایی که دارد او می تواند جایگاه ریاست جمهوری را از رکود خارج کرده و دوباره به وزنه ای سنگین در برابر اقلیم تبدیل کند.
دیگر این که برهم صالح از چهره های جدی مخالف همه پرسی بود، انتخاب او به سمت ریاست جمهوری عراق وزنه او را به عنوان فرد مخالف استقلال کردستان در برابر مسعود بارزانی که همچنان سودای استقلال در سر دارد و به دنبال فرصتی برای رسیدن به این هدف است، به شدت تقویت خواهد کرد. سوم این که، با نبود جلال طالبانی، حزب اتحاد میهنی کردستان، رقیب سنتی و همیشگی حزب دموکرات، به شدت تضعیف شده بود و بارزانی خود را میدان دار عرصه سیاسی کردی می دید، در حالی که انتخاب برهم صالح از سوی حزب اتحاد میهنی این حزب را به شدت تقویت خواهد کرد و دوباره در برابر حزب دموکرات قرار خواهد داد.
اما بارزانی اهداف دیگری را هم از رساندن نامزد مورد حمایت خود به سمت ریاست جمهوری دنبال می کند. وی فردی را برای این سمت معرفی کرده که محرم اسرار اوست؛ فواد حسین رئیس دفتر و دست راست مسعود محسوب می شود. اما پیشنهاد رئیس دفترش برای ریاست جمهوری عراق در حقیقت دهن کجی مسعود به عراقی هاست. گروه های شیعه و سنی با این پیشنهاد احساس کردند مسعود تعمدا می خواهد به آنها توهین کند و جایگاه ریاست جمهوری عراق را تحقیر کند.
ساعاتی پس از این پیشنهاد مسعود در مصاحبه با شبکه خبری الجزیره گفت که حاضر است بار دیگر همه پرسی استقلال کردستان را برگزار کند تا ثابت کند که مردم کرد همچنان به فکر استقلال هستند. ساعاتی پس از آن فواد حسین با شرکت در کنفرانسی مطبوعاتی گفت که همه پرسی برگزار شده اقلیم کاملا قانونی بوده و مردم کرد به دنبال نتایج عملی این رفراندوم هستند. این مساله نشان می دهد که بارزانی به این فکر می کند که با تصاحب سمت ریاست جمهوری عراق توسط حزبش خیزی بلند برای تحقق رویای دیرینه خود برای استقلال کردستان بردارد.
انتخاب نامزد مورد حمایت مسعود به سمت ریاست جمهوری عراق به این معنا خواهد بود که دیگر احزاب کرد در عرصه سیاسی به شدت تضعیف شوند. همچنین با توجه به سایه سنگین او و خانواده اش بر اقلیم کردستان استیلای او بر سمت ریاست جمهوری راه را برای تمامیت خواهی قدرت در کردستان هموار می کند، به عبارت دیگر با این اقدام مسعود می تواند به خودکامگی و استبداد در اقلیم کردستان نزدیک تر شود. اتفاقی که می تواند برای دموکراسی نوپای عراق اتفاقی نامیمون محسوب شود.
بنابراین می توان گفت انتخاب رئیس جمهوری عراق انتخاب یک سمت تشریفاتی بدون اثرات سیاسی نیست بلکه می تواند آینده اقلیم کردستان و عراق را مشخص کند. انتخاب فردی مغایر با خواسته مسعود بارزانی می تواند به تکثر سیاسی در عراق کمک کند و انتخاب چهره مورد نظر او باعث خواهد شد تا عراق وارد فاز تازه ای از سرخوردگی های سیاسی و کش مکش های حزبی شود.