اقتصاد آنلاین - فین تک ها ابزارهایی فناورانه برای تسهیل و تسریع ارائه خدمات مالی هستند که به دلیل تاثیر مستقیم بر روی ارتقای کارایی و اثربخشی، مورد توجه نظام های پولی و بانکی در دنیا قرار گرفته اند.
البته بهره گیری از این دسته از فناوری ها در کشور با چالش های کاربردی و ساختاری روبروست. لذا سعی داریم ضمن معرفی این ابزار های جدید، به زمینه های بهره گیری از این ابزار ها برای حل برخی از مسائل موجود نظام تامین مالی با رویکرد استفاده مستقیم در ایران بپردازیم.
فین‌تک یا فناوری‌های مالی به شرکت هایی اشاره دارد که با کاربرد فناوری تلاش دارند تا خدمات مالی را کارآمدتر کنند. شرکت‌های فعال در زمینه فناوری‌های مالی عموما استارت‌آپ‌هایی هستند که تلاش می‌کنند خودشان را در سیستم‌های مالی جا بیندازند و شرکت‌های سنتی را به چالش بکشند. بر اساس تعریف مرکز ملی تحقیقات دیجیتال فین تک به نوآوری در خدمات مالی اطلاق می گردد. این عنوان برای نامیدن گستره وسیعی از اپلیکشن‌های فناورانه به کار می‌رود که در بخش زیادی از ابتدا تا انتهای زنجیره ارزش صنایع کاربرد دارند. در واقع فین‌تک اشاره‌ای است به اپلیکیشن‌های جدید، فرآیندها، محصولات و مدل‌های کسب‌وکار جدید در صنعت خدمات مالی.
این راه‌حل‌ها به ۵ حوزه قابل تقسیم هستند:
۱. بخش بانکداری یا بیمه که به عنوان بخش‌های بالقوه کسب وکار شناخته می‌شوند. راه‌حل‌هایی که برای صنعت بیمه هستند اغلب اینشور تک خوانده می‌شوند.
۲. راه‌کارهایی که به فرایندهای پشتیبانی از کسب وکارها اشاره دارند مانند اطلاعات مالی، پرداخت‌ها، سرمایه‌گذاری، تامین مالی، مشاوره و فرایندهای حمایت متقابل. یک مثال راه‌حل‌های پرداخت موبایلی یا همراه است.
۳. سومین دسته آنهایی هستند که با تمرکز بر بخشی از مشتریان در حوزه‌هایی مانند بانکداری خرد، بانکداری اختصاصی و بانکداری شرکتی و همین‌طور بیمه‌های عمر و غیر آن مشخص می‌شوند. یک مثال بیمه‌هایی هستند که کارمزد و هزینه بیمه‌هایی غیر از بیمه‌های زندگی را از طریق رفتار مشتری محاسبه می‌کنند.
۴. چهارم، فرم تعاملی کسب‌وکار با کسب‌وکار (B2B)، کسب‌وکار با فرد (B2C)، مشتری با مشتری (C2C) است. به عنوان یک مثال راه‌حل‌های تجارت اجتماعی C2C در این بخش قرار می‌گیرند.
۵. در نهایت راه‌حل‌هایی هستند که با توجه به موقعیت بازارشان گستره وسیعی را شامل می‌شوند. برخی به عنوان مثال خدماتی مانند سیستم‌های مدیریت مالی شخصی
گزارش ها نشان می‌دهد سرمایه‌گذاری استارت‌آپ‌های فین‌تک با نرخ رشد ترکیبی سالانه در چهار سال گذشته، 41درصد افزایش یافته و در مجموع 40 میلیارد دلار امریکا سرمایه تجمعی جذب شده است. این سرمایه، مربوط به شرکت‌های فعال در حوزه مالی و تکنولوژی است که برروی خدمات مالی متمرکز هستند.
همانگونه که در قبل هم آمد، فین تک ها از طریق توسعه ارزش در زنجیره ارزش صنایع نقش سازنده ای را ایفا می نمایند. بهره گیری از فین تک ها برای تسهیل ارتباطات در زنجیره تامین صنایع می¬تواند در ایران نیز پاسخگوی یک مشکل قدیمی باشد. به رغم توسعه نظام پولی و بانکی در کشور و رشد قارچ گونه موسسات مالی اعتباری، سیستم های تعاملی بانکداری الکترونیک که اغلب بصورت متمرکز توسط بانک مرکزی و نهادهای وابسته به آن کنترل و مدیریت می شود به اندازه مورد نیاز پیشرفت نکرده است. به همین دلیل اغلب خدمات ارائه شده از جانب این موسسات به صنایع و ارکان اقتصادی به شکل جزیی نگر و فردی بوده و نظام تامین مالی در کشور هنوز نتوانسته است زنجیره های تامین صنایع در کشور را به شکل یکپارچه تامین مالی نماید. برای تبیین بیشتر موضوع نیاز به ارائه یک تعریفی از زنجیره تامین و مشکلات تامین مالی این زنجیره در کشور خالی از لطف نیست.
یک زنجیره تأمین، سیستمی متشکل از سازمان‌ها، مردم، فعالیت‌ها، اطلاعات و منابعی است که در انتقال یک کالا و یا خدمات از عرضه‌کننده به مشتری نهایی درگیر هستند. فعالیت‌های زنجیره تأمین منابع طبیعی، مواد خام و قطعات را به محصول نهایی برای عرضه به مشتری تبدیل می‌کنند. در شرایط فعلی "نهاد پولی" بی‌آنکه متوجه رابطه اجزای یک زنجیره تامین باشد و یا در پی کشف آن باشد تک‌تک افراد این گروه‌ها را جداگانه تامین مالی می کند و البته آن هم به طور ناقص. در حالی که بین اجزاء این زنجیره تامین، هم جریان کالایی وجود دارد و هم جریان پولی و متاسفانه سیستم بانکی قادر به تشخیص این روابط نیست و البته شاید در حیطه وظایف و اختیارات آنها نیست که در پی کشف این روابط و استفاده از آنها برای پرکردن خلاءها باشد. مسلماً یکی از دلایلی که بنگاه های درگیر زنجیره تامین نیازمند به اخذ تسهیلات سرمایه درگردش می‌شوند وجود تاخیر در پرداختهای گروه بعدی زنجیره است.
این در حالیست که برخی از این بنگاه ها زنجیرهتامین بانک پذیر نیستند و یا در صورت بانک پذیر بودن، بصورت جداگانه مورد تامین مالی بانک ها و موسسات مالی اعتباری قرار می گیرند. عملا در صورت تزریق بهنگام منابع مالی به زنجیره تامین و نظارت برنحوه هزینه کرد و جابجایی منبع مالی تامین شده در زنجیره تامین، ضمن عدم نیاز به تامین مالی جداگانه بنگاه ها، امکان مدیریت بهینه زنجیره های تامین در کشور نیز فراهم می گردد. لذا پیشنهاد این است که به جای آنکه "نهاد پولی" در یک زنجیره ارزش تک‌تک بنگاه ها را بدون در نظر گرفتن سایر بنگاه‌ها تامین مالی نماید، یک جا و با علم به وجود زنجیره، تامین مالی نماید. برای این منظور مدل مالی زیر با فرض تاسیس "صندوق تامین مالی زنجیره تامین" پیشنهاد می گردد.
به دلیل ساختارهای پیچیده عملیاتی و کارکردی در موسسات مالی و اعتباری و نظام تامین مالی کشور، عملا شاید انتظار ایجاد چنین صندوق هایی در سطح کشور و بصورت فیزیکی دشوار به نظر برسد. لذا پیشنهاد می گردد به دلیل توان فناوری برای استفاده در نظام مالی تامین زنجیره های تامین، امکان بهره گیری از فین تک ها برای پاسخگویی به این مشکل بصورت بسیار بالقوه وجود دارد. موضوعی که ضمن ایجاد بازده اقتصادی مناسب برای تامین کننده چنین ابزاری، تاثیرات بسیار مناسبی در توسعه ارزش این زنجیره های تامین در کشور می تواند ایفا نماید.
*مدیرعامل صندوق کارآفرینی امید