چرا عکس مجمع تشخیص به نفع احمدی نژاد است؟

عصر ایران؛ مهرداد خدیر- تصویری از جلسۀ دیروز مجمع تشخیص مصلحت نظام (شنبه 24 شهریور 1397) که مورد توجه رسانه ها و طبعا افکار عمومی قرار گرفته محمود احمدی نژاد رییس جمهوری پیشین و حالا منتقد را در کنار آیت الله محسن مجتهد شبستری امام جمعه پیشین تبریز نشان می دهد.

تا اینجا اتفاق عجیبی رخ نداده است. چرا که دو عضو این نهاد در جلسه شرکت کرده اند و بر اساس چینش صندلی ها یا اتفاقی کنار هم نشسته اند.

نکتۀ جالب اما در این تصویر این است که به نظر می رسد آقای محسن مجتهد شبستری به او پشت کرده و صندلی را به شکل محسوسی چرخانده تا «روی گردانی» خود را نشان دهد یا اصطلاح تندتر و مرسوم «پشت کردن» را و اصطلاح «صندلی چرخانی» را به ادبیات سیاسی ایران اضافه کرده است!

هر چند که چرخاندن صندلی در جلساتی از این دست الزاما به معنی پشت کردن نیست و ممکن است فیلمی یا تصویری نشان دهند و شخص در زاویه ای قرار گرفته باشد که برای این که بهتر ببیند صندلی را بچرخاند یا قصد دارد با فرد کنار دستی صحبت کند. (این نویسنده خود خوش بختانه یا شوربختانه چنین عادتی دارد و صندلی را به این سو و سو می چرخاند!)

بنا براین الزاما و با قطعیت کامل نمی توان گفت که صندلی را به عمد چرخانده و اصطلاحا به آقای احمدی نژاد پشت کرده است اما از اخم آقای شبستری و لبخند معنی دار آقای احمدی نژاد می توان این گونه استنباط کرد که عمدی است و پشت کرده یا با این فرض 10 نکته را یادآور شد و تصریح کرد اگر این فرض منتفی باشد برخی از نکات و نه همۀ آنها منتفی است:

1.تصور کنید دیگران هم بخواهند همین رویه را در پیش بگیرند و هر که از هر که خوشش نیامد صندلی را بچرخاند و پشت کند. یا خود احمدی نژاد بخواهد این کار را انجام دهد. چه تصویری از جلسات مجمع در ذهن مردم شکل می گیرد؟

2. در همان سال ها و روزهایی که آقای شبستری و تشکل متبوع او – جامعه روحانیت مبارز- تمام قد، پشت سر احمدی نژاد ایستاده بودند هاشمی رفسنجانی رییس مجمع منتقد جدی او بود اماهرگز چنین رفتاری از او سر نزد. حتی احمدی نژاد، گاه کنار آقای هاشمی می‌نشست. به یاد آوریم فردای مناظره مشهور با میرحسین موسوی در14 خرداد 88 و در حرم امام را که تنها یادداشتی به او داد که در آن نوشته بود: مواردی که مطرح کردید خلاف بود، اصلاح کنید. اما پشت نکرد.

3. آقای شبستری می خواهد بگوید ما با او فاصله داریم و او دیگر از ما نیست و تأییدش نمی کنیم. اما اتفاقا احمدی نژاد هم سال هاست و به ویژه در دو سه سال اخیر دقیقا همین را می خواهد بگوید و شاید به خاطر همین لبخند زده است و به همین دلیل می توان گفت برنده این تصویر احمدی نژاد است!

4. رفتارهایی از این دست را می توان به وضعیت مجمع پس از درگذشت آیت الله هاشمی رفسنجانی هم نسبت داد. رییس بعدی و کنونی – آیت الله هاشمی شاهرودی- درگیر بیماری و غالبا غایب است و رییس جمهور روحانی هم در هیچ یک از جلسات پس از هاشمی شرکت نکرده و رییسان دو قوه قضاییه و مقننه هم کمتر حاضر می شوند. شاید اگر هاشمی بود و به آقای شبستری تذکر می داد رعایت می کرد اما اکنون انگار کسی در مجمع دست بالا را ندارد.

5. از عضو ارشد جامعه روحانیت مبارز می توان پرسید اگر احمدی نژاد هم رییس جمهور مطلوب تان نبود و حال، از حمایت او پشیمان هستید رییس جمهوری مطلوب شما از وقتی ریاست دولت از نخست وزیر به رییس جمهوری رسیده پس کیست؟ چون نه هاشمی رفسنجانی است که ابتدا مورد حمایت بود و بعد فاصله گرفتید. نه سید محمد خاتمی است که جامعه روحانیت نامزدی دیگر داشت ( ناطق نوری) و نه احمدی نژاد است که حالا به او پشت می کنند و حسن روحانی هم نیست چون با او هم حداقل تا قبل از تشدید تحریم ها زاویه داشتند.  

6. اگر قرار بود همه مانند هم بیندیشند 50 نفر نصب نمی کردند و یک نفر کافی بود. بنا بر این اختلاف نظر امری طبیعی است و بهتر است به جای پشت کردن حرف بزنند. احمدی نژاد به هر حال اعتراضات و انتقاداتی دارد. دو بال راست و چپ او هم گرفتار محبس اند. پایگاه اجتماعی خود را اما دارد و می تواند اقشاری را نمایندگی کند. این نویسنده البته کمترین علاقه و ارادتی به او ندارد اما چرا یک جلسه را به شنیدن سخنان عضو خودشان اختصاص نمی دهند؟

7. یکی از آیات مشهور قرآن در سرزنش « روی ترش کردن و پشت کردن» به هنگام ورود یک نابیناست: عبس و تولی/ ان جاءه الاعمی... اخم کرد و روی برگرداند. که چرا آن نابینا نزد او آمد...

شیعه و سنی البته تفسیر واحدی ندارند. شیعه بر این باور است که مخاطب آیه پیامبر گرامی اسلام نیست و دیگری است. اهل سنت اما غالبا بر این باورند که مخاطب، پیامبر است.

برخی هم بر این باورند که اتفاقا اگر مخاطب را پیامبر بدانیم بهتر است چون ثابت می شود او کلمه ای از خود نگفته و تنها وحی را انعکاس داده وگرنه چطور ممکن است سخنی عتاب آلود به خود را منتشر کند. نویسنده وارد این بحث نمی شود اما این را می خواهد بگوید که هر چند سرزنش مخاطب به خاطر پشت کردن در آیه به دلیل دیگری است ولی در فرهنگ دینی پشت کردن مسلمان به یک مسلمان ذاتا و به عنوان یک قاعده امر پسندیده ای نیست.

آقای شبستری روحانی است. سال ها امام جمعه بوده است. این رفتارها اگر از سیاسیون پذیرفتنی باشد وقتی از روحانیون سر می زند قابل تأمل می شود و این نگرانی را ایجاد می کند که برخی چنان مشغول امور سیاسی و حاکمیتی شده اند که از کارکردهای شناخته شده روحانیت در قرن های گذشته فاصله گرفته اند.

8. هر چند تصور می شود این اتفاق مسبوق به سابقه نیست ولی این تصور به خاطر گسترش رسانه هاست  در حالی که پیش از این هم اتفاق افتاده است. چنانچه مرحوم مهندس سحابی در گفت و گو با بهمن احمدی امویی در کتاب «اقتصاد سیاسی جمهوری اسلامی» می گوید بعد از سخنرانی در مراسم چهلم آیت الله طالقانی در سال 1358 که در آن دربارۀ دیدگاه مرحوم طالقانی به ولایت فقیه مواردی را مطرح کرده بودم برخورد برخی روحانیون با من در مجلس خبرگان قانون اساسی تغییر کرد و حتی بعضی از من فاصله گرفتند.

از روی حافظه همچنین گویا گفته است به من حتی پشت می کردند اما دکتر بهشتی تا مرا دید به گرمی در آغوش گرفت به حدی که تصور کردم با سخنان من موافق است.

9. جامعۀ امروز ایران بیش از پشت کردن و نشنیدن به گفت و گو و شنیدن نیاز دارد. البته بهتر است وزن سیاسی یا اجتماعی هر کس مشخص شود تا ولو از خود آن فرد خوش مان نمی آید اما چون طیفی و جماعتی را نمایندگی می کند به حرف او گوش کنیم. این اتفاق را نمی توان از یک نهاد انتصابی و مستشاری و مشورتی انتظار داشت و بهتر است انتخابات مجلس یازدهم این مجال را به طیف های مختلف سیاسی بدهد و در آنجا به جای این که به هم پشت کنند با هم بحث کنند.

10. جالب است بدانید آقای محسن مجتهد شبستری برادر استاد محمد مجتهد شبستری دین پژوه نامدار است اما هیچ شباهت فکری به هم ندارند و آقای محمد مجتهد شبستری حتی از صنف و سلک روحانیت هم به اختیار به درآمده است. وقتی دو برادر شباهت فکری به هم ندارند اختلاف با احمدی نژاد چندان هم عجیب نیست. هر چند نمی دانیم آیا از برادر خود نیز روی می گردانند یا نه؟

شاید یکی از خوش حالی های احمدی نژاد که نسبتی با حوزۀ اندیشه ندارد همین باشد که یک لحظه خود را جای استاد محمد مجتهد شبستری تصور یا تصویر کرده است!