آپارتاید جشنواره جهانی فجر علیه سینماگران ایرانی!

عصر ایران؛ نهال موسوی - جشنواره جهانی فیلم فجر برای انتخاب فیلم از سینماگران ایرانی شرط گذاشته که نباید هیچ گونه نمایش جهانی داشته باشد، در فراخوان جشنواره جهانی فیلم فجر به زبان انگلیسی ذکر شده:
In case of any international screening, Iranian films will not be included in the main sections of the festival
یعنی فیلم‌های ایرانی که هر نمایش بین المللی داشته باشند در بخش‌های اصلی جشنواره پذیرش نخواهند شد. بنابراین در 3 بخش‌ رقابتی مسابقه اصلی(سینمای سعادت)، "جلوه‌گاه شرق" و بخش "مسابقه فیلم‌های اول" شرکت داده نخواهند شد، اما برای پذیرش فیلم‌های خارجی گفته شده:
The world premiere films are of high priority یعنی  اولویت اول - یا بیشتر - با فیلم‌هایی است که اولین نمایش جهانی آنها باشد یا اصطلاحا world premiere باشند.

ورد پریمیر (world premiere) یعنی اولین رونمایی از فیلم در تمام دنیا باید در آن جشنواره صورت گیرد و در هیچ جای دیگری قبل از آن جشنواره، فیلم به نمایش در نیامده باشد. در تمامی جشنواره های معتبر و الف دنیا این شرط وجود دارد، فستیوال‌ها دوست دارند فیلم‌هایی که نشان می دهند - علی الخصوص بخش مسابقه اصلی - حتما "ورد پریمیر" یا همان "نمایش اول جهانی" باشد در غیر این صورت اصلا فیلم را نمی پذیرند.


مرحله بعدی (international premiere) است که به فیلم‌هایی اطلاق می شود که در کشور خودش نمایش داشته ولی در هیچ کشور دیگری روی پرده نرفته است، حال در جشنواره ها یا اکران عمومی، اصطلاحا آنرا "اینترنشنال پریمیر" یا "نمایش اول بین المللی" می گویند.

معمولا جشنواره های معتبر اگر بخواهند تخفیفی به فیلمی بدهند با این شرط آنرا می پذیرند که عمدتا هم برای بخش اصلی مسابقه نیست بلکه برای بخش‌های دیگری که دارند این چشم‌پوشی را انجام می‌دهند.

جشنواره جهانی فیلم فجر در فراخوانش اعلام کرده که "ورد پریمیر" فیلم اولویت اولش است و طبیعتا در مرحله بعدی همان "اینترنشنال پریمیر" می شود، پس طبیعتا انتظار داریم فیلم‌های پذیرفته شده برای بخش مسابقه اصلی(سینمای سعادت) اگر "ورد پریمیر" نیستند حداقل "اینترنشنال پریمیر" باشند.

در عمل این گونه نیست و از 12 فیلم خارجی این بخش غیر از 2 فیلم، 10 فیلم باقیمانده هر کدام در حداقل یک جشنواره دیگر دنیا حضور داشته اند و در بعضی موارد به 5 یا 6 جشنواره هم می رسند.


فیلم‌های خارجی بخش مسابقه اصلی(سینمای سعادت):

1. فیلم معدنچی THE MINER از کشور اسلونی و کرواسی: جشنواره‌های ورشو، کلیولند و تریسته ایتالیا

2. دروغ کوچک مصلحتی Little White Lie از شیلی: جشنواره‌های ورشو و میامی

3. دولتوف DOVLATOV از روسیه، لهستان و...: جشنواره‌های برلین، بلگراد، هنگ کنگ

4. گندم GRAIN از ترکیه، فرانسه و ... : جشنواره‌های توکیو، سارایوو، مالاتیا، آدانا، بلگراد

5. ترانه گرانیت Song of Granite از ایرلند: جشنواره‌های کارلووی واری، لندن، بوینس آیرس، هامبورگ، گالوای و ...

6. آنسوی ابرها Beyond the Clouds از کشور هند: جشواره‌های لندن، گوا، بوسان، دوبی، پالم اسپرینگز

7. تیتوی کوچک و بیگانه ها LITTLE TITO AND THE ALIENS از کشور ایتالیا : فستیوال از رم تا پاریس

8. حادثه شبانه NIGHT ACCIDENT از قرقیزستان: جشنواره شب‌های سیاه تالین

9. آگا AGA از بلغارستان، فرانسه و آلمان: جشنواره برلین

10. انقلاب خاموش The Silent Revolution از آلمان: جشنواره‌های برلین، باواریانا

تنها 2 فیلم "گل‌های سرخ و برگ‌های سبز" از چین و "پیامی به پدر" قزاقستان "ورد پریمیر" هستند.


در بخش رقابتی دیگر "جلوگاه شرق" هم اوضاع بر همین منوال است، از 12 فیلم انتخابی، 11 فیلم در جشنواره‌های دیگر حضور داشته و تنها 1 فیلم است که نمایش اول آن در جشنواره جهانی فجر است.

فیلم‌های بخش جلوگاه شرق

1. باغ انار Pomegranate orchard از آذربایجان: جشنواره‌های کارلووی واری، بنگلور هند، آسیا پاسفیک و قاهره مصر

2. خیبولا KHIBULA از گرجستان : جشنواره‌های کارلووی واری چک، زردآلوی طلایی ارمنستان، هیفا اسرائیل، سائو پائولو برزیل و ...

3. جاده رالانگ Ralang Road از هند: جشنواره کارلووی واری چک و جشنواره مومبای

4. توپ سه فوتی و آدم ها 3FT BALL & SOULS از ژاپن : جشنواره لیون و جشنواره اسکیپ سیتی ژاپن

5. بچه های چنگیز The children of Changiz از مغولستان: جشنواره‌های کن فرانسه، جیفونی ایتالیا، مغولستان و آمریکا

6. پدر و پسر FATHER AND SON از ویتنام: فستیوال‌های آریزونا و بوستون

7. لک‌لک کاکلی Crested Ibis از چین: جشنواره مسکو

8. سفر The Journey از عراق: جشنواره‌های تورنتو، لندن، پالم اسپرینگز

9. نوشتن بر روی برف Writing On Snow از فلسطین، مصر: فیلم افتتاحیه جشنواره کارتاژ تونس

10. دسته کبوترها Swarm of Doves از کویت: جشنواره قاهره و جشنواره دهلی

11. باران حمص The Rain of Homs از سوریه: جشنواره کارتاژ تونس، جشنواره عنابه الجزایر

تاراج TALAN از قزاقستان تنها فیلم نمایش اول است


با نگاه به لیست فیلم‌های بخش‌های رقابتی جشنواره جهانی فجر، بیشتر شبیه بخش‌ پانوراما جشنواره های دیگر یا همان جشنواره جشنواره‌هاست که در آن منتخبی از فیلم‌های جشنواره های دنیا را نمایش می دهند.

از منظر مخاطب داخلی هم به آن نگاه کنیم باز بیشتر مانند برگزاری هفته‌های فیلم یک سینما تک است تا فیلم‎های پذیرفته شده بخش مسابقه یک جشنواره معتبر جهانی!

اگر جشنواره‌ها "نمایش اول جهانی یا بین المللی" را در قوانین انتخاب فیلم می گذارند به این دلیل است که علاقمندان به سینما را جذب کنند چون آن فیلم غیر از جشنواره آنها هیچ جای دیگر دنیا دیده نشده است و علاقمند جدی سینما یا کارگردانی مشخص، راغب است به آن جشنواره برود و آنرا ببیند. 

مخاطبین جدی سینما و اهالی فن جشنواره ها، با لیست انتخابی فیلم‌های هر جشنواره و لیست فیلمسازان حاضر در آن است که جشنواره‌ها را ارزیابی می کنند. برای مثال اگر بخواهیم یک منتقد معروف بین المللی را به جشنواره جهانی فجر دعوت کنیم با دیدن لیست فیلم‌ها خواهد گفت «من این فیلم‌ها را در جشنواره‌های دیگر دیده‌ام، دیگر چه نیاز است این همه راه را بیایم»، مگر آنکه برای ایرانگردی بیاید و به اسم جشنواره سفر به ایران را تجربه کند. 

این که فیلم‌های خارجی را با تسامح و چشم‌پوشی برای بخش‌های رقابتی اصلی انتخاب کرده اند ولی در مقابل چنین سختگیرانه فیلم‌های ایرانی که در هر جای دنیا قبل‌تر نمایش داده شده باشد را حذف می کنند واقعا جای سوال است؟ اگر قانونی وجود دارد باید برای همه فیلم‌ها باشد، اینجا جشنواره فیلم است داخلی و خارجی ندارد.

البته که ما به این تبعیض‌ها عادت کرده ایم همانطور که در مسابقه های ورزشی کشورمان خانم‌های سوری و کره ای و ... حق ورود به ورزشگاه را دارند و زنان ایرانی را پشت درها نگه می دارند، این آپارتاید در عرصه هنر هم وجود دارد.