برترین ها - واقعا چقدر فیل‌ها را می‌شناسید؟ برای حیوانات کمی روی زمین به اندازه فیل‌های آفریقا و آسیا سوگواری شده، افسانه پردازی شده و اسطوره شده اند. در این مطلب با چند واقعیت جالب درباره فیل‌ها آشنا می‌شوید.
سه گونه فیل مختلف وجود دارد
تمام فیل‌های جهان به سه دسته تقسیم می‌شوند: فیل بوته زار آفریقایی، فیل جنگلی آفریقایی و فیل آسیایی. فیل‌های آفریقایی بزرگ‌تر هستند و نر بالغ آن‌ها شش یا هفت تن وزن دارد که آن‌ها را بزرگترین پستانداران روی زمین می‌کند، اما فیل‌های آسیایی تنها چهار یا پنج تن وزن دارند. زمانی تصور می‌شد که فیل جنگلی زیرگونه‌ای از فیل آفریقایی می‌باشد، اما تحقیقات ژنتیکی نشان داد این دو فیل حدود دو تا هفت میلیون سال پیش از هم تفکیک شده و به دو گونه تبدیل شده اند.
خرطوم فیل یک ابزار همه کاره است
علاوه بر اندازه بزرگ، قابل توجه‌ترین چیز درباره فیل‌ها خرطوم آن هاست که ترکیبی جالب از بینی و لب بالایی آن هاست. فیل‌ها از خرطوم خود نه تنها برای نفس کشیدن، بوییدن و خوردن بلکه برای گرفتن شاخه‌های درختان، برداشتن اشیایی به وزن ۳۰۰ کیلوگرم یا بیشتر، اظهار محبت به فیل‌های دیگر، کندن زمین برای پیدا کردن آب و شستن خودشان استفاده می‌کنند. خرطوم‌ها حاوی بیش از ۱۰۰ هزار دسته تار ماهیچه‌ای هستند که آن‌ها را تبدیل به ابزار ظریف و دقیقی می‌کند. به طور مثال فیل می‌تواند از خرطوم خود برای کندن پوست یک بادام زمینی استفاده کند بدون اینکه به مغز داخل آن آسیب برساند.
فیل‌ها از گوششان برای خنک شدن استفاده می‌کنند
باتوجه به اندازه بزرگ گوش‌ها و آب و هوای گرم و مرطوبی که در آن زندگی می‌کنند، منطقی است که فیل‌ها راه حلی برای مقابله با گرمای بیش از حد پیدا کرده باشند. فیل‌ها نمی‌توانند با حرکت دادن گوش‌های بزرگشان پرواز کنند، اما سطح بزرگ گوش‌ها با شبکه‌ای متراکم از عروق خونی پوشیده شده که گرما را به محیط اطراف منتقل کرده و به خنک شدن آن‌ها کمک می‌کنند. گوش بزرگ‌ها یک مزیت تکاملی دیگر هم دارد: در شرایط ایده آل، یک فیل آسیایی یا آفریقایی می‌تواند صدای فیل‌های دیگر و هم چنین شکارچیان یا هرچیز دیگری که ممکن است جوانان گله را تهدید کند از فاصله ۸ کیلومتری بشنود.
فیل‌ها حیوانات بسیار باهوشی هستند
فیل‌های بالغ مغز بزرگی دارند. مغز فیل‌های نر بالغ حدود ۵.۵ کیلوگرم وزن دارد، در صورتی که مغز انسان حداکثر ۱.۸ کیلوگرم است، اما مغز فیل‌ها در مقایسه با اندازه کلیشان بسیار کوچک است. فیل‌ها نه تنها می‌توانند به وسیله خرطومشان از ابزارهای اولیه استفاده کنند، بلکه هوش زیادی از خود نشان می‌دهند مثلا خودشان را در آینه می‌شناسند و نسبت به سایر اعضای گله شان اظهار همدردی می‌کنند. دیده شده برخی فیل‌ها استخوان‌های همراهان مرحوم خود را نوازش می‌کنند، اگرچه مشخص نیست که آن‌ها مفهوم مرگ را درک کرده باشند.
گله فیل‌ها تحت سلطه ماده‌ها است
فیل‌ها ساختار اجتماعی منحصر به فردی دارند: اساسا نر‌ها و ماده‌ها کاملا جدا از هم زندگی می‌کنند، و فقط مدت کوتاهی در فصل جفت گیری با یکدیگر هستند. سه یا چهار فیل ماده با بچه هایشان گله هایی شامل ۱۲ عضو یا بیشتر را تشکیل می‌دهند در حالی که نر‌ها یا تنها زندگی می‌کنند یا گله‌های کوچکتری با سایر نر‌ها تشکیل می‌دهند (فیل‌های نر بوته زار آفریقایی گروه‌های بزرگ صدتایی دارند) گله‌های ماده را بزرگترین مادر خانواده هدایت می‌کنند و وقتی او مرد، جایگاهش به بزرگترین دخترش می‌رسد. مادر باتجربه بسیار عاقل است و گله‌ها را از خطرات احتمالی دور می‌کند و به سوی منابع غذا و پناهگاه هدایت می‌کند.
بارداری فیل‌ها حدود دو سال طول می‌کشد
فیل‌های آفریقایی طولانی‌ترین دوره بارداری (۲۲ ماه) را در میان پستانداران زمینی دارند. فیل‌های تازه متولد شده حدود ۱۱۰ کیلوگرم وزن دارند و باید چهار تا پنج سال منتظر بمانند تا خواهر یا برادر داشته باشند. آن‌ها در این مدت تحت مراقبت شدید مادرانشان هستند. به همین دلیل زمان بسیار زیادی طول می‌کشد تا جمعیت گله ویران شده آن‌ها دوباره زیاد شود و همین موضوع آن‌ها را نسبت به شکار توسط انسان‌ها آسیب پذیر می‌کند.
فیل‌ها در یک دوره ۵۰ میلیون ساله تکامل یافته اند
فیل‌ها و اجدادشان در گذشته بسیار بیشتر از امروز بوده اند. با توجه به شواهد فسیلی جد بزرگ همه فیل‌ها یک «Phosphatherium» کوچک شبیه به خوک بوده که حدود ۵۰ میلیون سال پیش در شمال آفریقا زندگی می‌کرده است.
فیل‌ها اجزای حیاتی اکوسیستمشان هستند
فیل‌ها به همان اندازه که بزرگ هستند، تاثیر زیادی هم روی زیستگاهشان دارند. آن‌ها درختان را از ریشه می‌کنند، زمین را زیر پایشان فشار می‌دهند و حتی عمدا گودال‌های آب را بزرگ می‌کنند تا بتوانند در آن حمام کنند. این رفتار نه تنها به نفع خود فیل‌ها بلکه برای سایر حیوانات هم مفید است. علاوه بر این وقتی فیل‌ها در یک محل غذا می‌خورند و در جای دیگر دفع می‌کنند، دانه‌ها را پخش می‌کنند. اگر دانه گیاهان و درختان و بوته‌ها در منوی غذایی فیل‌ها نبود بسیاری از آن‌ها اکنون وجود نداشتند.
فیل‌ها تانک شرمن‌ها در جنگ‌های باستان بودند
هیچ چیزی به اندازه یک فیل ۵ تنی زره پوش که به عاج‌های آن نیزه‌های برنجی بسته شده نمی‌تواند دشمنان را بترساند یا حداقل ۲۰۰۰ سال پیش این گونه بوده است. استفاده از فیل‌های جنگی دوران باستان حدود ۴۰۰ تا ۳۰۰ سال قبل از میلاد به اوج خود رسید. پس از آن فیل‌ها در تمدن‌های کلاسیک حوزه مدیترانه پرطرفدار نبودند، اما همچنان در جنگ‌های هندی و آسیایی استفاده می‌شدند. تا قرن پانزدهم که با وجود توپ‌های جنگی که بر سر فیل‌های مسلح فرود می‌آمد استفاده از آن‌ها دیگر فایده‌ای نداشت و کاملا منسوخ شد.
فیل‌ها به دلیل تجارت عاج در خطر انقراض قرار دارند
فیل‌ها هم مثل سایر حیوانات تحت فشارهای محیط زیستی آلودگی، تخریب زیستگاه و دست اندازی انسان‌ها قرار دارند. علاوه بر این آن‌ها در معرض خطر شکارچیانی قرار دارند که به خاطر تجارت عاج آن‌ها را شکار می‌کنند. در سال ۱۹۹۰ ممنوعیت جهانی تجارت عاج منجر به افزایش جمعیت فیل‌های آفریقایی شد، اما شکارچیان آفریقا این قانون را زیر پا گذاشتند. به طور مثال ۶۰۰ فیل در کامرون توسط شکارچیان کشور همسایه چاد کشته شدند. کشور چین هم اخیرا واردات و صادرات عاج را ممنوع کرده است، هرچند این قانون به طور کامل مانع دلالان بی‌رحم عاج نشده، اما قطعا مفید بوده است.