مشاور خانواده، با برشماری انواع کودک‌آزاری گفت: کودک‌آزاری به سه گروه روانشناختی یا عاطفی، جسمی و جنسی دسته‌بندی میشود. هم‌چنین هر نوع آسیب عمدی و غیرعمدی که ناشی از غفلت از نیازهای کودک باشد نیز نوعی کودک‌آزاری محسوب میشود.
«دکتر علی قره‌داغی»، در گفتوگو با ایسنا، اظهار کرد: کودک آزاری جسمی به مورد ضرب و شتم قرار دادن کودک اشاره دارد. برخی خانواده‌ها هم چنان اعتقاد دارند که تنبیه بدنی، کارآمدترین روش تربیتی است و این در حالی است که در روانشناسی رفتاری گفته میشود که رفتاری که از طریق تشویق آموخته میشود، بهتر از رفتاری که با تنبیه آموخته میشود، تثبیت خواهد شد.
وی افزود: والدین باید خط قرمز و چارچوبهای تربیتی خود را از ابتدا مشخص و تثبیت کنند، چون با تغییر و نقض اصول تربیتی از سوی والدین، کودکان نافرمانتر می‌شوند، بنابراین والدین باید همواره قاطعیت خود را حفظ کنند. والدینی که قاطعیت ندارند، بیش از سایر والدین فرزندان خود را تنبیه میکنند و در مواردی از تنبیه به‌عنوان تقویتکنندهی منفی به‌منظور افزایش رفتار مثبت استفاده میکنند و این در حالی است که تقویت منفی به حذف موقت چیزهایی اشاره دارد که کودک آن را دوست دارد.
آموزش کیفی، انقلابی در جلوگیری از سوءاستفاده روانشناختی از کودکان
وی با اشاره به اقدام ارزشمند روانشناس فقید «ویلیام گلاسر» که آثار او در آموزش و پرورش ایران نیز مورد توجه قرار گرفته است، گفت: ارزشیابی کیفی و حذف نمرات، انقلابی در آموزش و پرورش دنیا بود که تأثیر بسزایی در جلوگیری از سوءاستفادهی روانشناختی داشت و در کشور ما نیز در مقطع ابتدایی مورد استفاده قرار گرفته است. ارزشیابی بر حسب نمره در سیستم قدیمی، موجب میشد تا کودکان را با اسامی توهین‌آمیزی مثل کودن، تنبل و سایر اسامی توهین آمیز دیگر خطاب کنند و پس از گذشت سالها همسالان و دوستان کودک نیز او را با همان اسم خطاب میکردند.
وی افزود: یکی دیگر از مزیتهای آموزش کیفی، تأکید آن بر حضور و تدریس معلم خانم در مدارس دخترانه بود که بهتر است این اقدام در مدارس راهنمایی دخترانه نیز انجام شود، چون زنان همزاد پنداری بهتری نسبت به دختران و حساسیت بیشتری به مسائل تربیتی کودکان دارند.
قره‌داغی با بیان این‌که سوءاستفادهی روانشناختی، دارای آثار و پیامدهایی است که ما به لحاظ عاطفی بر شخصیت کودک بر جا میگذاریم، گفت: توهین و تحقیر و مقایسهی کودک با همسالان در مواردی ممکن است آسیب‌زاتر از آزار جسمی کودک باشد و به منزلهی برچسبی بر پیشانی و روح کودک باشد که تا مدتها او را رها نمیکند.
کودکانی که بیشتر در آغوش گرفته می‌شوند، باهوش‌ترند
وی در ادامه خاطرنشان کرد: غفلت نیز نوع دیگری از کودک‌آزاری است، به این معنی که والدین از نیازهای کودک آگاهی ندارند و به‌علت تعارض‌های زن و شوهری، اختلافات خانوادگی و مشغله‌های شغلی هر کدام مشغول روزمرگیهای خود هستند و فراموش کردهاند که کودک در ابتدا نیاز به لمس شدن دارد. در برخی موراد والدین فشار جسمی خود را بر کودکان تحمیل میکنند. این گونه کودکان «بیمار معلوم» نامیده می‌شوند و مشکلات ساختاری خانواده در این خصوص متوجه کوچکترین عضو خانواده میشود. روانشناسان مطرحی هم‌چون «اریک برم» و «راجرز» نیز در درجهی اول بر نیازهای جسمی تأکید میکنند.
وی خاطرنشان کرد: در برخی موارد والدین استفاده‌ی ابزاری از کودک میکنند و کودک را اهرم فشاری برای رسیدن به اهداف خود و تسلط بر رابطه قرار میدهند و به نوعی کودک را به دلیل مسائل زوجی گروگان میگیرند.
75 درصد سوءاستفادههای جنسی از کودکان توسط افراد آشنا انجام میشود
وی اظهار کرد: طبق گزارش‌ها و پژوهش‌ها، 75 درصد سوءاستفادههای جنسی از کودکان توسط افراد آشنا انجام میشود. از این‌رو مراقبت برای جلوگیری از آزار جنسی کودکان باید از فضای خصوصی و محیط خانه آغاز شود و فضاها و اشخاصی که کودک در ارتباط مستقیم با آنان قرار دارد نیز باید تحت کنترل و مراقبت باشد.
وی افزود: کودکان اعتماد بیشتری به افراد آشنا دارند و ممکن است در تشخیص نیت آنان دچار مشکل شوند. از این‌رو باید در انتخاب پرستار و مراقب کودک، سرایدار ساختمان و رانندهی سرویس مدرسه نیز دقت کرد.
عضو هیئت علمی دانشگاه تبریز با تأکید بر این‌که اکثر کسانی که از کوکان سوءاستفاده میکنند، خودشان نیز در گذشته مورد سوءاستفاده قرار گرفتهاند، گفت: طبق تحقیقات به عمل آمده، سوءاستفادهکنندگان خود قربانی سوءاستفاده در گذشته بوده‌اند.
وی با تأکید بر نقش خانواده‌ها در جلوگیری از سوءاستفادهی جنسی از کودکان گفت: خانواده‌ها نقش مهمی را در گرفتاری کودکان در دام افراد سودجو دارند. از این‌رو آموزش خودمراقبتی به کودکان بیش از پیش ضرورت دارد و آموزش‌ها باید در ابتدا از خود والدین شروع شود.
وی در ادامه با بیان این‌که نمیتوان فرد مهاجم و سوءاستفاده‌گر را بیمار نامید، گفت: در مواردی مانند تجاوز جنسی به کودکان با «انتقالهای بین نسلی» روبهرو هستیم. به عبارتی دیگر فردی که در کودکی با خشونت بزرگ شده است به احتمال زیاد خود نیز با خشونت رفتار خواهد کرد و فردی هم که خود قربانی بوده است، به احتمال بیشتری این رفتارها را در آینده نشان خواهد داد و یادگیری در فضای درون خانوادهای در این میان نقش بیشتری نسبت به ژنتیک دارد.
سوءاستفادهکنندگان جنسی از کودکان عزت نفس پایینی دارند
این مشاور خانواده افزود: سوءاستفاده‌گران از کودکان از عزت نفس بسیار پایینی برخوردار هستند و احساس ارزشمندی ندارند. به‌عنوان مثال کسی که نتوانسته است نیاز جنسی خود را از طریق ضوابط مشروع در جامعه برطرف کند، عزت نفس پایینی دارد و چون نمیتواند به افراد مجاز و مشروع نزدیک شود، کودکان را مورد هدف قرار می‌دهد. از دیدگاه روان تحلیل‌گری اکثر این افراد نیازهای سرکوب شده دارند و در برخی موارد ممکن است حتی این‌ها افرادی سربهزیر و با شرم و حیا نیز باشند. آنان افراد ترسویی هستند که کودکان راحتترین گزینه برای سوء استفاده‌ی آنان هستند.
بر اساس این گزارش، طبق آمار ارائه شده از سوی رئیس اورژانس جتماعی سازمان بهزیستی کشور، در شش ماهه نخست امسال 1193 مورد مداخله، هشت هزار و 525 مورد تماس با خط 123 و پنج هزار و 672 مورد کودک‌آزاری در بخش خدمات سیار اورژانس اجتماعی کشور ثبت شده است. بنابراین ضروری است خانواده‌ها بحث کودک‌آزاری را جدی گرفته و بیشتر از کودکان خود مراقبت کنند.