محمد قهرمانی کوشان - در روزگاری که کتابخوانی دوره سیاهی را پشت سر می گذارد هستند کتابهایی که در سال به چاپ دهم می رسند و بدون هیچ دغدغه در سبد متقاضیان خود قرار می گیرند. همان کتابهایی که در موسسات کنکوری و آموزشی برای ارتقاء سطح دانش آموزان قرار است سیر تا پیاز درس خوانی را به دانش آموزان تفهیم کند.
هر روز یک کتاب، فلش کارت، دفتر تمرین، جزوه آموزش تست زنی و ... در این بازار سیاه قد علم می کند و تمام تلاش خود را برای به زمین کشیدن رقیب به کار می بندد. در میدان پر رقیب آموزش و کسب و کارهایی که بر بستر آن شکل می گیرند باعث جوانه زدن میلیاردرهایی در اقتصاد کشور می شوند که گاهی مافیای بزرگ کاغذ، چاپ و حتی بازار کتاب را هم در دست می چرخانند.
بر اساس اعلام رسمی وزارت اموزش و پرورش 998 موسسه غیر انتفاعی و مدرسه غیر دولتی در تهران با مجوز رسمی فعالیت می کنند این در حالیست که موسسات بدون مجوز در این آمار گنجانده نشده اند. این 998 مدرسه در 19 منطقه تهران پراکنده شده اند که سهم مناطقی مانند یک، دو و سه بیش از سایر مناطق است. تعداد دانش آموزان مدارس غیرانتفاعی به 180 هزار نفر از جمعیت یک میلیون و 500 هزار دانش آموز شهر تهران اعلام شده است. مدارس غیر دولتی در کلان شهرها به یک چهارم تهران و در شهرستان های کوچک شاید به تعداد انگشت های دست باشد اما رویش این کسب و کار که قدمتی کمتر از ده سال دارد نسل تازه ای از ثروتمندان را به اقتصاد کشور معرفی می کند.
این کسب و کار مانند تمامی بنگاه های اقتصادی برای شروع نیاز به یکسری مجوزهایی دارد که باید از وزارت اموزش و پرورس، اماکن و ... اخذ شود. آخرین مصوبه مجلس شورای اسلامی برای دریافت مجوز راه اندازی یک موسسه آموزشی غیر دولتی به سال 87 باز می گردد. بر اساس این مصوبه متقاضیان تأسیس مدرسه یا مرکز آموزشی و پرورشی غیردولتی باید واجد شرایط زیر باشند:
الف- تابعیت جمهوری اسلامی ایران
ب- اعتقاد و التزام عملی به مبانی و احکام اسلام و برخورداری از حسن شهرت
پ- التزام عملی به قانون اساسی و ولایت فقیه
ت- نداشتن وابستگی به رژیم گذشته یا گروههای منحرف و غیرقانونی
ث- نداشتن پیشینه کیفری مؤثر
ج - حداقل مدرک کارشناسی و یا معادل آن
چ- حداقل 30 سال سن
ح - تأهل برای مردان
نمایندگان مجلس وظایف مؤسسان مدارس و مراکز آموزشی و پرورشی غیردولتی را به شرح زیر مصوب کردند:
الف- أخذ مجوز رسمی از وزارت آموزش و پرورش جهت تأسیس مدرسه یا مرکز
ب- تضمین منابع مالی لازم جهت تأمین هزینه های مدرسه یا مرکز، حداقل برای یک سال
پ- تأمین منابع انسانی، فضا و امکانات موردنیاز طبق ضوابط وزارت آموزش و پرورش
ت- تنظیم بودجه و اداره امور مالی مدرسه یا مرکز
ث- پیشنهاد دو فرد واجد شرایط برای مدیریت مدرسه یا مرکز به آموزش و پرورش
ج- نظارت بر امور آموزشی، پرورشی، اداری و مالی مدارس و مراکز تحت پوشش و پاسخگویی به مراجع ذیربط
با تصویب نمایندگان در تبصره 1، وزارت آموزش و پرورش مجاز است از هر متقاضی تأسیس مدرسه یا مرکز موضوع این قانون، دو میلیون (000/000/2) ریال دریافت و به حساب درآمدهای اختصاصی - ملی نزد خزانه داری کل کشور واریز نماید.
معادل وجوه واریزی از محل اعتبار درآمد اختصاصی مربوط، در اختیار سازمان مدارس و مراکز غیردولتی و توسعه مشارکت های مردمی قرار می گیرد تا برای نظارت و کمک به توسعه مشارکت در مناطق محروم هزینه شود. مجوز تأسیس صادرشده حداکثر دو سال اعتبار دارد.
مجلسی ها در تبصره 2 نیز مقرر کردند: وزارت آموزش و پرورش مجاز است متناسب با عواملی از قبیل کاهش هزینه های دولتی ناشی از اصلاح ساختار اداری و کاهش نیروی انسانی و نرخ تورم، هر سه سال یک بار نسبت به کاهش یا افزایش مبالغ ریالی دریافتی اقدام کند و آن را به شورای نظارت استان ابلاغ نماید.
در تبصره 3 تصویب شد: به منظور شفافیت عملکرد مالی مدارس و مراکز موضوع این قانون، مؤسس یا مدیر، گزارش مالی سالانه را به انجمن اولیاء و مربیان ارائه می‌کند.
براساس ماده 10، بانک های کشور موظفند طبق قانون عملیات بانکی بدون ربا با معرفی وزارت آموزش و پرورش از سی و پنج درصد(35%) تا پنجاه درصد(50%) از نیاز مالی مؤسسان مدارس و مراکز آموزشی و پرورشی غیردولتی را که از کارکنان دولت و دارای سابقه آموزشی می باشند جهت تهیه و یا توسعه فضای آموزشی و پرورشی و تأمین تجهیزات و امکانات مورد نیاز به صورت وام قرض الحسنه و برای سایر اشخاص از دیگر منابع اعتبارات بانکی تأمین کنند.
مجلسی ها به وزارت آموزش و پرورش اجازه دادند مطابق قوانین و مقررات، زمین و ساختمان های مازاد بر نیاز خود را به صورت اجاره یا فروش به مؤسسان مدارس غیردولتی واگذار نماید. آیین نامه نحوه تعیین قیمت فروش و اجاره و شرایط واگذاری ساختمان ها و اراضی مذکور ظرف مدت سه‌ماه پس از لازم الاجراء شدن این قانون توسط وزارت آموزش و پرورش با همکاری وزارت امور اقتصادی و دارایی تهیه و به تصویب هیأت وزیران می رسد. واگذاری ها در هر محل مشروط برآن است که دسترسی مردم به مدارس دولتی در آن محل دچار خلل نشود.
بیشترین مشتریان موسسات آموزشی اساتید و معلمان بازنشسته ای هستند که به دنبال درامد و ثروت بیشتر می گردند. علی حسینی معاون آموزشی یک موسسه در مرکز تهران می گوید« برای راه اندازی یک موسسه آموزشی متوسط باید بین 100 تا 120 دانش آموز را تخمین زد. در غیر این صورت مدرسه باید در یک منطقه بسیار بالای شهر باشد و میزان شهریه دریافتی بین 20 تا 25 میلیون باشد.» به گفته وی« یک موسسه متوسط در سال بین 7 تا 10 میلیون تومان از دانش آموزان خود شهریه دریافت می کند. که اگر متوسط این مبلغ را برای 100 دانش آموز در نظر بگیریم میزان درآمد موسسه 800 میلیون در سال است. این در حالیست که میزان هزینه های موجود این رقم قابل ملاحظه را تا حدی پایین می کشد.»
برای راه اندازی یک مدرسه با متوسط دانش آموز 100 نفر به یک ملک 3 طبقه با متراژ 200 متر در هر طبقه نیاز است که هزینه رهن این ملک در مناطق متوسط شهر تا مرز 500 میلیون در سال هم می رسد. البته در صورت اجاره نیز باید به فکر پرداخت اجاره بین 20 تا 30 میلیون تومانی در ماه بود. به عبارتی بخش اعظمی از درآمد موسسه توسط هزینه اجاره و رهن بلعیده می شود. بخش دیگری از هزینه های یک موسسه دستمزد اساتید است. به طور متوسط یک استاد از ساعتی 100 هزار تومان تا ساعتی 600 هزار تومان برای رشته های مختلف دستمزد دریافت می کند. میانگین دستمزد اساتید یک موسسه در سال به 200 میلیون تومان هم می رسد اما هزینه نگهداری و ملزومات هم بین 50 تا 60 میلیون تومان تخمین زده می شود.
در این صورت می توان گفت که سودی بین 50 تا 100 میلیون برای موسسه آموزشگاه باقی می ماند که اصلا رقم چشم گیری نیست. اما به گفته یکی از مدیران مدارس غیر دولتی مشهور تهران عمده درآمد مدارس متوسط شهر که توان دریافت شهریه های بالا از اولیاء نیستند از محل فروش کتاب و لوازم جانبی تامین می شود. هر مدرسه برای فروش کتاب بین 20 تا 25 درصد پورسانت دریافت می کند. با توجه به اینکه ده رشته مهم در مدارس تدریس می شود اگر یک مدرسه با 100 دانش آموز در سال فقط هزار کتاب برای رشته های تحصیلی به فروش برساند.
از هر کتاب که متوسط قیمت آن 15 هزار تومان است بین 3 تا 5 هزار تومان پورسانت دریافت می کند از سوی دیگر فلش کارتها، دفاتر تمرین، ملزومات آموزشی و ... موارد دیگری هستند که از محل فروش آنها به مدیران مدارس پورسانت داده می شود. مرتضی کریمی مدیر یک موسسه آموزشی می گوید« میزان سود خالص از درآمد موسسات مناطق متوسط شهر با تعدد دانش آموزان متوسط بین 100 تا 150 میلیون تومان درماه تخمین زده می شود.
این در حالیست که این رقم در مناطق بالای شهر، تا ده برابر و در مدارس صاحب نام و حتی تیزهوشان به 20 برابر هم افزایش پیدا می کند.» به گفته وی« یکی از مشهورترین مدارس تیزهوشان در شهر تهران سالیانه 300دانش آموز جذب می کند که این دانش آموزان با توجه به رشته و مقطع تحصیلی خود بین 25 تا 30 میلیون تومان شهریه در سال پرداخت می کنند. یک حساب سر انگشتی نشان می دهد که درآمد این موسسه نزیدک به 900 میلیارد تومان در سال است که در بهترین حالت بین 10 تا 12 میلیارد به عنوان هزینه دستمزد و حقوق، ملزومات اداری، هزینه های جاری، هزینه ساختمان و ... پرداخت می کند.»
درآمد میلیاردی موسسات کنکوری معروف
با توجه به اینکه کنکور برای بسیاری از خانواده ها معنی و تعبیر آینده فرزندان را دارد به هر طریق هزینه های مربوط به آن تامین می شود. در حالیکه نزیدک به 1 میلیون نفر شرکت کننده کنکو در کشور وجود دارد بازار سیاه کلاس کنکور در موسسات بسیار داغ است. این طور که در کشور ما مرسوم شده این است که دانش آموزان برای موفقیت در کنکور باید حتما در کلاس‌های آموزشی زبان و تقویتی درس ها شرکت کنند و برای فهمیدن رمز و راز کتاب درسی به کتاب کمک آموزشی که از سوی مراکز آزاد منتشر می شوند رجوع کنند.
موسسات کنکوری علاوه بر کسب در آمد از محل شهریه دانش اموزان و فروش محصولاتی مانند کتاب، فلش کارت و ... به دانش جویان از طریق مشاوران آموزشی هم کسب در آمد می کنند. چهره های شناخته شده ای در عرصه آموزش خود را خداوندگار کنکور دانسته و رازهای موفقیت در کنکور را به صورت لحظه ای به فروش می رسانند. به همین دلیل موسسات این افراد را به خدمت گرفته و با هماهنگی یکدیگر سمینارها و رویدادهای بزرگی را برای درآمدزایی راه اندازی می کنند. تحقیقات میدانی نشان می دهد که هر دانش آموز برای حضور یک روزه در این سمینارها مبالغی نزدیک به 100هزار تومان تا یک میلیون تومان را پرداخت می کند. به طور متوسط هر سمینار با حضور 100شرکت کننده برگزار می شود که میانگین هزینه آن مبلغی نزدیک به 500هزار تومان است. با یک حساب سرانگشتی می توان برآورد کرد که این سمینارها درآمدهای بسیار بالایی برای برگزارکنندگان آن دارد. البته این سمینارها با سمینارهای آموزشی و علمی تفاوت بسیاری دارند. برای مثال اگر استادی سمینار جمع بندی یکی از دروس کنکور در یک ماه پایانی را برگزار می کند با روش بسیار متفاوت تری نسبت به سمینارهای انرژی درمانی و ذهن برتر برگزار می شود. به نظر می رسد که استقبال دانش آموزان از این سمینارها به حدی رسیده که بروشورهای تبلیغاتی آن تا مرز مدارس هم رسیده است.
البته این سمینارها برای تیم برگزار کننده با ارزان ترین قیمت ممکن انجام می شود. برای مثال دستمزد گران ترین سخنران سمینارها بین 10 تا 15 میلیون برای یک روز سمینار است . در این سمینار باید یک وعده غذایی به دانش اموزان داده شود که هزینه آن بین 10 تا 12 هزار تومان در بهترین حالت تخمین زده می شود. همچنین هزینه سالن بین 7 تا 10 میلیون تومان . هزینه های جانبی هم بین 5 تا 10 میلیون تخمین زده می شود. که مجموع این هزینه ها نزدیک به 60 میلیون تومان است. درحالیکه یک سمینار ساده نزدیک به 100 میلیون تومان درآمد ایجاد می کند.