️ *مرتضی نظری
مدیر اندیشکده آموزش و پرورش عصر ایران
مسیرِ تربیت، بدون مسافرانش معنا نمی یابد. آموزش و پرورش یک سفر، دانش آموزان، مسافر و معلمان در حکم راهنمایان مسیر هستند. آیا سفر بدون شوقِ درونیِ مسافر لذتی دارد؟ سفر زمانی به تفریحی آموزنده تبدیل می شود که سرشار از تنوع و کشف های جدید باشد.
شاهکارهای بزرگ فرهنگی و تمدنی محصول تلاش و مشارکت، آزادانه، از سرِ رغبت و شوق، عاری از اجبار و فرمان و اضطراب است. هیچ گاه حتی آنجا که ناچار باید به یادگیرنده زنهاری داد و انحرافی را به کودک و نوجوان یادآور شد، نباید شخصیت و عزت نفس او خدشه دار شود.
تربیت، بخشنامه پذیر نیست یعنی با فرمان و دستور نمی توان به تربیت دست یافت چون موضوع و هسته اصلی و کلیدی آموزش و پرورش، انسان است و انسان دارای اراده و اختیار است. خداوند متعال نیز برای خاتم پیامبران (ص) نقشی فراتر از هدایتگری، یادآوری و ابلاغ کننده، قائل نشده و صراحتاً "اکراه" و "اجبار" و "سیطره" بر انسان نفی شده است.
فرایند آموزش را شاید بتوان با فرمان و اجبار و دستور در ظاهر به انجام رساند و پیش برد اما بر چنین اقدامی نمی توان نام تربیت نهاد. می توان برای آموزش و پرورش به سیاستگذاری، تعیین راهبرد و تدوین برنامه پرداخت اما همه اینها اگر با مشارکت و همراهیِ اختیاری و مشتاقانه مخاطبان اصلیِ آموزش و پرورش[=دانش آموز] توام نباشد و شوقِ درونی آنان را برانگیخته نکند، راه به جایی نمی برد و شکوفایی در پی ندارد.
نظام های موفق آموزشی جهان، در اهداف، برنامه ها و روش های خود بازاندیشی کرده اند اما یک نکته مشترک در اغلب این تجربه های آموزشی موفق؛ "آموزش بر مدارِ شوقِ فراگیران و تلاش برای اضطراب زدایی و شوق افزایی" است.
بنگریم چقدر توانسته ایم فرکانسِ پیام مدرسه را به گیرنده های فرزندان این سرزمین نزدیک سازیم؟
بنگریم تربیت و آموزشی که برای فرزندان این سرزمین تجویز می کنیم چقدر تراوش ذهن ما و چقدر انعکاس واقعیت ها و ضرورت های زیست در جهان امروز است و در آخر! بنگریم تجویزهای تربیتیِ ما چقدر از دریچه ذهن خودمدارِ و متولیانه ماست و چقدر به اقتضائات سِنی و علاقه های مخاطبان اصلی- کودکان و نوجوانان- نزدیک است؟
آیا حاضریم این آزمون شجاعانه را از خودمان بگیریم؟
اگر قرار می شد دانش آموزان در هفته یک روز محتوای کیف یا کوله پشتی خود را با انتخاب آزاد خود پُر می کردند، نتیجه چه می شد؟
به نظر شما برای شوق افزایی و کسالت زدایی از مدرسه چه برنامه های اصولی و قابل اجرا می توان به مسئولان نظام آموزشی کشور پیشنهاد کرد؟ نظر و دیدگاه خود را درباره پرسش بالا به نشانی (andishkadeh@asriran.com) ارسال کنید.
با اندیشکده آموزش و پرورش عصر ایران همراه شوید.