مناظره؛ صحنه بی‌انصافی درباره برجام

عصرایران - حسین یگانه - مناظره های پخش شده در دو هفته گذشته تبدیل شده است به برنامه فقط برای نقد دولت، گرچه این مناظره می توانست حتی محلی برای تبلیغ دولت باشد که با توجه به موارد مطروحه و تلاش سایر نامزدها، دولت و برجام قربانی مناظره هستند چرا که برخی کاندیداها با اتکا به آمارهای رسانه های همسوی خود اظهاراتی را مطرح می کنند که نه قابل نقد است و نه دفاع و ورود به تحلیل و تکذیب این آمارها در مجال مناظره نمی گنجد.

در این زمینه می توان به برخی نکات مطرح شده در جلسه دیروز اشاره کرد.

در ارتباط با اظهارات یکی از کاندیداها به نقل از آقای سیف و وزیر اقتصاد (دستاورد "هیچ" و "فلج بودن نظام بانکی") پس از اجرای برجام می توان گفت: تحولات و گشایش‌های وسیع و قابل توجهی در حوزه مالی و بانکی رخ داده است که موجب خروج قطعی نظام بانکی و مالی از "مرحله بحرانی و بن‌بستِ" دوران تحریم شده است.

در دوره تحریم‌ها، عملا نظام بانکی و مالی کشور فلج شده بود و از هرگونه تعامل و مراوده در حوزه بین‌المللی محروم شده بود که تشریح پیامدهای خسارت‌بار آن، نیازمند فرصت مبسوطی است.

در دوره پسابرجام، علیرغم تداوم برخی مشکلات و محدودیت‌ها در حوزه بانکی و مالی (که عمدتا مرتبط با برجام نبوده و به عوامل دیگری مانند تحریم‌های اولیه و غیرهسته‌ای آمریکا، قوانین انضباطی مرتبط با پولشویی، مشکلات زیرساختاری در نظام بانکی کشور و ... مربوط می‌شود) سیستم بانکی کشور هم اکنون با مانع تحریمی مرتبط با موضوع هسته‌ای و برجام مواجه نمی‌باشد.

در این خصوص نیز می توان به برخی اتفاقات صورت گرفته در برجام اشاره کرد.

•    آزادسازی 12 میلیارد دلار از وجوه مسدود شده کشورمان در فاصله زمانی برنامه اقدام مشترک (توافق موقت ژنو) تا انعقاد برجام
•    آزاد سازی 26 میلیارد دلار از منابع ارزی کشور از تاریخ اجرایی شدن برجام (26 دی 1394) تا پایان سال 1395
•    از تاریخ اجرای برجام تا پایان سال 1395، شبکه بانکی کشور 704 رابطه کارگزاری با 249 بانک دنیا ایجاد نموده است
•    طی این مدت 99936 فقره گشایش اعتبارات اسنادی و ارائه خدمات تجاری در قالب 17861 فقره گشایش اعتبار اسنادی، 1866 فقره ثبت سفارش برات اسنادی و 80209 فقره حواله ارزی صادر شده است.
•   ارزش دلاری خدمات تجاری فوق‌الاشاره بیش از 38 میلیارد دلار بوده و شامل حدود ۱۸ میلیارد دلار گشایش اعتبار اسنادی، ۴ میلیارد دلار برات اسنادی و حدود ۱۷ میلیارد دلار حواله ارزی می‌باشد.

که البته ناگفته نماند، اظهارات آقای سیف در جریان یکی از سفرهای خارجی ایشان (تقریبا هیچ) از موضع مطالبه‌گری مطرح شده است و این طبیعت گفتگو و مذاکره با کشورهای خارجی است که همواره می بایستی از آنها طلبکاری نمود. آمارهای فوق بیانگر تحولاتی است که در حوزه بانکی و مالی پس از برجام رخ داده است.

و همچنین در ارتباط با اظهارات یکی از کاندیداها مبنی بر اینکه امکان انتقال ارز به داخل کشور وجود ندارد، اولا باید خاطرنشان ساخت که در دوره پسابرجام میلیاردها دلار ارز معتبر و بصورت نقد و اسکناس وارد کشور شده است. در عین حال این نکته حائز اهمیت است که ارز حاصله از فروش نفت و سایر صادرات کشور، الزاما ضرورتی ندارد وارد کشور شود. مهم در دسترس بودن ارز حاصله در حساب بانکهای مختلف و معتبر جهان و امکان مبادله و جابجایی آن برای خرید کالا یا خدمات در خارج از کشور است.

از سوی دیگر نیز در ارتباط با «دستاوردهای برجام و اینکه ما به تمام تعهدات خودمان عمل کردیم و در مقابل چیز زیادی کسب نکردیم»، باید گفت:

اصولا مذاکره نوعی بده بستان است و برای حصول توافق، تمام طرفها چاره‌ای جز دادن برخی امتیازات در قبال دریافت برخی امتیازات دیگر ندارند و این جزو ماهیت و سرشت مذاکرات بین‌المللی است. طبق برجام جمهوری اسلامی ایران همزمان با تداوم بدون وقفه برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای خود در تمامی ابعاد مهم و حساس، برخی محدودیت‌های موقت و چند ساله را در برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای خود پذیرفت که در واقع این امتیازی بود که ما دادیم، اما در مقابل امتیازات متعددی گرفتیم که در حوزه هسته‌ای، تثبیت و به رسمیت شناخته شدن برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای کشور از سوی شورای امنیت سازمان ملل متحد و اعضای جامعه بین‌المللی به شمول غنی‌سازی اورانیوم و ساخت راکتور آب‌سنگین، گشوده شدن افق‌های نوین در توسعه صنعت و دانش هسته‌ای، آغاز و گسترش همکاری‌های بین‌المللی در حوزه هسته‌ای، و مختومه شدن پرونده مربوط به اتهامات بی‌اساس علیه جمهوری اسلامی ایران تحت عنوان "ابعاد احتمالی نظامی" در فعالیت‌های هسته‌ای کشورمان بوده است.

در حوزه اقتصادی، لغو تحریم‌های غیرقانونی و ناعادلانه هسته‌ای ایران که با هدف فلج کردن اقتصاد کشور وضع شده بود و عمدتا بر سه حوزه اصلی نفت و گاز، حمل و نقل، و بانکی مالی و چندین حوزه فرعی از جمله آب و برق، صنعت و تجارت، بهداشت و درمان، کشاورزی و ... متمرکز شده بود، بخشی از امتیازاتی بود که کسب کردیم. با در نظر گرفتن مجموع دستاوردهای برجام، با قاطعیت می‌توان ادعا کرد کفه فایده در ترازوی هزینه- فایده به نفع جمهوری اسلامی ایران سنگینی می‌کند.

در ارتباط با اظهارات یکی دیگر از کاندیداها نیز  با قاطعیت می‌توان پاسخ داد که نه تنها برجام سبب کند شدن روند پیشرفت و توسعه دانش هسته‌ای در کشور نشده است، بلکه در بسیاری از زمینه‌ها، افق‌های نوینی در توسعه صنعت و دانش هسته‌ای به روی کشور گشوده شده است که این موضوع بارها از سوی سازمان انرژی اتمی با اعلام و تشریح مصادیق، مورد تاکید قرار گرفته است.

هرچند دانشمندان هسته‌ای کشورمان در دوره تحریم توانستند بدون هیچ کمک خارجی و با تکیه بر دانش و پشتکار خود و با بومی ساختن دانش هسته‌ای، فصل جدیدی را در حوزه علم و تکنولوژی کشور آغاز کنند، ولیکن نباید فراموش نمود محدودیت‌های شدید اعمال شده علیه ایران در این حوزه، سرعت و شتاب پیشرفت دانش هسته‌ای کشور را تحت تاثیر قرار داده بود. در دوره تحریم‌های ظالمانه‌ی وضع شده علیه ایران، هرگونه همکاری و تبادل علمی با ایران در حوزه هسته‌ای "مطلقا" ممنوع بود و حتی از حضور ایرانیان در اغلب نشست‌های بین‌المللی ممانعت می‌شد و فروش اقلام و کالاهای مرتبط با حوزه هسته‌ای به ایران (حتی فروش کالاهای دارای کاربرد دوگانه به ظن احتمال استفاده از آنها در صنایع هسته‌ای) مطلقا ممنوع بود.

کشورها حتی حاضر نبودند در حوزه ایمنی هسته‌ای (که منافع مشترکی برای آنها نیز داشت) با ایران همکاری کنند. اکنون که جامعه بین‌المللی و اعضای آن با به رسمیت شناختن برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای و اذعان به دستیابی ایران به دانش هسته‌ای و بومی نمودن این دانش در داخل کشور، رویکرد جدیدی را در قبال ایران اتخاذ نموده‌اند و فضای همکاری‌های بین‌المللی و بهره‌مندی جمهوری اسلامی ایران از فضای پسابرجام در این حوزه فراهم شده است، برخی تفاهم‌نامه های همکاری با سایر کشورها امضاء و برخی در حال مذاکره می‌باشد و امکان دسترسی و خرید اقلام و تجهیزات مورد نیاز برای صنایع صلح‌آمیز هسته‌ای کشور، به میزان قابل توجهی فراهم شده است.

در اینجا صرفا چند مورد از مصادیق به عنوان مثال ذکر می‌گردد:
•    واردات حدود 360 تن کیک زرد در فضای پسابرجام (پس از روز توافق تاکنون) که اهمیت زیادی از حیث افزایش ذخایر راهبردی مواد خامِ مورد نیاز برای تداوم و گسترش برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای کشورمان دارد. لازم به ذکر است طی چند دهه اخیر، هیچ کشوری حاضر به فروش کیک زرد به جمهوری اسلامی ایران نبود.

•    اختصاص حدود پنج میلیون یورو از جانب اتحادیه اروپا به امر تقویت ایمنی هسته‌ای در کشورمان (که کارهای مربوط به برگزاری مناقصه میان شرکت های اروپائی و تعیین شرکت مجری و مشاور با هماهنگی و حضور نمایندگان مرکز نظام ایمنی کشورمان در بروکسل به پایان رسیده است).
•    امضای تفاهم نامه مربوط به ساخت دو واحد نیروگاهی انرژی اتمی جدید هر کدام به ظرفیت هزار مگاوات در ساختگاه بوشهر
•    فروش 70 تن آب سنگین تولیدی کشورمان به روسیه و آمریکا که درصد قابل توجهی از میران فروش این کالا در سطح جهان را شامل می‌شود
•    امضای قرارداد مشاوره بازطراحی و مدرن‌سازی راکتور آب سنگین اراک با کشور چین
•    شروع گازدهی به سانتریفیوژ راهبردی IR-8 در بهمن ماه 1395. گازدهی به این سانتریفیوژ پیشرفته و قدرتمند با توانی حداقل بیست برابر سانتریفیوژهای موجود IR-1، نقطه عطفی در تحقیق و توسعه غنی‌سازی در ایران محسوب می‌گردد
•    امضای قرارداد فاز مطالعاتی (تحقیق و توسعه) پروژه جداسازی ایزوتوپ‌های پایدار به روش سانتریفیوژ با دولت روسیه 

البته ادعا نمی‌شود که تمام موانع رفع شده و دیگر هیچگونه محدودیتی در این حوزه برای ایران وجود ندارد، ولی بلاشک فضای ایجاد شده برای توسعه دانش هسته‌ای کشور در دوره پسابرجام به میزان چشمگیر و محسوسی متحول شده است.