عصر ایران ؛ مرتضی نظری* - در جریان معرفی وزرای پیشنهادی به مجلس شورای اسلامی، رئیس جمهور تنها از یک وزارتخانه با عنوان "مهم ترین و بزرگترین وزارتخانه" یاد کرد. صرف نظر از این تلقی درست ، واقعیت این است که آموزش و پرورش هنوز در حوزه عمومی و گفتمان غالب و مسلط کشور جایگاه "مهم ترین" را پیدا نکرده است که شاید بخشی از این ضعفِ گفتمانی به بحران ناکارآمدی و کیفیت پایین آموزش و پرورش مربوط باشد.
توصیف و تاکید دکتر روحانی از این نهاد "استراتژیک و زیربنایی" را غنیمت دانسته و به هشت ضرورت تحولی در این "مهم ترین وزارتخانه" به اختصار اشاره شده است:
یکم جوانگراییِ، نوسازیِ مدیریتی و تربیت مدیران جوان. در حال حاضر آموزش و پرورش هم در تفکر مدیریتیِ حاکم و نیز از نظر سنِ مدیران، سالخورده و کهنسال اداره می شود.
دوم کوچک و چابک سازی ستاد و بخش های اداری و به حداقل رساندن بروکرارسی و تشریفات زاید اداری وزارت آموزش و پرورش
سوم حساس سازی افکار عمومی برای پیوند با آموزش و پرورش، ارتقاء دیپلماسی رسانه ای و پایان بخشیدن به انزوا، رکود و تنبلی نظام ارتباطی آموزش و پرورش
متاسفانه آموزش و پرورش نتوانسته با بهره گیری از نوآوری های ارتباطی و رسانه ای جدید خانواده ها و لایه های اجتماعی را با خود همراه سازد.
چهارم تقویت مدرسه
ماموریت اصلی آموزش و پرورش از ابتدا تا انتها باید در مدرسه اتفاق بیفتد.
مدارس در حالت احتضار به سر می برند. مدیر مدرسه اختیار ندارد و فقط باید جواب بخشنامه بدهد. معلم انگیزه کافی ندارد، آزمایشگاه و کتابخانه و تجهیزات ورزشی مدرسه ضعیف است، مربی پرورشی برای اردو و جشن و بازدید علمی فرهنگی، منابعی ندارد، معاون مدرسه با دهها مانع و کمبود برای پشتیبانی از برنامه های علمی و تفریحی و آموزشی مواجه است. هر دانش آموز، کلکسیونی از سوالات فردی، خانوادگی، روانی، جسمی و مسائل دوران بلوغ است اما مدرسه مشاور ندارد. فرزندان ما با انبوهی از "نیاموخته ها" وارد جامعه بزرگسالان می شوند.
هوای بسیاری از کلاس ها در گرما، گرم و در سرما سرد است. معلمان درگیر مطالعه و توسعه حرفه ای خود نمی شوند چون انگیزه کافی ندارند، در برنامه هفتگی مدرسه جایی برای ساخت یک وسیله یا فرصتی برای تماشای فیلم و نقد آن نیست، کوله مدرسه بچه ها پُر است از محصولات رنگارنگ و زیبای مافیای محترم کنکور! بمباران کلاس های تست زنی برای مهندس و دکترشدن، فرصتِ زندگی را از دختر و پسرها گرفته.
پنجم تنوع آفرینی در تأمین منابع مالی آموزش و پرورش و رفع موانع قانونی.
آموزش و پرورش از ثروتمندترین دستگاه های اجرایی کشور است اما به شدت دچار بدمدیریتی و بهره وری پایین است و از خلاقیت، نگاه درون زا در تولید ثروت فقیر است. به عبارتی چاه نفت دارد اما دانش استخراج و فرآورده سازی ندارد.
ششم بازنگری در هدف و مأموریت آموزش و پرورش
بین نیاز نسل جدید با محتوای آموزش رسمی فاصله بسیار افتاده. اهدافی که در ماموریت های آموزش و پرورش رسمی تعریف شده با واقعیت های روز و مسیر جاری زندگی دانش آموزان و خانواده ها متفاوت است. سال هاست آموزش و پرورش، سلیقه ی بخشِ حداقلی جامعه برای بخشِ حداکثری جامعه نسخه و برنامه می چیند. به عبارتی هنوز آموزش و پرورش ما هنوز حداکثری و مردمی نشده!
هفتمبازکردن درهای آموزش و پرورش به روی تجارب و فن آوری های نوین جهانی.
فهمِ رایج از تکنولوژی آموزشی در کشور، نارس و ناقص است. فهمِ رایج از تکنولوژی آموزشی، استنباطی ابزاری و سخت افزاری است حال آن که تکنولوژی آموزشی، دانشی برای تسهیل یادگیری است چه با تخته هوشمند چه بی تخته هوشمند! هنوز ذهنیت غالب این است که اگر چند دستکاه رایانه و ویدئو پرژکتور در مدرسه مستقر شد مدرسه هوشمندسازی شده! ما حتی تجارب موفق آموزشی دنیا مانند فنلاند و ژاپن و ... را هم از دریچه تجهیزات سخت افزاری می بینیم در صورتی که موفقیت این کشورها مرهون تغییر نگرش و روش آموزش است. و این همان مفهوم درست تکنولوژی آموزشی است.
هشتم خداحافظی با مدیریت های ناکارآمد و گذشته گرا
خوشمان بیاید یا نیاید، میوه و محصول تفکر مدیران سه دهه گذشته کیفیت آموزشی و رتبه سه رقمی ما در دنیاست! هنوز معلوم نیست ریشه اصرار بر ماندگاری مدیران سالخورده در راس بخش های اجرایی ستاد آموزش و پرورش چیست؟ مدیران پیشکسوت خوبست در جایگاه مشورتی قرار گرفته به مدیران جوان یاری برسانند. در حال حاضر پیرسنیِ مدیریتی جلوی تکان و تحول در آموزش و پرورش را گرفته است.
* مدیر اندیشکده آموزش و پرورش عصر ایران