افرادی که پرونده‌های‌شان به شعبه قاضی عموزاد خلیلی ارجاع می‌شود، اغلب به جای اینکه روانه زندان شوند، سر از گلفروشی و کتابفروشی درآورده و یا مشغول به درختکاری می‌شوند.
محمدرضا عموزاد خلیلی قاضی جوانی است که رویکرد قانونگذار در استفاده از مجازات‌های جایگزین حبس را در صدور آرای خود در پیش گرفته و با صدور احکامی، افراد را راهی گلفروشی و کتابفروشی می‌کند.
او در شهری کوچک قدم در راه بزرگی گذاشته و امیدوار است روزی دیگر همکارانش نیز بیش از پیش به این رویکرد توجه کنند.
معتقد است چرا شخصی که مرتکب بی‌احتیاطی در رانندگی شده و از نظر مالی نیز مشکل دارد و شاید تنها راه چاره برای رفع مشکل ارتزاق خود وخانواده‌اش رانندگی است را روانه زندان کنیم؛ که این امر هزینه‌های مادی و معنوی از جهات مختلف داشته باشد.
می‌گوید با اجرای اینگونه احکام هم به فرد از جهت حفظ حیثیت فردی و اجتماعی کمک شده و هم سیستم قضایی ما با جمعیت کیفری کمتری مواجه می‌شود. همچنین استقبال از این احکام و میزان تاثیرگذاری آنها را از دیگر دلایل صدور مجازات‌های جایگزین حبس می داند.
به گزارش ایسنا، اینکه چرا رویکرد صدور مجازات های جایگزین حبس را در پیش گرفته، سئوال آغازین ما از قاضی عموزاد خلیلی است که وی در پاسخ گفت: قانونگذار در قانون جدید مجازات اسلامی مصوب 92 به حبس زدایی تغییر نگرش داده است و مجازات‌های جایگزین حبس را مورد توجه قرار می دهد.
این قاضی دادگستری استقبال مردم از آرا و احکام جایگزین حبس را مورد اشاره قرار داد و گفت: مراجعین به دادگستری وقتی با چنین احکامی مواجه می‌شوند، خوشحال شده و بدون اینکه نسبت به این آرا اعتراضی داشته باشند، در صدد اجرای هر چه سریع‌تر آن برمی‌آیند.
وی در ادامه به حکمی که برای یک پزشک صادر کرده بود، اشاره و اظهار کرد: در پرونده‌ای اتهام یک پزشک بی‌احتیاطی در رانندگی بود که در نهایت حکمی که صادر کردم ویزیت رایگان 100 بیمار یتیم و بدسرپرست بود. علی‌رغم هزینه‌ای که این رأی از نظر مالی برای پزشک مذکور داشت، ولی شاهد استقبال وی از این موضوع بودم.
این حکم زیر نظر اداره بهداشت، درمان و آموزش پزشکی استان به مرحله اجرا درآمد.
این قاضی دادگستری بیان کرد: با توجه به وجهه فردی و اجتماعی یک پزشک، اگر وی محکوم به زندان می‌شد شاید دیگر نمی‌توانست آنطور که باید و شاید به ادامه فعالیت در عرصه پزشکی بپردازد، اما وقتی وی را به ویزیت رایگان 100 بیمار یتیم و بدسرپرست محکوم کردیم، هم جایگاه اجتماعی او حفظ شد و هم اینکه با رضایت کامل اقدام به اجرای حکم صادره کرد و از سوی دیگر برای بیماران مراجعه‌کننده به وی نیز عوایدی داشت.
وی با ذکر نمونه دیگری از مجازات‌های جایگزین حبس، به حکمی در راستای کمک به زلزله‌زدگان کرمانشاه اشاره کرد و افزود: پرونده‌ای مربوط به تصادف در نتیجه بی‌احتیاطی یک راننده داشتیم که راننده را به خرید پوشاک، کتاب داستان و اسباب بازی به میزان 10 میلیون ریال برای کودکان یتیم زلزله اخیر کرمانشاه محکوم کردم.
عموزاد خلیلی با بیان اینکه در رابطه با خدمت‌رسانی به زلزله‌زدگان کرمانشاه، حکم دیگری نیز صادر کرده است، موضوع را چنین تشریح کرد: به دلیل بی احتیاطی فردی در رانندگی تصادفی اتفاق افتاد که راننده بر اساس رای صادره باید پوشاک و لوازم گرمایشی نظیر پتو خریداری کرده و برای هموطنان زلزله زده کرمانشاه ارسال می‌کرد.
وی در مورد نحوه اجرای این حکم گفت: حکم صادره زیر نظر سازمان بهزیستی وجمعیت هلال احمر روند اجرا را طی کرد.
این قاضی دادگستری با بیان اینکه در موارد ارتکاب بزه بی احتیاطی در رانندگی که منجر به ایراد صدمه بدنی غیرعمدی شده بود، سعی کردم از آرای جایگزین حبس استفاده کنم، اظهار کرد: در بزه‌هایی مانند حفر چاه غیرمجاز، قطع درختان و تهدید بهداشت عمومی نیز سعی‌ام بر این بود که از اینگونه احکام استفاده شود.
در ادامه عموزاد خلیلی به پرونده دیگری اشاره کرد و ادامه داد: در پرونده‌ای فردی بدون گواهینامه با خودرویی فاقد بیمه‌نامه تصادف می‌کند. با توجه به پرداخت دیه از سوی مجرم، اگر وی را محکوم به حبس یا جزای نقدی می‌کردم، مطمئناً بار بیشتری بر دوش این فرد قرار می‌گرفت. راننده جوان فاقد سابقه کیفری بود و از لحاظ مالی نیز جزو اقشار ضعیف جامعه محسوب می‌شد که از پس پرداخت دیه بر نمی‌آمد و زندانی شدن وی نیز موجب بروز مشکلاتی برای خود و خانواده‌اش می‌شد.
وی گفت: بر اساس رای صادره، شخص از حیث جنبه خصوصی جرم به پرداخت دیه و از حیث جنبه عمومی جرم به انجام خدمات عمومی رایگان در زمینه امور فرهنگی محکوم شد. با این توضیح که وی می بایست 300 ساعت در ایام محرم و صفر با حضور در مسجد جامع شهر به خدمت‌رسانی به نمازگزاران و عزاداران حضرت اباعبدالله الحسین (ع) بپردازد که این حکم با نظارت هیأت امنای مسجد و اجرای احکام دادگستری انجام شد.
عموزاد خلیلی افزود: اجرای این حکم از نظر معنوی تأثیر بیشتری بر روی متخلف و یا مجرم دارد.
این قاضی دادگستری گفت: در راستای پاسداشت خانواده شهدای مدافع حرم نیز احکام جایگزین حبس صادر کرده است. به عنوان نمونه در پرونده‌ای باز هم در بزه بی احتیاطی در امر رانندگی که منجر به ایراد صدمه بدنی غیرعمدی شده بود، راننده را از حیث جنبه خصوصی جرم به پرداخت دیه و از حیث جنبه عمومی آن و تعیین مجازات جایگزین حبس به انجام خدمات عمومی رایگان در زمینه امور آموزشی و فرهنگی محکوم کردم. بدین شرح که متهم باید 50 جلد از کتاب «آفتاب در حجاب» که بیانگر قصه غریبی عقیله بنی هاشم و شأن حقیقی یک زن است را خریداری و آنها را به همسران شهدای مدافع حرم استان گلستان تقدیم کند تا از این طریق جایگاه ارزشمند خانواده شهدای حرم فراموش نشود و هم اینکه متهم به جای گذراندن مدتی از عمر خود در حبس، در اجتماع مانده و اقدام اصلاحی انجام دهد. حکم مذکور با نظارت بنیاد شهید و امور ایثارگران استان گلستان به مرحله اجرا درآمد.
عموزاد خلیلی در ادامه به حکم دیگری اشاره کرد و افزود: در پرونده دیگری در رابطه با بزه بی‌احتیاطی در امر رانندگی که منجر به صدمه بدنی غیرعمدی شده بود، متهم علاوه بر پرداخت دیه نقدی، از حیث جنبه عمومی به جای مجازات حبس به انجام خدمات عمومی رایگان فرهنگی محکوم شد. در رای صادره آورده شد که متهم باید تابلو روزشمار مرگ رژیم کودک‌کش و جعلی صهیونیستی را در یکی از میادین شهرستان نصب کند و این حکم با نظارت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و شهرداری شهرستان اجرایی شد.
به گفته این قاضی دادگستری در نمونه دیگری در رابطه با بزه بی احتیاطی در امر رانندگی منجر به صدمه بدنی غیرعمدی، متهم علاوه بر پرداخت دیه تعیین شده، در راستای تعیین مجازات جایگزین حبس، به انجام خدمات عمومی رایگان آموزشی و فرهنگی با طراحی و اجرای «دیوار مهربانی کتاب» در یکی از خیابان‌های اصلی شهر محکوم شد و رای با نظارت اجرای احکام کیفری و شهرداری به مرحله اجرا درآمد.
قاضی عموزاد خلیلی خاطرنشان کرد: در پرونده دیگری درباره بزه بی احتیاطی در امر رانندگی و ایراد صدمه بدنی غیرعمدی، شخص از حیث جنبه خصوصی جرم به پرداخت مبلغ تعیین شده دیه محکوم شد و از حیث جنبه عمومی جرم به جای یک ماه حبس تعزیری، به انجام خدمات عمومی رایگان در زمینه امور فرهنگی محکوم شد. در رای صادره عنوان شد که این اقدام فرهنگی از طریق عیادت و ملاقات از جانبازان هشت سال دفاع مقدس مستقر در آسایشگاه جانبازان و معلولین قائمشهر و ساری باشد که رای صادره با نظارت اجرای احکام کیفری و بنیاد شهید و امور ایثارگران شهرستان ساری اجرایی شد.
وی در ادامه به صدور حکمی مبنی بر خرید پوشاک برای دانش‌آموزان بی‌سرپرست و بدسرپرست به میزان 10 میلیون ریال اشاره کرد و افزود: بزه ارتکابی بی احتیاطی در امر رانندگی منجر به ایراد صدمه بدنی غیرعمدی بود. متهم از حیث جنبه خصوصی جرم به پرداخت دیه تعیین شده ملزم شد و از حیث جنبه عمومی جرم به جای تحمل یک ماه حبس از مجازات جایگزین حبس بهره برد. این حکم نیز با نظارت اداره آموزش و پرورش و اجرای احکام کیفری به مرحله اجرا درخواهد آمد.
عموزاد خلیلی در رابطه با بزه‌های دیگری که برای آنها از مجازات حبس جایگزین استفاده کرده، اظهار کرد: با توجه به اینکه منطقه گلستان از نظر طبیعی جنگلی است، پرونده‌ای دائر بر مشارکت دو فرد در قطع تعدادی اصله نهال از گونه‌های مختلف با شکایت اداره منابع طبیعی شهرستان گالیکش تشکیل شد. این دو نفر به طور مشترک به پرداخت جزای نقدی و هر یک به گذراندن حبس تعزیری محکوم می‌شدند که در راستای استفاده از مجازات جایگزین حبس و با توجه به فقدان سابقه کیفری متهمان و همچنین به لحاظ اینکه این افراد از طبقات ضعیف جامعه بودند، هر یک را به کاشت چند اصله نهال - بلوط یا ممرز - با عمر سه سال در زمستان و در اراضی ملی و جنگلی محکوم کردم، البته این افراد باید به مدت یک سال از نهال‌های کاشته شده نگهداری کنند که این حکم با نظارت اجرای احکام کیفری و تحت نظر اداره منابع طبیعی شهرستان اجرایی شد.
این قاضی دادگستری به اتهام فردی دائر به تهدید علیه بهداشت عمومی اشاره کرد و افزود: در این پرونده متهم به سه ماه حبس تعزیری محکوم می‌شد که با توجه به میانسالی متهم، نداشتن سابقه کیفری موثر و ابراز ندامت، وی را به انجام خدمات عمومی رایگان در زمینه امور آموزشی و فرهنگی با برگزاری یک نوبت زیارت عاشورا به همراه مداحی، سخنرانی و پذیرایی در اداره آموزش و پرورش شهرستان گالیکش محکوم کردم. این حکم نیز با نظارت اداره آموزش و پرورش و اجرای احکام کیفری اجرایی شد.
قاضی عموزاد خلیلی که احکام بسیاری در راستای بهره از مجازات‌های جایگزین حبس صادر کرده است، در ادامه پرونده دیگری را مورد اشاره قرار داد و چنین بیان کرد: با شکایت اداره امور منابع آب گنبد، مینودشت و گالیکش پرونده‌ای برای فردی به اتهام بهره برداری غیرمجاز از منابع آب رودخانه تشکیل شده بود. به استناد بند هـ از ماده 45 قانون توزیع عادلانه آب متهم به 45 روز حبس تعزیری محکوم شده بود که در راستای بهره از قانون مجازات جایگزین حبس، شخص را به برگزاری یک نوبت مراسم زیارت عاشورا در یکی از مدارس راهنمایی شهرستان همراه با مداحی، سخنرانی و پذیرایی محکوم کردم. حکم صادره با نظارت اداره آموزش و پرورش به مرحله اجرا درآمد.
این قاضی دادگستری خاطرنشان کرد: با توجه به ظرفیت زندان‌ها و افزایش جمعیت کیفری، استفاده از اینگونه مجازات‌های جایگزین قطعا رویکرد مثبتی خواهد داشت و به مرور زمان شاهد نتایج مثبت آنها در جامعه خواهیم بود.
عموزاد خلیلی با اشاره به بازخوردهای مثبت استفاده از آرای جایگزین حبس، گفت: اولین کسی که از این کار لذت می‌برد خودم هستم؛ چرا که با دیدن نتایج آن احساس رضایت دارم. البته واکنش های مردم نیز در این احساس رضایت بی تاثیر نیست و در این راستا شاهد عکس‌العمل‌های مثبتی بوده‌ام.
این قاضی دادگستری در مورد واکنش همکارانش نسبت به صدور آرای جایگزین حبس، اظهار کرد: وقتی موضوع پرونده پزشک در جامعه منعکس شد، اکثر همکاران آمدند و تبریک گفتند.
وی از دیگر قضات و همکارانش نیز خواست که به این موضوع توجه کرده و از صدور چنین احکامی استقبال کنند. البته یادآور شد که قضات صادرکننده مجازات‌های جایگزین حبس نیاز به حمایت بیشتری دارند و افزود: نقش رسانه‌ها در گسترش چنین رویکردی بی تاثیر نیست.
قاضی عموزاد خلیلی در پایان این گفت‌وگو پیشنهاد داد که جشنواره آرایی با رویکرد استفاده از مجازات‌های جایگزین حبس برگزار شود، چرا که قطعا حمایت‌های این چنینی نه‌تنها موجب تشویق قضات، بلکه موجب کاهش جمعیت کیفری که دستگاه قضایی سال‌هاست که با آن مواجه است، می‌شود.